A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
nere pekatuan. Arr May 44. Ez gizonez, ez idiez, / ez su emanik ere, / Ez dezakete Luzia / higi-araz batere. /
Ezpata lephotik sartuz / hiltzen dute halere. Zby RIEV 1908, 420. Gure lehen burasoak baztertu zirenean zeruko
bidetik, debekatua zitzaioten fruitu bat janez, Jainkoak etzituen halere madarikatu. Jnn SBi 1. Eskual-Herria,
munduko ederrenetarik bat da, eta halere sor-tokian ezin egon! Arb Igand 26. Bainan bazuten halere zenbaitek
halako ahalge bat, beren ezagutzaren erakusteko. HU Aurp 87. --Eta nondik dakizu hori, zuk Mañex?--Eztuta
nihaurek aditu?--Noiz? Non? --Oxtian, elizan. Ala eztakizue nor zen espos egun? --To, eta halere! Eta zer erran
deie? --Etsorta bat eman zeiek, gizona, itsuski ederra. --Baia, Mañex? --Ba, poxi bat ba! Ib. 163.
(s. XX). Ihure mündü huntan erraitekorik gabe / Halere gizonetan nik badüt sinheste. Xikito 8. Aithortuko dut
Mediterranea osoki karana zaitala. [...] Ez dakit zendako maiteago dutan, halere, Ameriketarako itsasoa. JE Ber
81. Zalu bada zalu, neurrian doa halere gure beribila. Ib. 102. Azukrea kario zelarik arras, halere ongi
azukrestatzen du, eta Pettani emaiten. Barb Sup 65. Hala hala da, jaun Kapitaina. Bi arditeko bat ere ez nuke
nik. Bainan ereman behar nauzu, halere. Barb Leg 138. Siñetsi nion gizon zintzoa ta asko ikusia irudittu
zitzaidalako, baño alako bildur pixkat barruan geldittu zitzaidan alare. Inza Azalp 24 (128 baño alare). Ni naiz
matsikan ebaki gabe / juztiziyara deitua, / alare oso kontentu nago, / irabazi det pleitua. Tx B I 244. Polita,
azkarra, ona ta langillia. Bañan, alare, etzion iñork arpegira begiratzen. Alz Txib 83. --Gezurra zirudik e? esan
zien entzuleeri; alere, kantak dion bezala gertatu. Or Mi 9. Rodano arroa, bere errekaz eta ertzez arrotua, ta
alere, Aviñon ondoan Doms'ko Andre Mari agurtzeko bidea okertzen duna. Ib. 33 (BM 136 halere).
Norbaitentzat, alare, zein urrun dago uda! "Sin embargo". Or Eus 99 (332 alêre). Erregearen anaiak siñistu
alare, nik utsegin niola: au naigabea! Or SCruz 123s (Poem 533 alare). Bere hegalak zabalik hegaztin baten
pare [apezgaitegia] / Iduri du joan nahia maldatik airez aire; / Bainan lurrari josia egoten da halere / Munduari
emateko beti zer nahi lore. Iratz 53. Pekatariak gaituzu, baña / zureak alere. SMitx Aranz 227. Nurk daki
bekhatia zer dene? / Ez zuk, ez nik!... Zerbait dakit hale / zirela eder badakit doi-doi. Mde Po 48. Xede edo
marra ori guk eztugu ezagutzen, noski, baiña beronen aundia sumatzen dugu, alere. Vill Jaink 40. [...] tanpatanpa
senditu nuen. Ez nintzan, halere, gelditu amari oihu egiteko. JEtchep 37. Altura pixka bat ere badu, /
izaten dira ekaitzak, / bañan alare aixa azitzen / dirade orko zugaitzak. Uzt Sas 287. Amalau ordu lanian, / alare
umore onian. Ib. 70. Aitortzen dautzut, ene maitea, goiz aski banakiela / etzintaizkela enea izan, bertze batentzat
zinela; / bainan halere maitatu zaitut, ez bainezaken bertzela. Xa Odol 115. Gure etxian ardura / baida jaun au
sartzen, / arno txarra dudala ta / halere moxkortzen. Mattin in Xa EzinB 105 (Mattin 104 bainan halere). Biak
ziren euskaldun zintzoak ustean, / halere ezin adi elgarren artean. Xa EzinB 179. [Maitasuna] galgarria izan
daiteke, baina maitasun halare, gorrotoa onerako baina gorroto halare izan daitekeen bezalaxe. MIH 269.
Adarra jotzea gogoko badu, ez du halere hurkoa gehiegi larrutu nahi. MEIG I 185.
v. tbn. Mong 594. Bv AsL 138 (baña alere, 176 ta alere). Elzb PAd 11 (Po 203 halare). UNLilia 1. Elsb Fram
66. Ip Hil 130. CatJauf 22 (bainan halere). Iraola 97 (137 eta alare). Ox 181. Zub 46 (eta alere, 79 halare).
Etcham 139. TAg Uzt 62 (baña alere, 165 alere baña). Zerb IxtS 18 (58 eta halere). Lf Murtuts 24 (3 bainan
halere). Zait Sof 140 (188 alare). Txill Let 64 (113 ta alere). Larz Iru 120. Ardoy SFran 106 (260 bainan
halere). Casve SGrazi 24. Alare: Xe 269. AzpPr 105 (bañan au alare). Urruz Urz 36 (Zer 33 baña alare). Noe
42. EusJok 52 (baña alare). JanEd II 139. Jaukol Biozk 9 (ta alare). Etxde JJ 55 (34 baiñan alare). Munita 8.
Arti Ipuin 75 (baina halare). Basarri 125 (baña alare). MAtx Gazt 52. Ibiñ Virgil 103. Azurm HitzB 36 (h-).
(Con ordea(n)). Ordea halere nola, gisa hunetako hitzak aphurrak baitziren bertze latinezkoen aldean,
etziren aski izan haren [latinaren] iraungitzeko, ez eta ere ethorkiaren emaiteko. ES 128 (v. tbn. 189 y 199).
Behar duzu izan esperanza handi bat ardiesteko duzula golardo hura, ordean halere ez diozozula zure buruari
agiñ segurantza osorik beldurrez eror epheltasunerat edo orgilleriarat. Ch I 25, 1.
(Con reduplicación intensiva). Halere, diote [...] odol gorri xortik ez duten batzuek, halere, halere ez ote
zen hobe legearen onhartzea, oraiko desmasiak eta hauien ondotikakoak ahalaz urruntzeko? HU Zez 156.
Herriko semerik zerenak oro alde zituelarik notari horrek... halere-halere oraino mahain-petik edo nolazpeit
nausitu baitzen Tissier! HU Aurp 129.
Alako aukera izan emakumiak, eta, geienetan gertatzen dan bezela, txarrenarekin gelditu zan [...].
Biolinterua! Txokolaterua izan bazan alare! (= 'si al menos'). Alz Txib 85.
2. (Dv, H). Además. "Zaude ohean eta beroki halere, restez au lit et chaudement encore" Dv. "Bien plus, qui
plus est, certes" H. v. gainera.
Tr. Documentado en autores guipuzcoanos desde principios del s. XIX y en los septentrionales Goyhetche,
J.B. Elissamburu, Joannateguy, Hiriart-Urruty y Barbier.
Egin uste det ta pozik alere. Mb (ap. H, que traduce "je compte le faire, bien plus le faire avec joie"). Oroituko
naz, ta maiz alere. Ib. (ap. H). Ai! Jesusen anima! Badira, bai, zurekiñ neretzat erremedioak, eta asko alare! AA
III 601. Ez du merezi Zeruko konsuelorik, pekatuen damuan lenbizi enpleatzen ez danak, ta ondo alere (I 20, 5).
Echve Imit 65. Egia garbiro onen ezagungarritzat nai det izendatu toki bat, bikañenetakoaren billa ibilli
bagetanik alere. Izt C 27. Beinere ez baino bein obe dala, esaera oi dan bezala, ondo dago alere, Zeraingo
meatze ospatsuetan lanean asi diranean. Ib. 71. Gipuzkoan badira etxeak, asko ta asko alere, beren mugapean
bildutako gaztañatik [...] abereai jan erazo, eta gañera irurogei anega ta geiago azokean saltzen dituztenak. Ib.
151. Egidak bada, othoi, yaun haren portreta. / Pintorea baniñtz edo estudianta, / Derro axeriak, eman
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1065