A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
ahantzirik, brigadako gardak oro egon ziran, alegia eta deusere ez, zeletan, barrandan, zerbait atxeman
beharrez. Barb Sup 140.
- ALEGIA ETA DEUSIK EZ. Como si nada. v. ALEGIA DEUS EZ. Jon Doni Petri, ahoa agortua, alderdi
guzietarat beha zagon, bere buruarekin solasean: "Ez othe diagu ithurriño bat ere ikusiko hemen gaindi?"
Hainbertzenarekin, Jesus Jaunari, alegia eta deusik ez, gerezi bat erori zitzaion sakelatik. Barb Leg 62.
- ALEGIAKO. "Feint" H. v. ALEGIAZKO. Alegiako Aphezpikua. 'L'évêque imaginaire'. BertsZB 110.
- ALEGIAN. Simulando, fingiendo. Bainan nola sar Xinan? [...] Emeki emeki deliberatu zuten agerian egin
etzitakena, ez gordegian... bainan "alegian" menturatuko zutela. "Sous le couvert de quelque chose". Ardoy
SFran 249.
- ALEGIARA (R ap. A). "Simulando, en broma" A (s.v. alegiaz).
- ALEGIARAZ (R-uzt ap. A). "Gure iditik alegiaraz igari zen (R-uzt), por nuestro pueblo pasó bromeándose" A
(s.v. alegia).
- ALEGIATAN. Alegóricamente. v. ALEGIAZ (b). Ta irakaskizun asko alegitan egin zizkien. Ol Mt 13, 3
(Lç konparazionez, He paraboletan, Ip alegiaz, Ker ipuiñetan).
- ALEGIAZ (V, AN-gip, L, B, S, R ap. A; SP, H). a) Simulando; en broma. "Alegiaz erran du, il l'a dit par
feinte" SP. "Egiaz ala alegiaz diozu? le dites-vous avec vérité ou par feinte?" H. "Alegiaz erran dun kori (R-vid),
has dicho eso simulando" A. Batzu (alegiaz bederen) apezaren alde, bertzeak notariaren. JE Bur 132. Ez
dizute zueri ots egiten Israeleko aurrizlariak alegiaz Jaungoikuari baña egiaz Judio gaistoeri otsegin oi ziotena?
Lh EEs 1915, 233. Errege!... iñork Alkitik uzkail ez dezakena. / Alegiz jantzia dute egiz izango dena. "Han
vestido en broma a quien lo será de veras". Or Poem 548. Baiñan ikustegietan maiteek elkar lotsagarriro
laztatzen zutelarik, poz-lagun ninduten, alegiz bestez ari ez baziran ere. "Quamvis haec imaginarie agerent in
ludo spectaculi". Or Aitork 55.
b) Alegóricamente. Eta [Jesüsek] hanitx gaiza erran zeien alegiaz. Ip Mt 13, 3 (Lç konparazionez, He
paraboletan, Ol alegitan, Ker ipuiñetan). Zuzenbidea zer datekean alegiaz eta antzez adierazi zuen Simonidak.
Zait Plat 93.
- ALEGIAZKO (L, BN, S ap. Lh; Urt II 473, Dv, H). Ficticio. (Opuesto frecuentemente a egiazko).
"Assimulatus" Urt II 473. "Simulé. Alegiazko salpen, vente simulé" Dv. Alegiazko urrikia. Rob (ap. H, que
traduce "contrition feinte"). Alegiazko Manoel hurbilltzen da oiñ bat oiñ bi. / Orduan lo zagon tinki / Manoel
egiazkoa. Gy 114. Badu hunek auhen asko alegia edo ziñezko: / Bethi musika bera da. Ib. 265. Ez ninteke beldur
errateko nihoiz ez dela izatu Brahmarik, eta alegiazko izen bat dela hori, sorginena bezala. Hb Egia 58. Isis,
Osiris eta Hor Ejiptotarren alegiazko Yainko batzuek ziren. Ib. 69. Mezako sakrifizioa ez da alegiazko itxura
zerbait, bainan da sakrifizio egiazkoa, zinezkoa. Arb Igand 94. Agertzen zituen koplen azpian ez zuen bere izena
emaiten, bainan alegiazko izen bat, beti bera: Zalduby. HU Aurp 165. Alegiazko min ote? Zertako ez bardin
egiazkoa? Ib. 197. Hogoi-ta zenbait urtez alegiazko libertate bat utzi ondoan. HU Zez 113.
(s. XX). Farisauak, legeko dotorrak jazartzen zazkon Jesusi jelosiaz, heien erakaspen makhurrak eta
alegiazko berthuteak agertzen zituelakotz. CatJauf 29. Antiokusen alegiazko kontrizionea. Ib. 123. [Godalet
dantzan] iduri du zaldiz dabilala [Zamalzaina] bainan zaldia alegiazkoa du. JE Bur 141n. Dakigularik orok nork
duen izen alegiazko hortaz itzaltzen bere burua. Ib. 144. Alhan uzten ditu Pupuna eta Maiderrek hedatu duten
alegiazko pentze batean. Ox 38. Alegiazko auzi / batzu egitea, / Nehor kolpatu gabe / ongi jostatzea. Etcham
105. Egin dezagun, irakurleak, zuekin, gure yar alkitik higitu gabe, alegiazko pidaia bat Nafarroako xoko
batetarat. Zub 117. Oztopo gabeko pozaren billa nindabillan, eta ezin arki Zu besterik; Zuk Zure agindueri
alegiazko miña ezarri baitiezu; sendatzeko zauritzen duzu. Or Aitork 39. Alegizko ikuskarietan. "In rebus fictis et
scenicis". Ib. 54. Ez diten beti ar alegiazko gai batzuetaz; behar lukete ere ari beren biziko gertakari eta
sendimenduetaz. Xa Odol 68. Alegiazko kartsutasunez egiten dut ene lana, / bainan Zu eta ene burua ezin
dezazket engana. Ib. 265. Ezen ez ziren alegiazkoak, emaiten zizkioten lantza-sistak, makiladak eta
ukabilkaldiak. Lf in Casve SGrazi 9. Izenezko eta alegiazko Euskal herria egiazko Euskal herri bilaka dadin.
MEIG IX 33. Hitza ez dut bestetan ikusi, baina egiazkoa da, noski, ez alegiazkoa (euskal idazle trebe batek
egoki esaten duen bezala). MEIG I 246. En DFrec hay 4 ejs.
- ALEGI-GAI. Tema para fábula. Orok dakigu alegilari jatorrik, asmamen utsez ari danik alegia, eztagona,
Esopok berak, alegilari izenez lenbiziko agertzen bazaigu ere, sorkaldeko erri-ipui ta esanetatik jaso baitzitun
bere alegi-gaiak. Etxde 16 Seme 96.
- ALLEGIA. (S; Foix), comme si..., simulant. Dim. de alegia" Lh.
Etim. Parece natural pensar que alegia (aunque en ninguna parte lleva h-) no es otra cosa que hala egia, litm.
'así es la verdad'. Cf. BorrB 55: Jaun Markes andia / bai ala egia [seis sílabas] / ongi etorri dela / berorren
señoria. "Señor marqués insigne, sea enhorabuena, y que su señoría sea muy bien venido". Hay que advertir que
alegia aparece a menudo escrito en textos labortanos del s. XVII.
alegiagabe, alegigabe. "Sincerus, sine simulatione, sincère, non simulé" Dv. Maitasuna baitu asmo, biotz
garbitik eta barne zintzotik eta siñeste alegi gabetik. "Et fide non ficta". Or Aitork 358.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 1057
mende.