A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alegiaka (Dv, Lh). 1. Aparentemente; fingiendo, simulando. "Alegiaka mintzo da bethi, il parle toujours par
énigme" Dv. Ezen ahotik ahora mintzo natzaio; eta Jauna garbiki ikhusten du, eta ez alegiaka eta
itxurapenka. "Non per aenigmata et figuras". Dv Num 12, 8 (Ol garbiki ta irudipenik gabe). Huna bada, nik
erran behar banu, bi gauza, lehenbailehen egitekoak; eta, zer nahi gosta beharrik ere, ez alegiaka, bainan
errotik egitekoak. Lander RIEV 1910, 603. Behin hertsatu zuten [Eleazar] Juduen legeak debekatzen zituen
haragi batzuetarik jaterat. Ezetz eta ezetz ihardetsi zuen mehatxu guzien gatik. Azkenean galdetu zioten alegia
egin zezan bederen: etzuen hori ere nahi ukhan: Ez doako ene adinari alegiaka aritzea: zer erran lezakete
gazteek? Zerb IxtS 75.
2. alegika. Alegóricamente. Bertsu au ez da argia, ta askoren iritziz, alegika mintzatzen zaigu emen Bergili.
Ibiñ Virgil 41.
alegiakari (Dv, Lh). "Hypocrita, simulator" Dv.
alegiakatu. Figura en Lh, sin trad., s.v. alegia. Cf. alegiatu.
alegiakeria (Dv, Lh (-keri)), alegikeri. Fingimiento. "Fictum, feinte (en mauv[aise] part)" Dv. Beraz,
enetxoak, gaiztakeri ta iruzur oro ta edozein alegikeri, bekaitz eta mardailkeri egotzirik, aur jaioberriak bezala
gogo-esne utsa billa zazute (1 Petr 2, 1). "Simulationes". Or MB 438 (Ol edozein alegikeri; Dv alegia).
alegialari, alegilari. Fabulista. Orok dakigu alegilari jatorrik, asmamen utsez ari danik alegia, eztagona,
Esopok berak, alegilari izenez lenbiziko agertzen bazaigu ere, sorkaldeko erri-ipui ta esanetatik jaso baitzitun
bere alegi-gaiak. Etxde 16 Seme 96. Iturriaga alegilariaren gorazarrez. Onaind MEOE 620.
alegiati. Figura en Lh, sin trad., s.v. alegia. Cf. alegiatsu.
alegiatsu (Dv y A, que citan a He). 1. "Qui est plein de feintes" Dv. "El que finge mucho, falso" A. Spiritu
Saindua ez dagoke spiritu alegiatsu eta bietakokide baten baitan. He Phil 365 (SP 363 disimulatu eta bi
aldetarako).
2. Fabulista (litm. 'fabuloso'). Ene herritarren gogoaren deitzea alegiatsu paregabeko hor[r]en [La
Fontaineren] lanetara. Arch Fab 9.
3. alegitsu. (Poema, relato...) parabólico. Ezin dezakegu bero-mailla oberik idoro, bere biotzaren Jainkozama
aztatu ta neurtzeko poema alegitsu ta ezti-jariozko au baiño. Onaind in Gazt MusIx 151s.
alegiatu (Arch ms. y Chaho ap. DRA), alegitu (S ap. A Chaho ms.). 1. "Alegitu , disimular" A.
"Disimular, simular (S; Arch, Chaho)" DRA. Gure senar-emazteak ongi xamar alegitu zituzten bere
atsekabeak eta ermutarrak ez ziran konturatu egia zer zan. JAIraz Bizia 106.
2. "Alléger, prétexter" Lecl. Cf. alegatu.
alegin. v. ahalegin.
aleginatu. v. ahalegindu.
alegoki. "Potencialidad" Lar.
alegokidun. "Potencial" Lar.
alegokiro. "Potencialmente" Lar.
alegoria (Urt I 521). Alegoría. "Allegoria, alégoria, hitziraulia" Urt I 521. Tropo edo aldaera batzuetan itz
batean, Metaphora deritzana bezala, egiten da; besteetan itz askotan, edo itzaldi osoan, Alegoria
deritzana bezala. Cb EBO 39. Alegori bat legez. Azurm in Gand Elorri 117. Azaltzen digu nola itza, berez dun
esanaren sentikizuna galdu gabe, alegoriz ta irudikizunez baliatzen dan. Gazt MusIx 166. Alegorizko olertitza.
Ib. 166. En DFrec hay 2 ejs.
alegorri. 1. Granada (fruta). v. alesagar, granada. Goitik beera urratu, erdibitu ta alegorria (alesagarra =
granada) bezelaxe iriki bear zituen. Ldi RIEV 1929, 207 (Or ib. 6 puni-sagar, AIr RIEV 1928, 598 y Anab ib.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1058