A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
[Parisen], oraino baino hamabi aldiz gutiago. Ardoy SFran 85. Diren baino hamar halako ardandegi gehiago
irekiko balira [...] ez lirake hordiak hamar aldiz gehituko. MIH 326.
b) (Con ordinales). "Bigarren aldiz egiten da ikastaro hau, [...] (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 82. Bigarren aldiz
egin dau geure Yesus lurrera. Añ EL 2 198. Beste ainbeste egiten da irugarren aldiz. Ur Dial 105 (It irugarren
aldian). Erroman bigarren aldiz. Aran SIgn 96. Azkeneko aldiz adios. Arr GB 32. An giñala ezkondu zan
bigarren aldiz tropako mediku batekin. Sor Gabon 57. Anai Bernardo lenbiziko aldiz Boloniara juan zanian. Bv
AsL 86. Nun Erroldanek lenengo aldiz isuri eban, / Bere gerretan orduan odol tantakea. AB AmaE 453. Osaba!
Osaba! deitu zion bigarren aldiz illobak. Apaol 70. Lenengo aldiz txakolintegi atara ioanak. A BeinB 43.
Eladitxo zan lenengo aldiz, / Zure begiko kutuna. Echta Jos 232. --[...]. Orraztu bear naun. --Bai, azkenengo
aldiz... Illearen ugaria! Ag G 336. Gure Jesus maitea irugarren aldiz erortzen da. ArgiDL 94. A. Justomari
Mokoroak irugarren aldiz bere gisaz euskeraz antolatua. Mok 1. Jainko-Semia Kurtze astunak / Bota dau
bigarren aldiz... Enb 102. Lehenbiziko aldiz ikusi nuenian. Zub 118. Aurreneko aldiz ordun ikusi nun nere
nagusi Santa Cruzen etsaia. Or SCruz 93. Bigarren aldiz bendeziño ori artu ba-dagi, segurutik eztau irugarrenez
artuko. Kk Ab II 157. Amaren sabelera berriz sartu ta bigarren aldiz yaio ote diteke? Ir YKBiz 61. Lenengo aldiz
bere bizia ezpataz babestu bear izan zun. Etxde AlosT 102s. Orduraño bein bakarrik malkoak ikusi nizkan, eta
orduan bigarren aldiz. JAIraz Bizia 27. Ez dauka erne jarri besterik bigarren aldiz ere. Munita 115. Bigarren
aldiz eman zioten beste txurrutaldi batekin pizkortuago. Etxde JJ 262. Amerikar sendagilea ohartu zen
lehenengo aldiz. Mde Pr 325. Etzait au, gañerantzean, lenengo aldiz gertatu. Txill Let 96. Bere bizitzan lenengo
aldiz, ez ezagun ta ez senide diranen teillatupen datza. Erkiag BatB 110. Fraide gazteari irugarren aldiz
begiratu eginerazotearren. Alzola Atalak 41. Lehenbiziko aldiz, o adiskidea, / kantuz ikusi zaitut [...]. Xa Odol
127. Lendabiziko aldiz / Donosti partian / aurten da eroria [loteria] / euskaldun artian. Uzt Sas 274. Kijote buruargiak
bere erritik lenengo aldiz egindako irteera. Berron Kijote 41. Badatorkigu laugarren aldiz. MIH 167.
v. tbn. CatBus 1. JanEd I 97. Goñi 106. Inza Azalp 29. EusJok 32. FIr 186. Alz Ram 106. Lek EunD 48. ABar
Goi 55. TAg Uzt 245. EA OlBe 17. SMitx Aranz 83. Anab Aprika 44. Salav 52. NEtx LBB 91. Lab SuEm 177.
c) Cada vez. Lau aldiz ganbiatu zen gorphutzez. Ikusi zen aldiz lohi, nigarti, bele, izkiribatzaile. Lau buruekin
agertzen dute. Hb Egia 54. Egur banak epai bi dituan ezkero, / bana dute zotzean aldiz epaitzeko. "Como cada
tronco tiene dos cortes, a cada uno le toca uno, el que ha escogido en suerte". Or Eus 150.
d) (Precedido de posesivo). A su (mi, etc.) vez, por su (mi., etc.) parte. v. ALDIAN (b). Orduan, bere aldiz,
gure gizona emaiten da alegia eta hasarre, hura ere bere andrearentzat. "À son tour, notre homme". Barb Sup
133. Honek ez balu bere aldiz haurraren gorputz xiki malgu hura oro luzaro eta sakonki ferekatu. Mde HaurB
89. Arima, bere aldiz, / ernegu da bizi. 'A su vez'. Gand Elorri 158.
e) (Precedido de gen.). En vez de. v. ordez. Garazik berak dio, irunez ta josiz, / oge zuria gaitu lêngo aren
aldiz. Or Eus 357.
- ALDIZ-ALDI. A lo largo del tiempo, a través de las épocas. Baina ez da asko, zernahitarako izateko,
hizkuntza bat herriz herri ibiltzea: aldiz aldi eta garaiz garai ere ibili behar du. MIH 164. Aldiz-aldi,
mukuluak bere ertzak hausten ditu. "De etapa en etapa". MEIG IX 126 (en colab. con NEtx).
- ALDIZ ALDIZ. v. aldiz.
- ALDIZ ALDIZKA. v. aldizka.
- ALDIZ ATEKO. Extrordinario, que se sale de lo acostumbrado. Sendiaren aldiz-ateko bearrizanai be
arpegi emon al izateko. Eguzk GizAuz 182.
- ALDIZ AURRE. (En la expr. aldiz aurrea hartu 'adelantarse a'). v. alde-aurre. Elade Aundiko iri eder eta
dirdaitsuetan agertu zan Pitagora, onbearrez bere burua laztuta, geroko lekaide bat bailitzan, Platon-i aldiz
aurrea arturik. Zait Plat 60. Ni aldian zatitu naiz ez dakit nolako aldiz-aurrera. (Interpr?). "In tempora
dissilui, quorum ordinem nescio". Or Aitork 335.
- ALDIZ AURRETIK. Previamente; antes de tiempo. v. ALDEZ AURRETIK. Agur, agur, adiskide. Beldur
nauk zaartzen asia ote naizen... Aitontasunaren xamurra ote zebilkidak barruan, aldiz-aurretik? Ldi IL 19. Ta
batzarre ori nortzuk osatuko luteke?... Edozein unetan --aldiz-aurretik bear-deia bota ezkero-- bilduko liraken
idazleak, gutxi nai asko? Ib. 100. Ahal zutelarik beñepein ez ikusi egiten zuten aldiz aurretik burua saiestuz.
Etxde JJ 266. Ni, ire urteak baiño aldiz aurretik ere, komentu barrura sartzeko gai ez nintzala igarririk
naiengonan. Erkiag Arran 107.
- ALDIZ AURRETIKO. Previo. Jesukristo gure Jaunagan betetako iragarkizun eta aldiz-aurretiko esanak.
KIkV 28 (KIkG 19 aldez aurretiko). Aldiaz aurretiko zor-eskubidea aitatu nai dau. Erkiag BatB 157.
- ALDIZ AURREZ. Previamente. Emakumeok gure etorkizunari begiratu bearra degu aldiz aurrez. NEtx
Antz 34.
- ALDIZKO. Cf. aldizko. a) Ocasional. --Aski deia bethi Igantez, edo aldizko Meza apal baten entzützia? --
Ez, bat bederak [...] Parropia Meza enzün behar dü hirur igantetarik batez, eskümüküren penan. Bp I 108
(Inchauspe, en su ejemplar, corrigió en aldizka, no del todo descartable pero poco probable; v. Pello Agirre, nota
368 de su edición).
b) (aldiazko Lar, Añ). "Alternativo" Lar. "Vecero" Lar y Añ.
c) Temporal, temporero. Aldizko marinel bezala egin nun nire lenen ibillaroa Liverpooletik Habanarakoa
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1022