A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
"Turnar, alternar, aldia, txanda izan, euki, aldizka, txandaz ibili" Ib. "À tour de rôle" Dv, Lh. "À tour de rôle. [...]
Aldizka ianen dugu, [...] nous mangerons alternativement" H. "Por turno" A. "Herri guzia pasatzen zen aldizka
(BN-ciz-arb), [...] aldizke etorten dire (egun bat, urrengoan bestea) (V-arr)" Gte Erd 40. "Egun onak eta txarrak
[...] aldizka izaten dira (AN-5vill, BN-arb)" Ib. 244. v. aldika.
Tr. Documentado desde Leiçarraga. Hay ejs. en todos los dialectos. En DFrec hay 7 ejs.
Ezpa lengoaje arrotzez edozein minzo bada, bigez edo gorena hirurez egin bedi, eta aldizka; eta batek
interpreta beza. "Par tour". Lç 1 Cor 14, 27 (He, TB, Dv, Ol, Ker aldizka; IBk, IBe txandaka, Bibl bat bestearen
ondotik). Jaiki eta beztitü bezain sarri [...], etxeko gehienak edo aldizka, belhariko erran behar dü etxeko güzieki
ahalaz goizanko othoitzia. Bp I 127. --Meza ezin enzüten dienian etxezain egon beharrez, zer egin behar die? --
Bere artian aldizka hontara jin. Ib. 107. Eztire segida batean interrogatu behar alderdi bateko bereko haurrak,
bainan hobe da batean alde batekoak, berzean berzekoak aldizka interrogatzea. CatLav A 7r (V 8). Gero berze
alkhietakoak aldizka ilkhi daitezin orobat, lehenik muthilak, gero neskatxak. Ib. A 8v (V 9). Eria estuan
dagoenean, burua argala egoten da; ta ala soseguz ta gelditxo; pausakin ta aldizka, eriari afekto orietan
egoteko leku ematen zaiola. Cb Eg III 288. Han edirenen dugu Jainkoak ez duela bet-betan punitzen Faraonen
gogortasuna, bainan bai aldizka. Lg I 125. Jinkoaren adiskide guziek edo bederen gehienek aldizka frogatu
dituzte batean bozkarioa, bertzean tristezia; orai debozionea, gero desgustuak. Mih 125. Souza bere emaztiareki
ta haurreki zabilan lehen lehena, aitak ta amak zütielarik aldizka haurrak ekharten. Egiat 158. [Ikazkinak] itxi
ezin dabenian bakarrik ikaztogi su emona, ta ezin aldizka meza enzutera juan dirianak. CrIc 98.
(s. XIX). Gaur gaiskina artuteko, ta bijar Jangoikua; etzi ostera diabruba, ta arik laster Jangoikua, diabruba
ta Jangoikua urte guzti ta osuetan aldizka dabiltzala? Mg CO 98. Jaana laburra, lo gutxi ta beldurrezkoa, otza
ta beroa aldizka txit andiak. Mg CC 69. Oraintxe emongo deutsuedaz gogarte edo meditaziño labur batzuk; ez
guztiak beingoan batera egiteko, bai zeuroen komuniñoetan zatika ta aldizka eukiteko. Añ LoraS 63. Sarri ta
aldizka konfeseetan ziran. JJMg BasEsc 96. Koplarien anparo / diran Musandreak / pozten ditu aldizka / koplak
botatzeak. It Fab 192. Ura handik erautsteko, poliatik dilindan, / Aldizka goiti-beheiti pusader bi zabilltzan. Gy
55. Sasoiñen errege; dakharla gogara / Ona edo tzarra denbora. / Aldizka haize edo uri, / Orai goibel, sarri
iguzki. Ib. 141. Buztana ere badabillka, / Bi sahetsetan aldizka, / Airea alferretan yoka. Ib. 301. Yotzen zituen
aldizka / Zioala itsu mandoka, / Gauza topatu guziak / Marbola bat hemen, bideante bat han. Ib. 229s. Uda
alderat lurra liliz estaltzean, / Goiz arratsen freskura aldizka sortzean. Hb Esk 38. Kanzio gozo eder Jaunari
kantatu dizaiogun asitzen dana aldizka kantatuaz. Lard 74. Lur guziak aldizka neurtuak izatu dira. Kadastrako
errexistroan guziak izendatuak dira. Dv Lab 63. Bere mazela sarthu, hori edo gorri-minekin aldizka. Hb Egia
141. Nola heldu dire berez arima bererat hainbertze beldur, atsegin, higuintza, aldizka bat bederaren sistatzaile,
yostatzaile edo nahastaile? Ib. VII. Mahometek utzi du Koran; Yesusek Ebandelioa. Irakurriren lituzkenak
aldizka liburu hoik [...], ez luke nihork erran beharrik zeinek dirurin zerukoa. Ib. 83. Hiriko jaunek aldizka
zaindu eta arthatu zuten [Iñazio], don Andres Amiganten etxean. Laph 49. Sukar irukor ta laukorrak aldizka. Bv
AsL 111. Bere bi zaldiekin aldizka eraman zituan ibaiaren beste bazterrera. Gañera billatu zien legorpia errian.
Ib. 124. Hola mintzatu ziren / aldizka hamabi. Zby RIEV 1908, 771. Bainan ardura entzuten ez dena da: biba eta
fuera, biak betan; ez aldizka, bainan oren berean biak. HU Zez 98. Ken libertate bat ala ken hamar; burrasoen
zuzenak ala haurren arimak, oro ken aldizka, bat bertzearen ondotik, batetara doala. Ib. 145. Hurbiltzearekin,
emazte bati eta bi gizoni aldizka egiten diotegu galde bera. HU Aurp 182. Lausengu eta mehatxu aldizka helaraziz.
Ib. 121.
(s. XX). Txalupan lotu zirean gizon bi, aldizka ura kenduteko. Echta Jos 83. Zelan nai leukean ezkondu
zaittezan bere alaba bategaz, zarrenaz balitz obeto, aldizka zarrik gaztera ezkondu deittezan. Ib. 322s. Guri
zagon, niri edo haren semeer aldizka, hausko giderraren erabiltzea. JE Bur 62. Xoratzen da edozeren itxura
guzier beha, aldizka edo betan. Ib. 109. Ez uste izan neurri au 5/4'ko naste neurriya bezelakua danik. Ezta 3'ko
neurri bat eta 2'ko beste bat aldizka ta txandan jartzia. LzM EEs 1912, 119. Egunak eta gauak, orduan ere,
aldizka ibiltzen ziran. A Ardi 130. Igo leike ere zakurrarena egiñaz, beso ankak aldizka altxatuaz malladi batetik
igoko bagiñake bezela. Anab EEs 1919, 243. Nor ala zer guziei, aldizka eta zalu, luzatzen dituzte beren begi
beltz dirdiratsuak. JE Ber 46. Nor gere eraz aldizka bederik yardutea ukatu bear badiguzute. Ldi IL 111. Izaten
dira, aldizka, buruz-buruko iritziak ere: talde bat aldazale, geldizale bestea. Ldi Y 1933, 86. Larramendi bizi
zalarik asi ziran, euri ta ekaitzen bildurrez edo, emezortzi uritan aldizka biltzen. A Y 1934, 6. Aldizka igaro bitez
iratzebailleak kale-aldera. Lek EunD 33. Usoa bere alaba kuttuna ikustatzera joaten zitzaion, bere semeak,
senarrak edo aitagiarrebak aldizka lagunduta. Etxde AlosT 83. Eta soiñu orregaz aldizka [...], "Tolosako
zortzikoa". Erkiag Arran 34. Arengandik datoz eta arengana itzultzen dira aldizka gauza guziak, erosgailuak
urre gorri bilakatzen diran bezala, ta urre gorria erosgailu. Zait Plat 32. Xoria haurrari so dago eta mirailari
so aldizka. JEtchep 27. Aztalak aldizka kakotzen. "Sinuetque alterna uolumina crurum". Ibiñ Virgil 98. Aldizka
ahapaldiak ialkitzen ditute bertsolarien gisa. Ib. 37. Denek errana zutelarik, parte bakotxa aldizka errepikatzen
zuten, galdeginez sinesten zutenez. Ardoy SFran 167. Gero aldizka kar berarekin mintza zitzaizkidan biak. Xa
Odol 322.
2. "(R), a cambio, recíprocamente" A. Iragaiten direla bihotzetik bihotzera batak ordainez eta aldizka bere
afekzioneak, inklinazioneak eta egitateak bertzea baitara isuriz. SP Phil 310 (He 311 ordainezko). Solhas
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1033