A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Precedido de rad. vbal.). Etxenko bestik ere, ikhus aldi oroz / hari enzün nausetzaz, eni injürios. 'Chaque
fois qu'ils me voyaient'. Etch 174.
Cada vez, todas las veces. --Konbeni dea ardüra komüniatzia? --Bai, ahalik arrangüroskiena preparatzen
bagira ber aldi oroz, segitzen dügülarik kofesor prüdent baten abisa eta errana. CatLan 137. Ez da dudarik,
zeren aldi oroz nitrea gutituz baitoha eta su gehiago behar baitu. Dv Dial 117. Azpiak atheratzen direnean ere
bai; eta orduan jatsaz nahi dira ontsa garbitu aldi oroz, eta urez ere bai noizean behin, udan bereziki. Dv Lab
217. Sakrifizioari berenaz datxeikon eginbidea da Mezaren entzulek aldi oroz komunia dezaten. Arb Igand 110.
Aldi oroz Ajia eküratzen zen Apez-jauzkagian. Const 37. Elgarrekin gainez gain ardura gabiltza / Gure pean
ikusiz Haltsuko zelaia / Aldi oroz baitzauku arintzen bihotza. Iratz 51. Tiroak hiltzen baitu hatzemanez geroz, /
bederen zaurituko gaitu aldi oroz. Xa Odol 136.
- ALDIRIK ALDI. A través del tiempo. Esan izan dut Artearen Kondaira, eta Eskulturarena batipat, gizon
bakar batek egiten duela, aldirik-aldi izena aldatzen duen gizon batek. MEIG I 110.
- ALDITAN. a) (Con numerales o cuantificadores). v. ALDIZ. Eztela beharrik hura oso egin dezazun aldi
batez, bainan hainitz alditan. SP Phil 509. Zenbat ebatsi edo oostu deban, eta zenbat alditan. OA 163. Zenbat
alditan agertu da askoren begietan aurtxo ederraren irudi edo itxuran? Mg CC 204. Ta asko alditan gezurra da
sariztatua ta egia zapaldua. VMg 74. Begiratu eikiezu gaur iru biderreko alditan zeure eskuai. Añ EL 2 69. Ez
bein bakarrik, baña bai asko alditan. Echag 217. Esnea bi alditan jatzia bada, txit ongi nastu bear da. It Dial 90.
Hola hola hanitz alditan, / Txipienak besterenzat lanetan / Ari gira. Arch Fab 225. Asko alditan esan digute. PE
22. Ikustera joanda, o! zenbat alditan, / Pentsetan zan lakorik etzan aurkietan. AB AmaE 308. Gaiztoekin zer
egingo duan asko aldittan esan zuan. Inza Azalp 83. Iru alditan / Ni jausi ba-naz. Enb 103. Asko alditan aitu
izan det / txit ona dala berori. Tx B 163. Asko alditan, atsegingarri / zuentzat izan beharrez, / alaiarena egiten
dakit. Xa Odol 345. Neroni ere ordu oietan / pranko alditan jarduna. Uzt Sas 244. Gazte ez gera izango / iñor bi
alditan. Lopategi in Uzt Noiz 57.
v. tbn. Mb IArg I 95. CrIc 159. Xe 320. BEnb NereA 147.
b) A veces, en ocasiones. Alditan izateko bere soldadu edo gudari; alditan gure biotz ta oitturak lantzeko
nekazari, ta beti zeru aberatsa erosteko merkatari. Inza Azalp 11. Alditan bere gogoraldiak gertaera
ezerezenetatik artzen ditu. Inza in Jaukol Biozk XII.
- ALDI-TARTE. Intervalo de tiempo. Cf. aldiarte. Burruka ua, aski zitzaion aiña aldi-tartean egin eta bukatu
zan. "Per suum quippe spatium temporis quod ei sufficeret". Or Aitork 328. Ez dalarik, ez da egunik, ez eta alditarteen
aldakuntzarik. "Vicissitudo spatiorum temporalium". Ib. 346.
- ALDITIK ALDIRA (Dv). a) Cada cierto tiempo. "Par intervalles, à tour de rôle, de temps en temps" Dv. Eta
grazija orreekaz aztu ezgaitian, bialduten deuskuzuz aldirik aldira misiolari jaunak entzun daigun euren agotik
zeure berbia. Canala Jesucristo 35.
b) "Cada vez más. Alditik aldire gure besta orrek errekiste geio du" Izeta BHizt2.
- ALDI-HURRENKA. Alternándose. Sei pila-ardatz-buru ziran, aldi-urrenka jo ta jo alako dunbotsa sortzen
zutenak. "Con sus alternativos golpes". Berron Kijote 226.
- ALDIZ (V-gip, G-azp-goi, AN-gip-5vill, BN-ciz-arb, S, R; SP, Urt I 487, Ht VocGr 340, Lar, Añ, VocBN, Dv).
Ref.: Lrq; Iz ArOñ, R 392; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 221. Cf. aldiz.
a) (Con numerales o cuantificadores). "Zenbat aldiz? combien de fois? [...] Bortz aldiz, cinq fois" SP. "Hañitz
aldiz" Urt I 487. "Combien de fois?, zenbat aldiz?" Ht VocGr 340. "(Muchas) veces, [...] asko aldiz, anitz aldiz"
Lar y Añ. "(Cien) veces, eun bider, eunetan, eun aldiz" Lar. "(Dos, tres) veces, bi, iru bider, aldiz" Añ.
"Anitzaldiz, à plusieurs reprises" VocBN. "Zenbat aldiz? combien de fois?" Dv. "Ehun-aldiz, cent fois" Lrq.
"Aldi, sénbat áldiz, cuántas veces; bat aldiz, beiñ aldiz, una vez (V-gip); zenbat aldiz? bat aldiz (G-goi), bein
aldiz (V-gip)" Iz ArOñ. v. ALDITAN, bider.
Tr. Poco documentado en la literatura vizcaína, al menos hasta mediados del s. XX.
Iuduetarik rezebitu ukhan dut borz aldiz berrogeira kolpe. Lç 2 Cor 11, 24. Hanbat aldiz borreroék eskuak
butxatuak ukhan baitituzté. Lç Ins F 7v. Iustuena dela erortzen egun oro zazpitan, / Orhoit dadin zenbat aldiz
erori den gaizkitan. EZ Man I 51. Eta erraten du bedratzi aldis, irur aldis Aitari, eta irur aldis Semeari, eta irur
aldis Espiritu Sanduari. Ber Trat 41r. Hirur aldiz abisatuz geroz. Harb 440. Ezta nehor ere hain gaixtorik,
zenbait aldiz, bere gaixtakerien utzteko gogoa ethortzen etzaikanik. Ax 49 (V 32). Ikus nola, zer, zegatik eta
zenbat aldiz. Hm 198. Hirekil' aldiz, / Bederak' aldiz, / Bazter lekutan baturik, / Nonbait banago. O Po 9. Hañitz
aldiz egiñagatik / Hañitz biaia handizki. Gç 204. Frota zazue idia bizpahirur aldiz. Mong 592. Edo hirur aldiz
bostna Pater. Bp I 149.
(s. XVIII). Zeina bere edertasuna zela kausa bi aldiz izan baitzen erauzia. ES 155. Batek egin zebala pekatu
kastidadearen kontra lab aldiaz emakume libre batekin, eta beste amar aldiaz beste emakume libre batekin. OA
135. O zenbat aldis gertatzen zaigun guri berze ainberze! SermAN 2. Baldiñ zenbeit aldiz iduritzen baizazu zure
borondatea flakoegia dela. He Gudu 91. Züre ezpiritia zunbait aldiz bat-batetan zelialat igaiten balin bada. Mst
III 6, 3. Esaten dio bere ardi edo anim on bakoitzari bein, askotan ta anitz aldiz. Mb IArg I 312. Zenbat aldiz au
enzun det eta alerik sentitzen ez det! Cb Eg II 20. Sarthu zen, zazpi aldiz, ur hartan. Lg I 371. Egun bakotxean
zazpi aldiz Yaunaren laudorioak kantatzetik. Mih 110. Behar handiak dütü zonbait aldiz apaleraziten. Egiat 212.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1020