A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
arro-arro daudela. Ayerb EEs 1915, 295 (cf. infra ALEGIAZ). Alegi au ez duzute igartzen? Alegi guztiak nola
igarriko dituzute, beraz? Ol Mc 4, 13. Gauza auek alegietan (irudietan) esan dizkitzuet. Laster datorren ordu
batean eztizuet geiago alegietan itzegingo; argi ta garbi emango dizuet Aitaren berri. Ir YKBiz 460. Orra, orain
argi mintzo zera ta eztuzu alegirik esaten. Ib. 460s. [Gezurtiak] noiz nola mintzatzearen bortxaz, batean onez-on,
bertzean alegia, gogoa nahasten zaio, eta azkenean hala dena eta hala ez dena ez ditu beretzat ere nehundik
berexten ahal. Lf Murtuts 9. Or duzu yazoa: alegiz esanda ere latza ziñez. 'Tales son los hechos, dolorosos para
narrarlos'. Zait Sof 31 (cf. infra ALEGIAZ). Gero [...] esan [...]. Alegitzat bedi ori. 'Sea éste tu relato". Ib. Iru
Errien Alegia. Mde Pr 33 (tít.). Egia alegi bezala erasi nulako. "Tam multa incerta quasi certa garrisse". Or
Aitork 130. Egi zan alare, alegi zirala nik noizbait egi neduzkanak. Ib. 131. Ikustegiko ikusgarriak erakartzen
ninduten, ene liliskerien iduri pizgarriz beteak. [...] Alegi orietan, geurok iasaitean urrikarri biurtzen gera;
bestek iasaitean urrikaltsu. Ib. 54. Zugastik ederki diñonez, alegiak iru baldintza bete bear ditu ondo biribildua
izateko. Etxde 16 Seme 96. Baiña istorio au itzez-itz, dagoen-dagoenean artu bear al da? Ez ote dauka alegikutsu
nabaria? Vill Jaink 60. [Olerkariak] ez digu egunik egun bere barne-bizitzaren edestia erasi; lipar
gordiñenak, bai, adierazi dizkigu alegi gartsu gotorrez. Onaind in Gazt MusIx152s. Nahi balin baduzue / etxian
trankil eta uros bizi, / zuek apal zaizte pixka bat / eta senarrak utzi nagusi. / Apez horiek baitakizkate / andre
hoien alegiak. Mattin 89. Beti urruti senditzen dira / ta entzuten alegiak, / uste bertakuak txarrak diren ta /
urrutikoak hobiak. Ib. 123. Halaz ere, badu bere balioa hixtorio horrek, alegia edo parabola antzera bederen.
MIH 80. Alegiaren mami gordea batera azaltzen dute batzuek eta bestera besteek. MEIG I 192. Zabala eta
Mogeldarren alegietan, Etchahunen bertsoetan. MEIG VI 180.
v. tbn. (con el significado de 'fábula, cuento, parábola'): Ox 85. Lf in Zait Plat XV. Azurm in Gand Elorri 27.
6. Falsamente, de mentiras. Lan egunetan nagia [nintzen], / Ohatzean egolia. / Amattok oihu egina gatik /
"Hots, jeiki hadi, Maria!" / Lo nindagon alegia, / Ezin argituz begia. Etcham 98. Kantuz nahi dut erran / dakitan
egia, / Nahiz bera mintzo den / ene nigarrez begia. / Mañex artzainak dauka / arrai arpegia: / Ez du nahi
fededun / izan alegia. Ib. 77 (ref. a Mañex Artzaina, quien envió desde California cien libras en ayuda del
Seminario de Larresoro).
7. (Exclam.). Zahartzeari, boza galduz geroz, ezin aditua zen, eta halere beti azken egunetaraino kantatzen
zuen gizagaixoak, alegia! HU Aurp 164.
- ALEGIA ARI. Estar fingiendo, simulando. [Azeriaren] gozoa bihotzean Puxka [zakurra] hila ikustearekin! -
-Ez ahal duk araiz alegia ari? --egin zuen gero bere baitan. JEtchep 32.
- ALEGIA DEUS EZ. Como si nada. "Alegia deus-ez, comme si de rien n'était" Lf Gram 344. Gure zuzenak
oro, alegia deus ez, / Moztu darozkigute ixilka, gezurrez. Zby RIEV 1909, 233. [Framazon madarikatu horiek]
galdatu dituztela tropetako jeneral eta buruzagi handiei, zenbeit soldado, alegia deus ez, elizen inguruan
larderia izpi baten atxikitzeko. HU Zez 134. Egiazko egia dena da, gezur hori derasatenek luketela nahi eskuara
izilka, gordeka urkatu, alegia deus ez, gero Eskualdunak [...] lehertzeko. HU Aurp 213. Jaun bikarioa jiten
zakon egun gehienez ikhustera eta, alegia deus ez, kantuen ikhastera. In Ox 194n. Itzuli zen etxerat, eta gosturik
handienean erran zion emazteari, alegia deus ez: [...]. Lf Murtuts 42 (v. tbn. 21). Egia esateko, aren
[Sokrateren] biziko iardunean irakasle-ikaslerik etzan izan, bestela-baitakoan, alegia deus ez, ari izan zan. Zait
Plat 102.
(alegia deusik ez). Eta alegia deusik ez hedaturik zangarra / Mediku yaunak hurbilldu dueneko sudurra, /
Uztarko sendo batez du hedatzen atzez gora. Gy 74.
- ALEGIA EGIN (BN-arb ap. Gte Erd 173; Urt II 474). Fingir, disimular. "Assimulare, iduri, alegia, itxura
egitea" Urt II 474. "Ara doala alegia egin du (BN-arb), alegia egin du joaitea eta ez da joan (BN-arb)" Gte Erd
173. Honek alegia egin zian hura adoratü nahi ziala, bena etzian gogoan Jesüsen salha erazi nahia baizik.
Bp II 26. Gorthea ezen, hemen klarki errateko, / Herri bat da, zoiñtan alegera, triste, / Gauza orotaz antsikabe, /
Prest egitera zer nahi / Yendeak baitire bethi; / Printzeak zer duken nahi. / Edo ez badukete ziñez hau guzia, /
Egiten dute alegia. Gy 213. Behin hertsatu zuten [Eleazar] Juduen legeak debekatzen zituen haragi batzuetarik
jaterat. Ezetz eta ezetz ihardetsi zuen mehatxu guzien gatik. Azkenean galdetu zioten alegia egin zezan bederen:
etzuen hori ere nahi ukhan: Ez doako ene adinari alegiaka aritzea: zer erran lezakete gazteek? Zerb IxtS 75.
- ALEGIA ETA (BN-arb ap. Gte Erd 173). Como si. "Alegia eta eri handi (BN-arb), alegia eta lo (BN-arb)" Gte
Erd 173. Gero, luneta handi batzu emanik, goratik hasten da, alegia eta irakurtzen. Barb Sup 88 (acotación
escénica). Eta orduan berean, alegia eta lasterka, sartzen dira bertze guziak. Ib. 124. Badoazi kanporat, alegia
eta etxerat. Ib. 121. Berroien bizkarra! harma bat ez izanen orai hemen! [...] Batere zer ari den ohartu ere gabe,
alegia eta harma, luze luzea, bi besoak aintzin emaiten ditu [...] eta, hantxet, [...] gogoz eta ahoz, tiroa emaiten
dio: Pan! Pan! Ib. 29. Jatsuak maltzurrak ere ikusia zuen Bezkin kalamanka, bainan berea gogoan, alegia eta ez
ikusi egin zuen berehala. Ib. 168. --Jes! Bainan, etxek'andrea, buruz beheiti emana duzu eta zure liburua! --
(Alegia eta ez batere durduzatua:) Behi galduentzat hola eman behar da bethi. Ib. 89. Eta orduan, hasarretuko
naun, eta hiri jazartzeko, alegia eta bulharretan, xahako hortan sartuko dainat kanieta. Barb Leg 133. Orduan,
bere aldiz, gure gizona emaiten da alegia eta hasarre. Ib. 133. Denbora guzia hor egon zen alegia-ta zerbaiten
irakurtzen ari. JEtchep 102.
- ALEGIA ETA DEUS ERE EZ. Como si nada. v. ALEGIA DEUS EZ. Zonbait egunez, kontrabandixtak
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1056