A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Lecl, Arch VocGr, H, Lrq), alegeretu. Ref.: Lh (alagera); Lrq /alagéat/; Iz ArOñ (alégerau). Alegrar(se). (Para
la expr. 'alegrarse de' el complemento es por lo gral. un sintagma con suf. instr.; hay tbn. -gaz en los vizcaínos
Capanaga, Urquizu y f. Bartolomé así como algunos pocos ejs. de -(r)en gainean en Leiçarraga y de sintagma en
dativo en Belapeyre; con una oración como complemento, hay sust. vbal. -t(z)ea en J.A. Moguel e Iraola, part.
det. en Iraola y vb. subjuntivo en Mendigacha y CatUlz (v. ejs. infra)). "Réjouir ou se réjouir" SP. "Devenir,
rendre joyeux, gai" Dv. "Égayer. Guziak alegeratzen ditu, il égaie tout le monde. [...] Alegera zaitezte,
réjouissez-vous" H. "Alégerau naiz, alegrarse" Iz ArOñ. AxN explica doiaz elikatzen, iragaiten (416) por bear
adiña izanas alegratzen, pasatzen. v. alaitu.
Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos desde los textos más antiguos, si bien falta en
autores como Mendiburu, Añibarro, Aguirre de Asteasu, Lardizabal, Duvoisin o Hiriart-Urruty. En el s. XX
disminuye notablemente su empleo en el Norte, y queda restringida en el Sur a bersolaris y diálogos. Alegeratu
es la forma gral. en la tradición septentrional no suletina y alegratu (-au) en la meridional. En textos suletinos
hay alageratu (junto a alegeratu en Tartas; sg. DRA hay tbn. aillageratzen en la Pastoral Moisés). Al Sur se
documentan además las formas alegeratu en Lazarraga, alegerau en Arrese Beitia, y alegeretu en este último y
en fray Bartolomé (junto a alegrau). Para el part. de futuro en textos orientales, hay alegeraturen en Leiçarraga y
Maister, y alegeratuko en Pouvreau (Imit I 24, 5), Haraneder (Lc 1, 14) y Monho. En DFrec hay 3 ejs. de
alegeratu.
Et alegra zaitez ongi (AN, 1415). ConTAV 4.2.1. Alegra bidi zure biotz garbiori (V, 1537). ConTAV 5.2.1.
Boz eta alegera zaitezte, zeren zuen saria handi baita zeruetan. Lç Mt 5, 12 (He, TB, SalabBN alegeratu, Echn,
Samper, Hual alegratu; Ker, IBk, IBe poztu eta alaitu). Eta anhitz haren sortzearen gainean alegeraturen dituk.
"De sa nativité". Lç Lc 1, 14. Populu guzia alegeratzen zen harzaz egiten ziraden gauza glorioso guziéz. Ib. 13,
17. Mahatsarnoak-ere gizona [...] fortifikatzen eta alegeratzen baitu. Lç Ins F 4r.
Alegeratu didin ene gogoa. Lazarraga 1186r. Alegera gaitzazu zeure konsolamenduz. Mat 361. Hartzaz
alegeratzen zaretenak. Ib. 303. Onetako erraten dizkiogula Aingeru san Gabrielek erran zizkion itzak, zeñes
baitakigu alegratzen dela aunitz. Ber Doc 137r. Alegeratzatzu gure triste bihotzak. EZ Man II 152 (v. tbn. Eliç
331). Alegera adi, beraz, berri hauk entzuteaz. EZ Noel 30. Guztiek, bada, zaitezte alegera
berriez. Ib. 33. Alegera zaitea, [...] Parabisuan duzun alegrianza handi hura gatik. Harb 74. Alegradu bidi
Kristiau erria / libradu dalako ondar ibaia. EgiaK 86. Zama pisu bat gaiñetik utzi duzula [...] eta alegeratu
zarela. Ax 452 (V 295). Miraillean bezala hartan miratzen zen, haren alegeratzeaz alegeratzen zen, eta
tristetzeaz tristetzen. Ib. 343 (V 228). Ongi egiten dugun guztiaz alegeratzen dira Aingiruak. Ib. 557 (V 356).
Zeruko loriaren esperantzak [...] alegeratzen du giristinoa. Ib. 573 (V 368). Eta alegreetan dala aen gatxagaz.
Cap 99. Alegera zazu bada egun zure zerbitzarien bihotza. SP Imit IV 3, 1. Alegeratzen naiz munduko zori onaz.
SP Imit III 48, 6. Egüna sortzen dela ikhustian bezala, alageratü behar dügüla. Bp II 113. Erran zerion, güziak
alageratüren zirela honen sortziari. Ib. 114. Zeren hekien aiphamena bera gure ohoratzeko eta alegeratzeko aski
baita. ES 116. Ez da bere baitan alegeratzen baiñan bai Jainkoa baitan. Ch I 15, 3. Alegeratu behar baikara
hura hain ohoratua ikhusteaz. CatLav 433 (V 205). Zeure presenziagaz alegretako bertako bienabenturaduak.
Urqz 66. [Natüra] lürreko irabaziez alageratzen da. Mst III 54, 3. Ardoa ta musika erakarri, ta alegeratzeko,
danzan ta ordikerian, ango usora asi ziran. Cb Eg II 186. Benzáit niór etzé alegratukó zure ilzeas, nola
alegratzen baita ilzeas abrátsa. LE Prog 110.
(s. XIX). Bien ondotik on dela hirurgarren kolpea / Oraino triste badire gure bihotz barrenak / Alegeratuko
ditu menturaz laugarrenak. Monho 26. Ez naiz barnez alegeratzen / Gaixtaginen ondikoez. Ib. 134. Alegretan
nas eukitia zubek ezagututeko portuna au. Mg PAb 155. Poztutzen edo alegratzen gerala aren paregabeko
zorionaz. Gco I 463 (II 21 poztutzea edo alegratzea). Jo bedi bada soinuba, jentia alegeretako, baina ez
pekaturako. fB Olg 33. [Ardaoa] zerbait geijago edanak, errazoia illundu, gogua alegeretu, odola berotu, ta
[...]. Ib. 48 (24 alegreetia). Bada inoren paltak [...] entzunda gogua alegeretuten jatzunian, zelan esaten dozu, ez
deutsazula gatxik gura? fB Ic II 197. Eba poztu, ta alegrau zan tentazinoiagaz. Ib. 241. Alegratzen denak
berzeren gaitzaz edo penatu berzeren onaz. CatB 45. Alegra zazu bada, Jauna, zure zerbitzariaren anima. Echve
Imit 414. Alegeratu naiz, erran izatu zaitanean: bihar goanen gare Jaunaren etxerat. EgunO in Arb Igand 175.
Zeruetako obra onekin / alegra bedi bakoitza. Echag 239. Arnoño hunek alegeratzen / Ditan bihotzñoa niri.
Bordel 78 (tbn. en ChantP 308). Eta beste zenbait orni mueta, zeintzuben edertasunak alegeraturik pozkarritzen
dituen mendiak, abereak, eta gizakiak. Izt C 160. Erranen dautzut eztela izatu nihoiz nihon legerik, komentu
zenbaitetan ezpada, hirri egitea eta eragitea, eta alegeratzea debekatu dukenik. Gy VIII. Ni ez nau ezerk
alegratutzen / zu ikustiak ainbeste. Bil 105. Maite nauzula zuk erraiteaz / ni ez naiz alegeratzen. ChantP 70 (11
alageratu). Txakur ori egon da / beti auleriyaz, / eziñ alegratu zan / zelebrekeriyaz. Noe 37. Orrek alegratzen dit
/ nere biotz gaisoa. JanEd I 119. Gaur gabon da ta kanta bezaio billantxiku bat alegratzen ote dan. Sor Gabon
31. Ordainez duk alegeratzen / Kantaz hik oihan guzia. Elzb Po 182. Artzaiñen dantza, salto ta uju ujuak, /
Alegerauko dabez mendi ta basuak. AB AmaE 27 (384 alegeretu, 358 alegeretuteko). Alagera gitian Ama
Dibino haren alagrantziaz. Ip Hil 179. [Maria Birjinak] zelia argitzen eta alageratzen dü. Ib. 214. O Egüberri
gaia, / O, gai dohatsia, / Alageratzen düzü / Bihotzez khiristia. UNLilia 11.
(s. XX). Alegretan naz potiñ ori gustokoa dalako. Ag Kr 150. Alegratzen naiz izen daien maitetue eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1050