A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
naiz, je ne le ferai pas, je ne viendrai pas de quelque temps" H. "Emen nago aldi baten gobaitti eiñ biarrian, aquí
estoy hace un rato" Etxba Eib. "Derrepentian ezkutau zan errittik eta aldi baten etzan agertu" Elexp Berg. Eta
seme onen ondorengoak iduki zuen aldi batean Jainkoaren bildurtasuna ta ezaguera. Ub 12s. Onen
ondorengoak izan ziran aldi batean Judatarren buru ta agintari. Ib. 55. Ez, dino etxekuak / Geitubaz erregubak,
/ Zagoz aldi baten / Oraindino, bai arren. Mg PAb 99. Milizkatu zion arzaiari esku gañea, ta aldi batean egon
zan bere aldamenean. VMg 41. Aldi baten jarraitu ezkero Jesusi, iges eginik bera ganik eta eginik Satanasen
banderapekoa ondatu zana betiko infernuan! Añ LoraS 10. San Juan-ek Efeso-ra eraman zuen, eta aldi batean
emen bizi izan zan. Lard 535. Aldi batean lanbide au ondo bete zuen. Ib. 158. Bere eskuak tolestu, eta aldi
batean orazioan egon zan. Arr GB 78. Aldi batean erabili bisutsak dongaro nau. AB AmaE 365. Gizon indartsu
izugarriya / dago Olatzko Aritza, / aldi batian ez dute ausiko, / alfer-alferrik dabiltza [gazteak]. EusJok 45.
Austrian aldi batean egon zirala. Kk Ab II 186. Aldi batean, alâre, egonik. Or Eus 315. Aldi batean izparringi
artan idatzi zun. JAIraz Bizia 110. Ez ei dau aldi batean albotik igesik egiten. Erkiag Arran 170. Danak ixilixilik
geratu ziran aldi batean. Ugalde Iltz 39.
c) (H; aldi baten Añ). Una vez, cierta vez, en cierta ocasión. "(En una) ocasión, bein, bein batean, aldi baten"
Añ. "(En un) tiempo, [...] aldi baten" Ib. "Aldi [...] batean, une fois, en une occasion" H. v. BEHIN BATEAN.
Ez albora adi egon, ze, aldi baten, deabruak betondoko eskerga bat emoeutsan albora begira egoan bati. Añ
EL 1 13 (EL 2 17 ze bein baten). Oraindiño geiago miraritu bear zara, ikusi nebanagaz aldi baten gure Kolejioan.
Añ LoraS 108. Alan zala esan eutsan aldi baten Aita Santo Domingoren Ordeako Erlijioso on bati. Ib. 35. Aldi
batean, apaiz irakurgaikiñ gazte bat bere eleizako aitor-aldian jarria zegoan. Lh Itzald II 101. Nik be kale egin
neban aldi baten, eta mattiarren-ozta daukodan erestun eder-eder bat itzi biar ixan neban battukariz. Otx 152.
d) En un tiempo (pasado), en cierta época. Nausijak jausten duaz, / Txikijak jagiten, / Au jazoko zala nok /
Esan aldi baten. Enb 43. Aldi baten be baziran ugazaba ta langilleak; baña orduko nagusiak euren langille,
otsein eta morroyak [...] etxekotzat artu ta euki eroiezan. Eguzk GizAuz 189. Etzalde oneitan aldi baten bizi
zirean etze-yaunek, bakotxak bere etzaldeen ixeneko abixenak eroaten eudiezan. Akes Ipiñ 19. Zaharrak,
batipat, ez genituen aldi batean gure artean nahi. MIH 279.
- ALDI BATEKO. A) (Adnom.). a) Temporal, no permanente; de para algún tiempo (más bien largo).
Drainadura aldi bateko lana da, eta drainatzeko egiten diren errakak estaltzen ere dira. Dv Lab 111s.
Zeintzuetatik dator, arestian aitatu dan bezala, David aldi bateko lana emango digun Israel-ko bigarren errege
andia. Lard 162. Lurreko atsegin, poz ta gozagai guziak aldi batekoak besterik ez dira; guziak dira aldakorrak,
zarkor eta galkorrak. Inza Azalp 113. Sortu dutena jaten, edaten, / ba da aldi bateko lana. Or Eus 167. Semearen
jaiotza zala-ta, senar-emazteak aldi bateko onezkoak egin zituzten. Etxde JJ 99. Aldi bateko jasak igarriz. Ib.
267. Bada jatekua / oraindikan etxian / aldi batekua. Uzt Sas 192.
b) De un tiempo, de cierta época. Nongo eiztari gaiztok uxatu dizkit emendik, aldi bateko xoxo, eskioso ta
karrastarro maiteak? Mok 14. Orixe zan aldi bateko Esparta. Eguzk GizAuz 11. Patakon, aldi bateko lapur
ospetsuak be. Ib. 9. Zoazte ene aldi bateko artalde zoriontsuak. Ibiñ Virgil 33. Gauaren ilunak uxatu zuen aldi
bateko poesiaren argia. MIH 291.
c) De una misma época. Nere jaioterri inguruko Kapanaga eta Pouvreau, aldi batekoak ziran, eta urte berean
argitaratu ebezan Kristau-Dotriñak. Alzola Atalak 86.
B) + ALDI BATETAKO (BN-arb ap. Gte Erd). (Adverbial). "Aldi batetako [egin dute auzapez] (BN-arb)" Gte
Erd 263. v. ALDI BATEKOZ, ALDI BATERAKO. Azkortu ta garbitu, sartu errekara, / aldi bateko dago
samurtzen azala. "Largo tiempo". Or Eus 103. Aldi bateko, denetan utziz / berak dakarren zerua. Ib. 261. Bota
zizkion itzak ikaratuxe utzi bazuten aldi bateko. Etxde JJ 31. Aldi bateko, bearbada luzaroko, garaitua izan zela
bazekin. Ib. 200.
- ALDI BATEKOZ. Por un tiempo. Aldi batekoz mendi-aldera joatea lukeala osabiderik onena. TAg Uzt
119s. Eginbearrik larriena, mutillarengandik nolabait aldi batekoz neska aldendutzea zan. Ib. 130. Er-ek, aldi
batekoz ilda, beste bizitzean ikusiak zeatz-meatz azaltzen ditu. Zait Plat 71.
- ALDI BATERA. "Aldi batera ekiñ detsa eurixak, ha empezado a llover para un largo tiempo" Etxba Eib. v.
ALDI BATERAKO.
- ALDI BATERAKO (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. "Para largo tiempo. Aldi baterako ekiñ detsa
eurixak" Etxba Eib. "Oiñ beintzat bakaziñotara joan biot aldi baterako, eta gero ikusikou zer eitten doun" Elexp
Berg. Ara non Jainkoaren eskuak jotzen zaituen, eta aldi baterako itsutzen zeran. Lard 506. Egitan maite
danean, ori bera ere, aldi baterako urruntzea, gogoz egiten da. JAIraz Bizia 113.
Por un tiempo, provisionalmente. "Aldi baterako (G-azp), [...] aldi batetako [egin dute auzapez] (BN-arb)"
Gte Erd 263.
- ALDI BATEZ (H). a) De una vez. "Aldi batez, batean, tout de une fois" H. Geroztik ikhusi izan da borz
ehun anaiez baino gehiagoz aldi batez. "À une fois". Lç 1 Cor 15, 6 (He, TB aldi batez; Dv, Bibl aldian, Ol, IBe
batean, Ker, IBk batera). Orhit zite urthe hartan egin dütüzün bekhatiez eta aldibatez kofesa itzazü, urthe
kofesione gaisto zoinbait egin balin bazünü ere aski dolore ükhen gabez, oro arrapara ahal ditzazün. UskLiB
80. Hemen aldi batez emaite orde, zatika deramagu. HU Aurp 106. Hek, aldi batez elgarrekin sorthuak. JE Bur
79s (hablando de hermanos gemelos).
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1016