A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Virgil 47. MAtx Gazt 61.
ETA ABAR ETA ABAR. (Reduplicación intensiva). Bateko buru bi daukozan txala, besteko amasei
arruako andra lodia, arako txerpolari ta praka nasai barregarriak, eta abar eta abar. Kk Ab II 32. Ez etorri
esaten basatiak garala, taparraboaz ibiltia merezidu dogula, kirten andiek garan lez beti egon biarko dogula
buztarripian, eta abar eta abar. Ib. 110. Bein baño sarrijago itzi ixan daustalako beren estena zurrumai
emendijo batzuk egitteko eta beste zer batzubetan be lagundu ixan daustalako; ta abar eta abar. Otx 97. Araonako
ibilibearrak eta industri-olaen keiak, ekandu ta zeru-aldeak lorrindu legiezela eta abar, eta abar, sarri
askotan entzundako esakunak dira. Erkiag Arran 17. Ta abar, ta abar... Vill in Gand Elorri 16. Nirekin
kartzelan egon zena, eibartarra, eta abar eta abar. MEIG IX 77. v. tbn. Ta abar ta abar: ArgiDL 170.
(Con casos de decl.). Ekatx gogor, aize, euri ta abarregaz etorren batek. Echta Jos 266. Kandelea, oi dan
lez, ezti ta abarrez melaza-melaza egindda eguan. Otx 166. Izneurtuz idaztea txaldankeri agiria dala, bertsoak
beti dirala txar, beti mintzo aizun; eta abarra... Ldi IL 27. Arpide, yaialdi ta abarra, 9.725 Lko. Ib. 122.
Gaztelerak, ingelerak, prantzerak eta abarrek. Ib. 138. Erbeste-arteko saldu-erosketa ta abarretarako. Ib. 138.
Esnepoto, kaiku eta abarrak lurrean uzkizgora. Erkiag Arran 56. Herriaren alde laneginaz beren burua
ezagutarazi duten antzelari, idazle, jakintsu eta abarrak, eta hizkuntza ikasi dutenak. Mde Pr 262. Aien arreta
bere gain artu nai duen edonori uzteak, eta abarrek. Zait Plat 83. Urte mordoska bat pasa diagu or obretan da
abarrean. BasoM 157. Horien senidetzako diren haranaren, haranean, haraneko eta abarrek haran-a dute
oinarri. MEIG VII 120. Ikastola, erlijio, herria, politika eta abarretan. In MEIG IX 59.
Egiok eta bestelako abarrak mutil ark bere baitan zeuzkan. Zait Plat 70. Iraolaren ipui, izkirimiri eta
nolanahiko abarrak. MEIG III 82.
Etim. Es posible que abar venga de habe + -ar pluralizador. Ya Uhlenbeck (BaskSt 215) relacionaba ambas
palabras y reconstruía *Kab-, lo cual no parece necesario. Lafon (Études 88) ha propuesto con reservas algún
paralelo caucásico: avar hubí 'colonne, poteau', ergativo hobó-ca, pl. hab-ál.
2 abar (AN-larr ap. Asp Leiz; H (AN, que cita a LE)). "Prodigue" H. "Pródigo, malgastador de dinero. Gizon
abarra da ori" Asp Leiz. Cf. VocNav: "Gastador, despilfarrador (Ulzama)". Según el editor se encuentra en el
Urteco de Lizarraga de Elcano (cf. voc. "Abarra, hornija, pródigo").
abara. "(Hb), yeuse (bot.)" Lh.
abaraki (BN, S ap. A; VocBN Dv y H). "Lieu où se refugient les bêtes à cornes contre la chaleur et contre
les mouches, dans les landes et les montagnes" VocBN. "Ombrage où se réfugient les troupeaux durant la
chaleur. Abarrakia serait plus régulier" H (cf. abarreki (BN) ap. Darric, sg. DRA, s.v. abarrezko ostelak).
abaraska (G, L; Lar, Añ (V, G), Dv (G), H (G, L)), aberaska (G-to, AN-gip; H (s.v. abaraska)), abaska (Ggoi),
beraska (G, BN-baig; SP , H), bereska (SP, H s.v. abaraska), berexka (AN-gip), breska (G, L,
S; Dv, H (S, s.v. abaraska)). Ref.: A (abaraska, aberaska, beraska, berexka, breska); JMB At (abaska).
1. Panal de miel. "Rayon de miel, gâteau des abeilles" Dv. v. abao, EZTI-ABARASKA, EZTI-ORRAZE.
Tr. Documentado al Norte en Axular, Harizmendi, Oihenart, Sauguis, Pouvreau, Haraneder, Goyhetche y
Duvoisin, y al Sur en textos guipuzcoanos del s. XIX (V. Moguel, Iturriaga, Lardizabal) y en autores modernos.
Las formas documentadas al Norte son todas ellas sin a- inicial: beraska en Axular y Pouvreau, bereska en
Harizmendi, y breska en Oihenart, Sauguis, Goyhetche (188) y Duvoisin (tbn. en boca del baigorriano del PAb
de Moguel). Al Sur hay abaraska en V. Moguel, Iturriaga, Lardizabal y Lizardi (cf. tbn. ezti-abaraska (q.v.) en
Erkiaga), aberaska en T. Agirre, ambas formas en D. Agirre, Loramendi (132) y Zaitegi (cf. tbn. ezti-aberaska
(q.v.)), y breska en un ej. de Azkue.
Zeren eztia darion beraska bezala dira haren ezpaiñak (Prov 5, 3). 'Favus enim distillans labia meretricis'. Ax
355 (V 235). Urre fiña baino dira, / hagitz gogokoago: / eta bai bereska baino / hagitzez eztiago. Hm 45. Erle
ioan-nahiak, ez ezti, ez breska. "L'abeille qui a ennui de quitter sa ruche, ne fait ni miel, ni bournal". O Pr 146
(tbn. breska en Saug 100 y Mg PAb 172 (en boca del baigorriano)). [Erleen] kofaue-zilhoak eta beraskak. SP
Phil 82 (He 84 orrazeak). Ta egin gero erlaunzean abaraska, edo abao aurtxoen ezpañak gozatzen dituztenak.
VMg XI. Abaraska egiña dagoan orduan, betetzen dituzte onen txuloak eztiz. It Dial 13 (Dv breska; Ur abaua, Ip
orrazia). Ikusi zuen bere aoan, erle-samalda andi bat, abaraskak eginda. Lard 140. Ezen eztia darioten breska
iduri dute lilitxoaren ezpainek. Dv Prov 5, 3. Ezkondu ezkero arantza batek eztie ikutu, abaraskarik gozoena,
eztirik eztiena miazkatzen daude. Ag G 373. Zuk emango dirazu Zabaletako aberaska gozoa neretzat, neretzat
bakarrik. Ib. 149. Ezti utsezko breska, argizai gabea zirudien aren biotzak. A Itzald II 71. Ames dagit nautela /
tximirritek eortzi / abaraska baten. Ldi BB 12. Erlearen abaraska arrigarria. Ldi IL 125. Gure gogaien eztitzeko
nor-gere izkuntza degula abaraskarik oberena. Ib. 127. Udaroan erle-mulkoak aberastu dun aberaskan. TAg Y
1933, 21. Arri ibillokiak goroldiorik ez, ta erle uxatuak abaraskarik ez duten antzera. Zait Sof 5.
2. breska (BN-ciz ap. A; VocBN; Hb, H y Foix ap. Lh), braska (BN, S ap. Lh). "Résidu des alvéoles de cire
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
102