A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2. "Alegría, ajonjolí, [...] alegeria" Lcq 119, que cita a Lar. v. infra ALEGRIA-BELAR.
- ALEGRIA-BELAR. Ajonjolí (Sesamum indicum). "Alegría, planta, y sus granos, alegeria belarra" Lar.
"Alegeria berarra, ajonjolio" Izt C 40 (en una lista de plantas). v. ALEGERA-BELAR.
- ALEGRIAZKO. (Adnom.). Alegriazko kantez betheko da guzia. Ch III 50, 2. Alegriazko saltoak eman. Cb
Just 7.
alegriantza. v. alegrantzia.
aleguritxa (det., Lar), alegurix (Hb ap. Lh). "Lechecillas de cabrito, carnero &c., aleguritxak" Lar. "Ris (de
veau, d'agneau) (?)" Lh.
alegustre (Lar Izt C 40 y Lcq 117). Aligustre, alheña. "Aleguste, planta" Lar. "(Ligustrum vulgare), [...]
ligustro, alheña, aligustre, alfeña, albeña" Lcq 117.
aleitz(i). v. aliritzi.
aleitziko. v. ALIRITZIKO (s.v. aliritzi).
alejandriar. v. alexandriar.
1 aleka. "Aje, achaque (V-m). Eztulaz gainera beste alekera bat be ba dau orrek" A Apend (alekera es
seguramente error de lectura o de escritura; cf. A EY III 239: Orrek, eztulez gainera, alekaren bat badau, isilik
dago baiña (V-m)). Cf. 2 aleka.
2 aleka (V-gip). Ref.: SM EiTec1 y EiTec2; Etxba Eib (alekia). "Chatarra que se arranca al producir el
agarrotamiento en cualquier superficie de rozamiento, por lo general, debido a la falta de lubrificación [...].
Ejiari alekiak obatu etzak eta dana urratuta gelditxu dok. Egixa-ok (egia duk), itzaleko alekia akak" SM EiTec1.
"(Armería). Grano, viruta o cuerpo extraño que entorpece las articulaciones o la rosca" Etxba Eib. Cf. 1 aleka.
- ALEKA HARTU. "Alekia artu, agarrotarse un eje en el cojinete. Makiña bati bein ejiak alekia artu ezkero
arreglo zailla izaten jok eta obe dok olixo naikua ein da kontuz ibiltzia. Ba, okerra laster eitxen dok, baña gero
konpontzen izaten ditxuk kontuak" SM EiTec1. "Alekia artu detsa ardatzak" Etxba Eib.
3 aleka. "(V-m), chaflán" A.
4 aleka. Grano a grano. Pioka txoritxuak, / aleka garauntzen / artaburu ozen bat. Gand Elorri 50. Eskua
lanera eman bage, aleka erein eta eskumenka biltzen zuten ango erritarrek. Zait Plat 14.
aleko (V-arr ap. A Apend). Lo mayor posible. v. AILAGINAKO.
alekotiza. "Cuchar, especie de tributo sobre los granos" Lar.
aleli. Alhelí. Bioleta, liriyo, / aleli, jazmiña / dauzka gure baratzak / eziñ esan diña. Echag 173.
aleltxa (det., Lar), alexa (Hb ap. Lh). "Siligo" Lar. "Petite graine noire qui croît parmi le froment" Lh.
aleluia (SP , Urt I 521, Lar). 1. (Uso sust.). Aleluya. "Atsegina" SP. "Allelluia, aleluia, Jainkóa
laudátzea" Urt I 521. "Aleluyas, los papelillos que se arrojan el Sábado Santo, ala deriste Larunbat Santuan
botatzen diraden paperezko bitxeletak, lendabiziko aleluia esatean" Lar. Tronpeta soinuz eta aleluiekin ezarri
du preparatu zioen lekuan. SP Imit IV 1, 4 (Ch pobluaren bozkariozko oihuen erdian). Eztirela orai erraiten
kantore alagerak, zoin baitira Alleluya. Gloria in excelsis. Te Deum. Bp II 38. Alleluya hitz honek zer erran nahi
dü? Ib. 55. Elizak zergatik besta hau ohoratzen du hain bozkario handiarekin eta zergatik kantatzen du
hainberzetan Alleluya? CatLav 396 (V 191). Otoitza hartarik landan erraiten den Alleluyak señhalatzen dizi
arimaren alegeranzia edo bozkariua. AR 230. Pasioneko denboran ez da erraiten Gloria Patri. Phazko denboran
erraiten da Alleluia, alleluia. JesBih 489. Bereala berriz zeru-lurrak kantatuko dituzte Pazkuetako alelui
pozgarriak. EE 1885b, 232. Gaur gloria gabe geranok, biar alleluya oiu egingo degu. A Ardi 122. Santuen
aleluia entzun dot zeruan. Gand Elorri 95. Gizon berriaren alleluya kantatzera noa: [...]. Lasa Poem 100.
Aurten gu baguaz ta / urrena bestiak, / esperantzetan egon / sasoiko gaztiak; / kantuz konsolatu nai / ditugu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1061