A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- ALEGERA-BELAR (-belhar Hb ap. Lh). Ajonjolí, alegría (Sesamum indicum). "Alegeria berarra, ajonjolio"
Izt C 40. "Sésame" Lh. v. ALEGRIA-BELAR.
- ALEGERA EGIN, ALEGEREGIN. "Canes hortari, ozarrak [...] alegeratu, [...] alegereragin, [...] alegeregiñ"
Urt IV 146.
- ALEGERA ERAGIN, ALEGERERAGIN. "Beare, dohatsu errendatzea, [...] alegeratzea, [...] alegerarazitzea,
[...] alegereragitea" Urt III 317.
- ALEGERA GABE. Triste, sin alegría. Kantatzera niazu / alegera gabe / ez baitut probetxurik, / trixtaturik
ere; / nehun deusik ebatsi / gizonik hil gabe / sekulakotz galerak / enetako dire. Balad 214. Nulaz düdan
khantatzen / alagera gabe. ChantP 110.
- ALEGERAREN ALEGERAZ. De pura alegría. --Biba zuek!--. Eta denak ttapalakoka ari zitzaizkoten
bizkarrean, alegeraren alegeraz. Lf Murtuts 23.
- ALEGERARIK (BN-lab ap. Gte Erd 136) (EGON, JOAN ...). (Estar, ir...) alegre. v. alegeraki.
Tr. Documentado en los dialectos septentrionales, en Lazarraga (alegererik) y en unos versos alto-navarros de
comienzos del s. XVII (alegrerika).
Hek bada ioan zitezen alegerarik konseilluaren aitzinetik. Lç Act 5, 41 (He goan ziren alegerarik; TB
bozkariorekin, Dv boztuz). Eta eriden duenean [ardia] ezarten du bere sorbaldén gainean alegerarik. Lç Lc 15,
5 (He alegerarik; TB bozkario handitan).
Ni aren minez ilte ninzan da / a beti alegererik. Lazarraga 1181v. Yeinkuari otoi egiten darakodala zadutzen
osorik eta alegerarik bere gra(zia) sainduian (BN, 1584). TAV 3.2.8, 155. Alegrerika egongo da / Martiri
gloriosoa / Zeruko sillan jarririka / Kunpliturik deseoa (Pamplona, 1610). TAV 3.1.21. Onak berriz hedoietan
gora alegerarik / Aingeruen konpanian ioanen dire bertarik. EZ Man I 87. Gehiago ez ginduke plazerez
antsiarik / Aitzitik har giñetzake penak alegerarik. Ib. 362. Eta elizara goazen boz eta alegerarik . EZ
Noel 59. Eta alegerarik, ustez ezen ihizia sarean zuen [...]. Ax 388 (V 254). Bihurtu zen alegerarik bere diruekin
etxerat. Ib. 430 (V 279). Ni sartüren nük / eta barrikota hartüren / eta gero biak gütük / alegerarik erretiatüen.
AstLas 60. Zenbaitek uste zuten / Hilak gintuztela, / Alegerarik zauden / Herioa bezala. Bordel 43. Phartitu
nintzen herritik, bihotza alegerarik. ChantP 14. Maria ere joan zen alegerarik eta bozkarioa bihotzetik gaindi.
Jnn SBi 35. Ezen ikusten zuen, harrek emanik ere argi eta laguntza guziak, hainitzak joanen direla alegerarik
ifernuko bideari behera. Ib. 46. Badoha, bihotza alegerarik eta irria ezpainetan. Ib. 141.
(s. XX). Oilaskoa egintxe zelarik, jautsi zen gure gizona, xoria bezen alegerarik. Barb Sup 104. Biriaturat
joan zen, alegerarik. Biriatu bere aintzineko guzien herria zuen. Zerb Azk 84. Eta gizona joan zen alegerarik,
alportxak lepotik eta sosak sakelan. Lf Murtuts 40. Loa ere ona izan zuen; gogoa arin, alegerarik jeiki zen. Ib.
37. Nagusia, heldu nuzu alegerarik bihotza. Balad 90. Aita goazen, goazen / alegerarik etxera. Ib. 75 (93
alagerarik).
(alegerenik). Apostoluek ere orduan zedutzaten bere buruak dohatsuenik, eta ziren alegerenik. Ax 487 (V
315).
- ALEGERAXE (alageraxe S ap. Lh y Lrq). (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Un peu trop gai" Lrq.
Elkarrekin bakea egin ginian, eta guan ninduan etxera ethortzean baino alegeraxago, gauza hortan akabo
zelako esperantzan. Elzb PAd 47.
- ALEGERAZ. (Llorar, cantar, etc.) de alegría, por alegría. Eta ia Olibatzetako mendi ondora hurbiltzen zela,
has zedin diszipulutze guzia alegeraz Iainkoaren laudatzen ozengi. Lç Lc 19, 37 (He bozkarioz). Baina oraino
hek alegeraz sinhesten etzutela, eta miraz zeudela, erran ziezén. "De joie". Lç Lc 24, 41 (He bozkarioaren
fuertsaz). Uste duzu ezen presuna hura triste dela, baiña enganatzen zara: zeren alegera da, eta alegeraz nigar
hek egiteintu. Ax 501 (V 323). Alegeraz kanta beza / Orai mundu herriak: / Kanta beza boskarioz, / Huna obra
larriak. Hm 66. Alageraz nik eztüt khantatzen, / Bena bai sofritzen, / Bai eta komünikatzen; / Etsaia espantatzen,
/ Nulaz düdan khantatzen / alagera gabe. 'Gaîment'. ChantP 110.
- ALEGER-OIHU. "Laetus clamor, bozkarioa, alegeroihua, [...] bozkariozko oihúa" Urt V 177.
alegera-aldi (SP ), alagera-aldi (L, BN, S ap. Lh (sin trad., s.v. alagera)). Momento de diversión.
"Alegera-aldia du, il est en sa bonne humeur" SP. Pasa-tienpoez eta alegera-aldiez. (Tít). SP Phil 365 (He
368 dibertimenduez). Eztezazula bada mirets [...] zeren neure espiritua aphur bat largatzen dudan bere
hersitasunetik eta tinkhezko gogoetetarik alegera aldi baten hartzeko. Ib. 366 (368 spiritua aphur bat orai uzten
badut pausatzera eta errekreatzera). [...] non berak eztuen nahi beretzat zenbait alegera aldi hartu. Ib. 366 (He
368 dibertimendu garabik).
alegeragarri (Urt I 469). 1. (Adj.). (Lo) que causa alegría; entretenido, divertido. "Alacer" Urt I 469.
Alegeragarri dira / Haren manu argiak. "Iustitiae Domini rectae, laetificantes corda" (Ps 18, 9). Hm 45 (Dv
bozkariotan ezartzen dituzte bihotzak, Ol biotzaren poz). Noiz ere meza erraiten, edo enzuten baituzu, iduritu
behar zaitzu hain gauza handi, berri eta alegeragarri maitatzekoa dela. SP Imit IV 2, 6. Norbeitek, konpaiñia
onean, mahaiñean, baldin badu zerbeit gauza plazent eta alegeragarri errateko, erran behar du gora, guziek adi
dezatentzat. He Phil 367 (SP 364 zerbait alegera). Artzainek ez zituzten hain laster entzun hitz alegera-garri hek,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 1048
mende.