A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
allé mettre pa la tête, une fille qu'il a vue'. Ib. 91. Iru bider idatzi didate, alegia, aien izenean guzioi adiarazteko:
[...]. Lab EEguna 68. Alaka eta soilki, moteltxoak eta goitillunagoak sortzen zaizkiote. Ez len-ainbat ospeiraunkor
iritxiko dutenik, alegia. Aitzol in Laux BBa IV. Baña gizontxoa --alegia!-- ez izaki kilker! "No es
ciertamente un grillo". Ldi BB 102. Nere "aita-gurien" / bearrik, beraz, ez du, / alegia, izango. Ib. 12. Iru
margoz, poliki naasiak alegia, irudia osatzen da. Ldi IL 47. Ikasbide txiki oien indarra aundia baita; aundiagoa,
alegia, eskatzen duten alegiña baño. Ib. 63 (v. tbn. 109). Ori bera egin zun Mistralek ere, ta ongi egin, alegia.
Ib. 66. Obe gendukela, alegia, gutxiago karraxi ta geixeago lan. Ib. 58. Yainkoagandiko ospea baño naiago izan
zuten alegia gizonengandiko ospea. Ir YKBiz 428. Bazkariñoa an egin ginun / ez, alegia, musutruk. Or Eus 234.
Eperzelaitako nagusiak taka egin zun soro-erdian. Egun artako lana uzteko garaia zan, alegia! TAg Uzt 267.
Eginkizun bat beraiek nai bezin azkar nik ezin bete, alegiya. EA OlBe 5. Edertasunez bera dan bezin / ederrik
iñor ez alegiya. Ib. 111 (v. tbn. 98). Antziñan ala bazan, gaur ez alegia! SMitx Aranz 151. Gurea da auzia!
Eutsi, alegia! / Laister azke dugu-ta Ondarrabia! Ib. 213. --Zer da? --Yaiotza izugarria, alegia. Zait Sof 111.
Eteokel, alegia, zuzenbidez lurperatu omen din, an be-bean. Ib. 162. --I ezkondu bearraz nere emazteari
mintzatu nintzaionan. --Eta baietsi al-du berak? [...]. --Bai, ta alegia, Bidaniko Joanes Muñoaren seme zarrena
egoki litzaikenala esan zidanan. Etxde AlosT 36. Bañan ez nitzaz urrikaldu, naita etorri naiz-eta bakarrik
egotera. Eta bai pozik, alegia. Txill Let 21. Gutxiago irauten du, alegia, atsegiñak bere oroitzapenak baño. Ib.
41. Beti utzi oi du alabearrak ateren bat zabalik zoritxar estuan [...]; zera alegia, Rozinanteren falta bete baitlezake
aberetxar onek, emendik gazteluren batera ni eramanaz nere zauriak senda dezaizkidaten. Berron Kijote
170 (41 tbn. zera alegia). Alabaiña, irakurri zuanak zera zion, berak ez zuala uste alegia, [...] iñoiz
entzundakoakin bat-bat zetorrenik. Ib. 158 (v. tbn. 94). Ez omen zuen alegia begi onez ikusi zenbaitek orduan
ere hobetze hori. MIH 170. Ez da alegia nahikoa egoskogor izatea, zerbait laguntzen badu ere, euskaldun ona
izateko. Ib. 269.
v. tbn. Lek EunD 39. Mde HaurB 41. Erkiag Arran 176. Arti Ipuin 59. Gazt MusIx 61. NEtx LBB 12.
(Precedido de bai o ez). Gizonak egin ziotena eziokean Txurik egingo, ez alegia... Ag G 330. Gabaren
ondoren eguzki garbia ziok, nekearen ondoren zoriona. Elduko zaik iri ere, bai alegia. Ib. 361. --Gau baten asi
nintzan ametsetan, lo nengoala. --Bai alegia, lo egongo ziñala. [...] Esna dagoala eztu iñork ametsik egiten.
Urruz Zer 15. Baña, badu norbait --zoragarria-- / bidazti-zai eder; bai, alegia! "Mas tiene, por cierto". Ldi BB
122. --Etorri nintzeneako igarri nizuan zertaako izango zan: kontsulte eiteko. Ez da ala? --Noski. --Bai, alegie!
Lek EunD 34. [Batzarkide erdeldunak] gauza ezpa-lira, beren aurrak euskeldunduko omen-ditute beintzat, bai
alegia! Ldi IL 94.
(En la expr. alegia baietz 'claro que sí, ciertamente'). --Jaungoikoak ez al dakizki gure premiak? --Alegia
baietz; baño aberatsak ez du beartsuen atzetik ibilli bearrik. Inza Azalp 123.
3. (G-goi-bet). Ref.: JMB At (alegie); Zt. Es decir, o sea, a saber. (Colocado tanto encabezando la oración
explicativa como al final de ésta). "--Eskopeta ori koipiak erria dago-- esan ziyon, alegiya beiñere etziola
koiperik ematen" Zt.
Tr. Documentado en textos guipuzcoanos del s. XX (tbn. en Erkiaga).
Ta pagoda askoren ondoren [...] ba omen zegoen beste bat tontor-tontorrean, Tientan alegia Zerua jartzen
zuana. Goñi 13. --Zer? --alegiya, galdeera ura zer dan ezpaleki bezala-- [...]. Iraola 127. Oinak odoletan, eraso
genien guduan, goizeko bi orduetatik ilunabarreraño: alegia, keiak begieri utzi zieño. Or Mi 9. Negebetik Bet-
El-untz itzuli zan, bere kaparra lenbizi yarri izan zun tokira: Bet-El ta Airen artera alegia. Ol Gen 13, 3. Amalau
olerki oetatik lau, olerki soillak ditugu. Alegia, besterekin zer ikusirik ez dutenak. Aitzol in Ldi UO 4. Ale
galanta egia izateko olerkariak diona, alegia usoa baiño ederrago kea... Id. ib. 5. Belarri-belarrietan bait-ditut
oraindik gaurko onen anaitxo nagusiak --"Biotz-begietan" olerki-idaztiak alegia-- yaso-txalodurundak. Markiegi
in Ldi IL 7. Leen aitatutako aldi txar ark, orraatik, zerbait on ere erakutsi zigun. Alegia, Euskaldunok
anaitasunera, [...] yo bearrik geundela. Ldi IL 135. Are Aitor-etxeetan ere (etxe nobleetan, alegia) sortzen
baitira ume ergelak. Ib. 136. Marrezka ziarduk. (Dibujatzen, alegia: ik euskera berria egoskaitz dek-eta, argatik
argibideok). Ib. 17. Goien-paleolitosko orren azken aldetik (Madeleinekotik alegia). JMB ELG 25. Beren etxe
egalpean --ituzupean alegia--. Ib. 90 (v. tbn. 100). Eneolitos-garaitik aberatsak eta beartsuak nabarmentzen asi
ziran Euskalerrian, artzantza sortu zanetik alegia. Ib. 67. Konturatu zaneko, bederatziak ziran: etxeratzeko
garaia, alegia. TAg Uzt 61. Ordea, naigaberik zulagarrienetan, gogo-oñaze garaian alegia, bear zuan eroapena
Jaungoikoarengan aurkitzen zekiana zan emakume ura. Ib. 129. Argi-zalea da: alegia, ez duala nai beste
zuaitzen itzalik. Munita 52. Badago alertzedi eder bat ere; neguan orria joaten zaion piñua alegia. Ib. 128. Orok
dakigu alegilari jatorrik, asmamen utsez ari danik alegia, eztagona. Etxde 16 Seme 96. Poliki ibiltzeko, alegia,
oñetako zar aiekin ots geiegi atera gabe. Anab Poli 56 (v. tbn. 76). Bertan datozten ipui, [...], kontakizun eta
bertso, denak dute iturri berdiña: Graziano, Gezaltzako aitona, alegia. Vill in And AUzta 11. Gizartearen
erroak, familiak alegia, [...]. Vill Jaink 161. Musulmanak bere emazte gaisoa lanpeturik daukanean, zera
ateratzen dizu, alegia, alperkeria gogorapen gaizto guztien ama dela, eta abar. Ib. 164. Baiña bistan dago ori
eztela ola: Moralaren aginduak eta gizartearen ona, bi gauza direla, alegia. Ib. 86. Ta gureak esan omen zion: -
-Gizona ez kejatu, alkar ez degu galduko--. Alegia, batek irabazten bazuan, besteai ere partituko ziela. A. Zavala
in AzpPr 18. Ez nau osotara arritzen Fitz-Maurice-Kellyk [...] diñonak: alegia, neurtitz oriek lizun gordin
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1054