A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
b) (AN-ulz ap. Iz Ulz; SP, Ht VocGr, Arch VocFab, H). Una vez, en cierta ocasión. "Zenbat aldiz? [...] Aldi
batez" SP (no seguro). "Une fois" Ht VocGr 362, Arch VocFab. "Aldi batez, batean, une fois, en une occasion"
H. "Aldi bétez gure aite geldittu yuén guatzian ezóngi" Iz Ulz. v. BEHIN BATEZ. Aldi batez eliza batetan,
althare baten aitzinian belhaurikatütik, orazionetan jarri izan zen. Mst I 25, 2. Aldi batez igan zen Jesus [...]
arrantzaleen itsas-onzi-batel edo barka batera. Mb IArg I 193. Gurutzean aldi batez / Ofritzeaz kontent gabez /
Hanbat aldaretan kolpez / Imolatzen zarela. Monho 128. Aldi batez, dio: lanean hari nintzelarik belhaunika [...],
senditu nuen ene burua betbetan, barnez eta kanpoz bildua. JesBih 398. Galdatu nuen aldi batez giristino
batzuer zer bilhakatu ziren bi neskatxa nere ganat hartzea agindu niotenak. Prop 1878, 112. Aldi batez aran
ondo baten gainera igateak zer ondorioak izan zituen neretzat. Elzb PAd 36. Aldi batez Pariseko erretor batek
aditu zuen khantu hori. Elsb Fram 134. Aldi batez bizkitartean [...] etzuten luzaz utzi biritxiek aita. JE Bur 79.
Aldi batez Greziako gizuren baten ama [...] izan bear zuen aurrarentzat seaskerri baten bila joran aundiz ibili
omen zan bezela. A Ardi V. Aldi batez nurbaitek laidorioz hantzen zian Haritxabalet. Const 28. Aldi batez, bertze
asko aldiz bezala, bazabiltzan beraz alde guzietan, muthil baten galdez. "Un jour". Barb Leg 141. Aldi batez,
Yesus bidez zioala, errixka batera sartu zan. Ir YKBiz 268. Emazteak erhoa zela erran zion aldi batez. Zerb IxtS
102. Orhoitzen niz aldi batez gauza bera gerthatu zautala. JEtchep 86.
c) Por un tiempo. Ola, aldi batez, esan diteke / gure mutillen joera. "Durante algún tiempo". Or Eus 233. Aldi
batez hitzik bage gelditu zen. Etxde JJ 278. Horko langile izan nuen aita aldi batez, Alkixan morroi izan ondoren
eta saskigintzan beregain, burges ttipiaren moduan, hasi baino lehen. MEIG IX 41.
- ALDI BATEZ BEHIN. "(L-sar), une fois" Lh.
- ALDI BEREAN. Simultáneamente, a la vez. Munduko erakeri arroei ez begiratzea ta aldi berean Jesus
maiteak agertu zuen zeruko bidetik oñik ez ateratzea. Mb IArg I 163. Santuagandik Jangoikoak nai zuena zen
[...] Jesusen Ama bizi zen arte guzian ongi zaitzea, serbitzea ta onratzea, ta denbor ta aldi berean ta bere bizi
guzian Jangoikoaren lege berri ona mundu guzian banatzea. Ib. 133. Betoz, bada, zuk nai dituzunak, eta betoz
aldi berean zure grazi ta lagunz andiak. Ib. 234. Ogeita lau urtez ari izan zan erakusketan: ogeita iruz ingeles
erakusten, eta amar urtez aldi berean prantzes erakusten. Or SCruz 135. Burruka bat sortu zait / eztia, barnean:
/ egamin ta geldimin / naiz, aldi berean. Ldi UO 13. Lenengo, arrizko "ermitagintzan". Ta gero, aldi berean,
batez-ere Kristoren "Gorpuzgintzan". SMitx Aranz 37. Aldi berean Ortzi euskal jainkoari zuzendu galde othoitz
bat dena, zintzo ez den batek eginik. Mde Po 33. Zail dala berez duten indar ta zentzunaren arabera artu ta, aldi
berean, beren adieraz bestalde, oien adiera mistikua txasta ta ikus. Gazt MusIx 165. Ez baita jaio oraindik aldi
berean zaharrago eta gazteago izan daitekeen mutilik. MIH 230.
En ese mismo momento, en esa misma época. Aldi berean edo andik fite ta laster hereje gaistoak nai
zutena egin lekuan, egin zuen Loreton boto kenduko zituela Estiriko, Carinthiko ta Carniolako hereji guziak. Mb
IArg I 197. Aldi berean bulzkin, tramankulu edo makiña barriak asmau ziran. Eguzk GizAuz 21. Pozaren bidez
irrintz-oiuka / nabillen aldi berean / mendi kolkoak erantzuten dit / ots alai bete-betean. EA OlBe 21. Piarres,
emeretzi urteko gazte sasoikua da [...]. Harritxabaleta berriz, aldi berean, berrogeitasei urteko gizon sendo ta
buruz jantzia da. Etxde JJ 23. Eta ibaiak, bulartuz, / onela ziotsan aldi berean. Gazt MusIx 97. Aldi berean
etzeuden agertu gabe zoritxarreko altzarretan altzi zemakorrak. "Tempore eodem". Ibiñ Virgil 18.
- ALDI-BURU. (Pl.). Galdutako goiz eder bat, / aldi-buruek aaztua. 'Olvidada del tiempo y la memoria'.
Gand Elorri 187.
- ALDI EGIN. Relevar, suceder. "Egidazu aldi" SP (sin trad.). Zure ordenantza sainduz / irauten du munduak,
/ elkarri aldi egiten / Har[k] eta gau illhunak. EZ Noel 137 (tbn. en Eliç 352).
- ALDI EMAN. Pasar a. Axular ta Etxepare irakurtze ta zeatz aztertzeari eman zion aldi. Ldi IL 10.
- ALDIEN ALDI. Tiempo, transcurso del tiempo. Azkenik âztu zait / aldien aldia, / eta betierak / nauka
idukia. 'La cuenta del tiempo'. Or Poem 518. Oriek iragan ziran, ordea, Iauna, ta aldien aldiak goxatu du nere
zauria. "Tempore lenitum est vulnus meum". Or Aitork 82. Zu, betiko Bakarra, etziñala lanean asi aldien aldiaz
geroz. Ib. 174.
(Pl.). Edo betidanik bazan, zergatik ain luzaro aintzinagoko aldien aldietan ola izaten utzirik, ain geroago
artaz zerbait egin? Or Aitork 160.
- ALDIEN ALDIAZ. Con el paso del tiempo. Nola banakatu diran aldien aldiaz (denboren denboraz) batzuk
besteetatik. Ayerb EEs 1916, 262.
- ALDIEN BATEAN. De una vez, definitivamente. Dazaugun bada aldien baten, ze, erlijiñoko estadua bada
bere guztiz miragarria, ta erraz daroiana santutasunera, baña ezta guztientzat premiñazkoa, guztiok gagozala
bearturik perfeziñozko estadura bide-egitera. Añ LoraS 177.
- ALDIEN BATEKO. Temporal, no permanente. Deabruen edo gizon gaiztoen neke-miña, aldien batekoa
dala, eta azkena noizpait etorriko zaiola. Inza Azalp 118.
- ALDIEN BATEZ. a) Una vez, en cierta ocasión. Yainkoari opariak eskaintzera yoan izan ziran aldien
batez, ta orduan Pilatok bere gudamutillak (soldaduak) bidali ta il-arazi zituen nasle aiek. Ir YKBiz 287.
b) Durante algún tiempo. v. ALDI BATEAN (b). Beste batzuek zuzen dabiltza aldien batez Jaunarekin, baño
asperturik bizitza ortaz, seme ondatzalleak bezala, alde-egitten dute Jaunaren ondotik. Inza Azalp 12.
- ALDIETAN. A veces. v. ALDITAN. Aldietan azkeneraño izkutatu egiten du irakurleari geienik eragingo
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1017