A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
608 granada).
2. Fruto maduro. "Alegorri asko lurrian: (de castañas, trigo, desgranado)" Iz ArOñ.
3. "Alegorrixa, persona un poco apartada de la Iglesia" Iz ArOñ.
alegorritu (V-gip, G). Ref.: A; Iz ArOñ. 1. Madurar el fruto. "1.º (V-gip), abrirse el erizo de la castaña [...]; 2.º
(Gc), madurarse el maíz y la cereza" A.
2. Apartarse de la Iglesia. "Alegorrittuta dao, se ha hecho tal [apartarse de la Iglesia]" Iz ArOñ.
alegrantza. v. alegrantzia.
alegrantzia (L, BN, S; H (L, BN)), alegrantza (-tzaia det., V-gip), alagrantzia (S; Chaho), alegeranza (
SP), alagrantza (Arch VocGr), alegerantzia (VocBN (-zia)), alegriantza ( SP (-nza)), alagerantz(i)a,
alegrenzia ( Ht VocGr 366). Ref.: Lh (alagrantzia); Lrq /alagráncia/; Iz ArOñ (alégrantzaia). Alegría.
"Allégresse" SP (s.v. allegeranza). "Gaieté" Ht VocGr. "Gaîté, réjouissance. Cette expression annonce une gaîté
de circonstance" VocBN. "Allégresse, jubilation, fête. [...] Ethorri zen alegrantzia handirekin, il vint avec grand
joie" H. "Alégrantzaia dauko, la alegría" Iz ArOñ. AxN explica bonbazia eta bankezia (429) por mai erregalatu
eta alegerantza. v. alegeratasun, alegria, bozkario.
Tr. Documentado al Norte ya desde Leiçarraga. Al Sur, donde es menos frec., se documenta desde principios
del s. XIX y disminuye notablemente su empleo en el XX. En cuanto a la distribución de variantes, al Norte, a
partir de mediados del s. XVIII, la forma gral., salvo para autores suletinos y mixanos, es alegran(t)zia
(alegerantzia en Monho (86)); antes de esta época hay alegran(t)za en Leiçarraga y Gasteluçar,
alegrian(t)za en la mayoría de los autores labortanos clásicos (Materre, Haramburu, Axular y Pouvreau),
alegeran(t)zia en Etcheberri de Ziburu, y alegran(t)zia en Argaignarats (DevB 35) y Tartas (Onsa 156 y 167; en
éste, junto a alagranzia y alagaranzia (Onsa 82)). Los autores suletinos emplean alagran(t)zia salvo Belapeyre,
que usa alageranzia y alagerantza (alegranzia alguna vez en Abraham, junto a ala-); en el mixano Lopez se
documenta alegeranzia (230). Al Sur las formas mejor documentadas son alegran(t)zia (Lizarraga de Elcano,
DurPl, Arrese Beitia (AmaE 397, junto a alegrentzia (402)) y Uztapide) y alegran(t)za (en los guipuzcoanos
Lardizabal, Xenpelar (233), P. Errota, AzpPr y EusJok); les siguen en frec. alegrentzi(a) en Arrese Beitia, en
unos versos vizcaínos recogidos en AEF y en otros guipuzcoanos de Noe, y alegeranza en Aguirre de Asteasu.
En DFrec hay 5 ejs. de alegrantzia.
Beraz ene alegranzá konplitu da. Lç Io 3, 29 (He, TB, Dv, Leon bozkario, LE gozo, Ker, IBk, IBe poz).
Resuszitaturen dirate salbamendutara eta alegranzatara. Lç Ins C 8v. Hala haren odola-ere dela gure arimén
berthutea, refekzionea eta alegranzá. Ib. F 4r. Zeren zu zara ene esperanza, [...] ene alegrianza, ene atsegina.
Mat 264. Alegeranzia bihotz egordazu larrira. EZ Man I 39. Parabisuan duzun alegrianza handi hura gatik.
Harb 74. Zuen boztateak, alegrianzak eta loria gozoak eztira gutituko. Ib. 262. O Birjina Maria [...]
baderauzkitzut othoitz hauk, bethi Birjina zarela munduaren salbatzailleaz dolorerik gabe sainduki erditzearen
alegrianzatan: othoitzez nagotzu. Ib. 66. Bataren alegriantza eta bertzearen tristura. Ax 506 (V 326). Bozkario
bat, alegriantza bat, eta kontentamendu handi bat. Ib. 509 (V 328). Plazer espiritualera, arimako alegriantzara,
konbidatu nahi zaituztet. Ib. 439 (V 287). Aitzitik handik hartuko du konsolamendu eta alegrianza handi bat. SP
Imit III 22, 4. Ordenatu du kanta ditezin [salmoak] alegrianzarekin. SP Imit IV 1, 7. Bataren eror arazitzea,
bertzearen beltztea, aldekoaren ximikatzea, erho bati min egitea, irri eta alegrianza erhoak eta ahalkegabekoak
dire. SP Phil 329 (He 330 dosteta eta bozgune errhoak). Jesus, ene alegrantza, / Jesus, ene on guzia. Gç 218.
Alageranzia espirituala. Bp II 29. Alageranziak, sobera ian eta edatiak, karataiskeriak, eta beste solazak ützi
behar dütügüla. Ib. 39 (I 91 alagerantzetan edo ian edanetan). Elizak zergatik honen sor egünian hanbat
alageranzia erakusten dü? Ib. 114. Eta zure phena alagrantziatara khanbia erazitzen. Mst III 30, 5. Jardiesten
alagrantzia bethi irañen diana. Ib. 10, 6. Zük bakia eta alagrantzia emaiten dütüzü. Ib. 34, 1. Gaiza bano [...] da
gero jinen diren gaizetzaz nahasküra edo alagrantzia hartzia. Ib. 30, 2. Aldean degu eguna / gure alegranziena,
/ gure tio ondragarriaren / ditxoso llegadarena. BertsZB 164. Baizoézi kontént beterik alegranzias. LE Ong 55v.
Finean egitzu guziak bozkario eta alegrantziarekin. Brtc 191.
(s. XIX). Jaunak alagranziaz / dügün besta haur zelebra. Xarlem 1464. Nitan ezarten zitizü / alagranzia
guziak. Abraham 19. Ez diamante ez perla / ez urregorririk, / alegrantzija baño / ez dago oberik. DurPl 92. Eta
ez duala ekusiko alegeranzaren pixkarik bere bizitza guzian. AA I 589. Jaikiko zarete alegrantziarekin, elizarat
goateko. EgunO in Arb Igand 176. Bainan hura zer sendimendutan, zer alegrantziarekin, zoin khartsuki etzioen
ofritu! MarIl 110. Ahaire zahar huntan bi bertset berririk, / Alagrantziareki khantatü nahi tit. Etch 684 (tbn. en
ChantP 364). Ez othe ditu garrazki pagatzen gure atsegin kriminelak eta gure alegrantzia zoroak? Jaur 153.
Ponpa eta alegrantzia handireki. Ib. 148. Bertso berriak Arantzazuko alegranzan jarriyak. PE 118. Gu
ikustiagatik / kantuzko alegrantzan, / gero kontatutzeko / ederrena nor zan. AzpPr 37.
(s. XX). Bethi han besta et' alagrantzia / Kontent pür bizi delakoz jentia. Xikito 11. Bizkaitarren diruak / Bete
dit poltsia, / Ara zergatik detan / Nere alegrantzia. In Ag G 108. Etziran neri batere alegrantziarik eman aien
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1059