A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
jaunztura guzia berritsuak ziren bideari lothu gaizkonean. Lg I 196. Eztozu emen ediroko oñetako zorrotzik, bai
abarka edo zapata zapal edo motzak. Mg PAb 94. Abarkak oñetan, txapel bat buruban, gerrestuba gorputzian;
au da nire apaindurija guztija. Ib. 43. Jaierako gurdi-maneratzea, jaierako abarkak jostea. AA II 59. Ezin
aguantau leijo abarka, ta soñekotan. JJMg BasEsc 11. Eta onen alkandora ta frakakin abarka mantarrak janzi,
eta beste soñekorik bage joan omen zan. Izt C 248. Abarka ezpartinak, biaiarrak maite; / Zapatek ohorea
Elizako dute. Hb Esk 188. Zanpelez gerrikoa, abarkak zangotan. Ib. 13. Gerrikoa lotu ezazu, eta abarkak janzi
itzatzu. Lard 503. Abarka erantzi. Ib. 162. Abarkatik has nadin emeki emeki. ChantP 92. Ille luzea lotugabe
bizkargañean, eta oñ zabalak abarkaz estaliyak. EE 1882a, 34. Oso nekatua arkitzen nauk; abarka zar batek aña
ez diat balio. Apaol 43s. Antonek agertu biar du jantziya galtza zuriarekin, abarkak, mantarrak [...]. Sor AKaik
110. Ezar netzazke abarkak eta zalhuago kurri nezake. Jnn SBi 143. Abarka urratuetatik beatz lodi biak agirian
ekarzan. Ag AL 128. Abarka zarrai txopitea josten. Ag Kr 205. Dana da emen urdiña, alkondara, abarka edo
abarketak izan ezik. Ag G 94. Orretarako abarkak kendu bear dira lenbizi. Ib. 96. Garai artako aien abarkak /
ziran basurde-larruak. Tx B II 113. Bere eskuz zulatu ta josten zitun abarkak. TAg GaGo 53. Gaurdaño erabili
izan dira oñetako edo abarka oek. JMB ELG 70. Mendibide-lokatzak abarka zakarrez gaindu ondoren. Ldi IL 9.
Abarkak eurenez askatu ezkero, senargaia itzartu dala esaten da. A EY I 445. Zapataak zapataa yagoten dau,
abarkaak abarkaa ez. A EY III 228. Praka ta arkondarak jantzi; abarkak oñetan lotu. Bilbao IpuiB 117. Beien
narruakin josten ziran abarkak. And AUzta 106. Abarkak tajuzkoak ez zituala ta zapatak erostia pentsau eban.
SM Zirik 81. Zapatak baño sarriagotan / jantzi izan det abarka. Uzt LEG II 87. Hark ez du ontzat hartzen honek
abarka euskal hitzari ematen dion jatorria. MIH 204.
v. tbn. AB AmaE 234. Azc PB 201. Echta Jos 193. Urruz Zer 91. Or Eus 365. Etxde AlosT 14. BEnb NereA 162.
NEtx LBB 309. BasoM 112. ZMoso 85.
(En contextos comparativos). Edea baino zailagoa zan aren idaztankera ta gelatsuko abarkak baino
igarragoa. Zait Plat 44.
(Empleado en interjecciones). "Demonien abarkak" (V-gip). San Pedroren abarkak! Deabrua gure etxean!
NEtx LBB 178.
2. (Darric y Lander ap. DRA, H). Alpargata. "Espadrille, sandale en toile" H. Cf. Lar: "Alborga, calzado de
esparto, que llaman esparteñas, abarka espartuzkoa". v. abarketa. Tela ederrezko abarkak ipintzea. AA (ap.
H, que traduce "mettre des sandales de belle toile". Puede tratarse de un error de interpretación).
- ABARKA-ADABU. "Abarkadabu (V-m), remiendo de abarca" A.
- ABARKA-HARI (abarkari c. sg. A; Aq 1077 (AN), BEst RIEV 1930, 217 (R)). "Calzadera, la cuerda con que
se ajustan las abarcas" A. v. ABARKA-SOKA, traila.
- ABARKA-HEDE. "Se preparan también unas tiras de cuero (abarka ereak) y se ponen a remojo: con ellas se
cosen las albarcas (G-azp)" JMB AEF 1928, 16.
- ABARKA-EZTEN (V-gip; abarkezten V; Aizk). Ref.: A (abarkezten); Onaind EEs 1930, 204; Elexp Berg.
"Abark-estena, lezna para hacer albarcas" Aizk. "Abarka-ziria edo abarkeztena. Abarkol-gañean narrua ipiñi ta
zulatzeko bear da (V-m)" Onaind EEs 1930, 204. Sg. DRA hay abarkisten en AEF 1922, 40, pero la ref. es
incorrecta. v. ABARKA-ZIRI. Begi gorri, guzurti [...] / Noren miña zan beti meia ta zorrotza / zeñegazko
abarka eztena da motza. AB AmaE 236. Umea ezeban loak artu ta Peruk errazago lo eragiteko abarka-ezten
bategaz anditua irasi [...]. A EY II 291.
- ABARKA-ILTZE (G ap. A; abarkuntze V-ger-ple-arrig-m ap. A). v. ABARKA-ZIRI.
- ABARKA-KORDEL. Cuerda para atar las abarcas. v. ABARKA-HARI, ABARKA-SOKA. Goiko
kuartoeko untze batetik abarka-kordelaz dingilizke... Kk Ab I 71.
- ABARKA-LABAN. "Abarka-laban. Abarka-larrua atondutzeko aiztoa (V-gip)" Urkia EEs 1930, 26.
- ABARKA-LARRU (V-gip ap. Urkia EEs 1930, 26; -narru Aizk). "Cuero para abarcas" Aizk. "Abarka-ol.
Abarka-larrua atondutzeko oltxoa" Urkia EEs 1930, 26. Oial, txapel, zapata, galtzerdi, mantar, soka, abarka
larru, kopetako, paela, tupin, pertza, lai, sega, itari, atxur ta aizkorak mai gañetan, edo agatxoetan esekita. Ag
G 84.
- ABARKA-LAZO. "En los costados se fijan también cuatro o seis flecos (abarkalazoak) hechos con cuero
negro que se compra en las zapaterías (G-azp)" JMB AEF 1928, 16.
- ABARKA-MANTAR. (Pl.). Trapos que se ponen con las abarcas. Onen alkandora ta frakakin abarka
mantarrak janzi, eta beste soñekorik bage joan omen zan. Izt C 248. Mutikoa, berriz, zituan abarka-mantarrak
kendurik, gelditu zan oñutsik. Zab Gabon 40. Abarka mantarretan eztakit zenbatbana lokatzegaz, Mendiolako
sukalde zabalean sartu giñan. Ag AL 39. Malenek kentzen zizkion sorbaldetako zorro ta esne ontziak, Malenek
abarka mantar legorrak atera. Ag G 136.
- ABARKA-OL. v. abarkaohol.
- ABARKA-SOKA (gral.; Aq 1077 (G)). Ref.: A; JMB AEF1928, 16, Elexp Berg. "Calzadera" Aq 1077.
"Cuerda para atar albarcas. Abarka-sokia eten jatan sasixan trabauta. Kurutzegi sortia abarka-sokaz lotzen zan"
Elexp Berg. v. ABARKA-HARI, ABARKA-ZINTA.
- ABARKA-ZAHARKA. "Abarka-zarka (V-m), juego infantil que consiste en esconder entre ellos algún objeto
pasándolo de mano en mano" A (se trata obviamente de una expresión adverbial). v. ABARKETA-ZAHARKA,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
105