A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
sinetsi, edo alegia sinetsiarena egin, Berdoly gaizoak xede bat tzarra ukanikan ere, bihotz ona duela. HU Aurp
143. (Itzultzen eta alegia harritua.) Yes! Karmen! Larz Iru 136. Benatek, bizkarra Karmeni emaiten dio, alegia
zapeta estekatzen okupatua. Ib. 134. Pastorala-egilek, jendeari kausitzeko, gertaldi bat pasarazten dute, alegia
mendiko bazkaleku batean: hor aurkitzen dira arresak beren artzainekin. Lf in Casve SGrazi14.
(Formando parte de una proposición adjetiva). -Populu gaizo hura, gaizo edo alegia gaizo hura. HU Zez
193. Lan hasia, edo alegia hasia ezin utz. Ib. 46. --Martin, behar othe zaitut anpallatu, Uharte Ibarnegaraiko
arrano alegia bizi hek bezala? Nahi duzu?--. Martin, zuri zuria egina, begiak zorrotz, brau xutitzen da. Barb Sup
11.
(Con bezala). Alegia "Iguzkiaren Seme" bat bezala zaukaten barnean, jendeen begietarik urrun. "Comme
s'il était". Ardoy SFran 234.
(Sal, S ap. A; Ht VocGr 409, Lar, H). (Seguido de oración completiva). Como si; con el pretexto de. "Sous
prétexte que, alegia, &c." Ht VocGr 409. "(Con el) pretexto de, alegia. Con el pretexto de hallarse enfermo,
alegia eri dela, dala, eztu nai etorri" Lar. "Comme si [...]. Alegia etxera dohala, faisant semblant d'aller à la
maison" H. "Alegia eztakidala (Sal, Sc), como si no supiera" A. "Parean pasatu dira, baiñan alegia ikusi eztuela
egin dio (G-bet), han pasado frente por frente, pero ha hecho la simulación de que no le ha visto" Ib.
Laurdena (punsu iarririk) / Herenak han ber' utzirik, / Kexa zedin (alegia) / Egon zela galetsirik. O Po (ed.
Michel), 241 (donde no es seguro que los paréntesis del editor correspondan al orig.; con todo, acaso alegia
podría interpretarse tbn. como partícula introductora a una completiva en relación con un verbo loquendi,
cogitandi, etc. no expreso (cf. BAIZIK ETA); esta interpretación coincidiría con la traducción de Lafon "se
fâcha (ou plutôt fit semblant), en disant qu'elle était restée toute desemparée", que sería en otras palabras: 'se
enfadó diciendo, alegando, etc., que había quedado desamparada'). Alegia amoroskeriaz ioaiten zela
Holofernesen ikhustera, haren kanberan etzanik Holofernes tirant hari bere dage propiaz lepoa trenkatu zaukon.
Tt Arima 77. Asmatu zuen aitzakia ortik, luzagarri emendik [...] iñon ere ez batzarrera biltzeko agintea: alegia
biltzen bazan, arazo andiak, jaiteak ta auziabarzak izango ziradela. Lar Fueros 226. Giputzean hizkunde horiek?
Eta alegia Gaztelan aditzen zaiotela, ta emen ezdakigula odol onaren berri. Ler eztagizutela, merezi badezute
ere. Utzi, utzi Gaztelako hitzera txoralda horri. Lar Cor 153. Orizue, goazin iduri zozo; alegia sinesten dugula
trufa-gezur hori. Emagun beraz gobernamenduak zinez eta egiazki axola duela. HU Zez 106. Alegia
Errepublikaren ohoretan dela pesta hori, framazoneriak du hor Eskualdunen libertatea eta erlisionea zangopean
dauzkala erakutsi nahi. HU Aurp 171. Gure Gaxuxak, alegia eztuela deusere entzun, etzituen ere higitu bere
begiak. Zub 106.
En broma, simulando, fingiendo. v. infra ALEGIAZ, ALEGIA ARI. Guziek, beldurrarekin edo alegia,
burua itzultzen dute Bordatxuriko athe alderdira. Barb Sup 121 (acotación escénica). Kixkili so, bainan Kixkil
bethi lo... zinez edo alegia: rru, rru, rru.... Lf Murtuts 13.
"Alegia erran du (BN-ciz-arb, S)" Gte Erd 282 (junto a zeozer esan biar ta esan, esan esateatik, esate aldera
esan nion, erran nun ixilik ez egonez, etc., de otras zonas).
2. (G, AN, B; Lar). Ref.: A; Asp Leiz2 (aleie). Ciertamente, en verdad, en efecto "(A) fe que" Lar. "Montas,
adverbio, significa ahí es decir, que" Ib. "Cierto, ciertamente (Contr. de ala egia?, ¿así la verdad?)" A. "Neretzat
al da sagar au? --Zuretzat aleie!" Asp Leiz2.
Tr. Alegia se emplea como partícula propia del habla coloquial, lo que puede explicar su ausencia en los textos
hasta finales del s. XIX. Más tarde, cuando se tiende a emplear giros o clichés "castizos" (es decir, propios del
diálogo y en gral. de la lengua oral), aparece con profusión en algunos textos guipuzcoanos y alto-navarros.
Tiende a ser empleado en "estilo indirecto", en relación con un verbo cogitandi, loquendi, etc.; cf. supra apartado
donde se encuentra seguido de oración completiva.
Gogorrak ziraden alegia gauza oiek guztiyak. Aran SIgn 22. Bertute oek alegiya, Erlijiorekin batean, [...]
beren bizimoduetan sustraituak daude. Ib. 13. Kastigu lotsagarri ta latza alegiya, zeñarekiñ [...] iskanbilla
zaleak ezitu oi zituzten. Ib. 67. Eta alegiya: berarekin maitakiro tratatu [...] zuen A. Pedro de Ribadeneirak
badio eze [...]. 'Y en efecto'. Ib. 196. Gañera, emaztegaia besteak aukeratu ta eskeintzea, ezta nai ta nai ez
artzeko esatea: ongi badator artu egiten da, gogozkoa ezpada utzi. Alegia, ez lukete danak orrela utziko gure
Malentxo. Ag G 146. --Eta alegia; iristen badituzu praka berriak, zer egingo dezu? --Jantzi. Urruz Zer 33. --
Egin dezagun zerbait ementxe. [...] --Alegia! Gaizki esana eztirudi. A Ardi 37. Nun beste bat Leaburukoa baino
andiagorik? Alegia! Iturriak len ere baditugu. Ib. 38. Gudalnagusi batek oraintxe iritxi duan garaitza arrigarria
gaztiatzen du; etsaia, alegia, gudari geiagoduna zan. "El enemigo, por supuesto, era superior en fuerzas". Zink
Crit 51. Aragon eta Cataluniako lurrune ta janzkiak margoztuko lituzken bidaztiak zentzugabeko antzezkia
emango lieke alegia bere irakurleai. Ib. 136. Jesusen berria emateko, alegia, asko lagunduko zioten, erakutsi
bear zittuzten egirik aundienak lau itzetan jarririk idukitzeak. Inza Azalp 26 (18 aleia). Gertaera auek guziak
ondo adierazten dute, alegia, Jesus beraren Ordekotzat artu zutela bere lagunak. Ib. 99. Otsa atera zuten,
alegia, Amadeok egundañoko urre-pilla zeramala Italira. Or SCruz 52. Uste zuten, alegia, Don Carlos nagusi
ateratzen ba zan, bai erlijioa ere. Ib. 13. Igespide aunitz zituela, alegia, maitearentzat, bere burua maats-aien,
egazti, argi-izpi, biurtzen zularik. Or Mi 37. Zein ederrak! Au edertasuna! Yantzirik yaio, alegia! 'Il est tout clair
que tu es née coiffée!'. Ib. 31. Alegia, amesgille zoro ari buruak eman dio, ikusi dun neska bat bear dula. 'Il s'est
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1053