A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- ALDIAK ALDI. Mucho tiempo. Gauza guztiak barri biurtzen ditu Jaunak eta, aldiak-aldi igaroarren ez
dira bein bere ez zimeldu, ez igertuko. Ibarg Geroko 30 (ap. DRA).
- ALDIAK EGIN. "Aldiak egin (V-gip), mudar de residencia" A.
- ALDIAK EMAN. Dar la vena. "(Dióle la) tarantela, aldiak eman dio, tarantelak artu du" Lar. Munduko
anitzek leneko ero zenbaiten aide urbillak dirudite; bada aldiak ematen dien guzian orien gisako erakeri txaretan
hari oi dira. Mb IArg I 60.
- ALDIAK ERAGIN. "Aldiak eragin (V-gip), hacer trasladar" A.
- ALDI-ALDE. (Pl.). Tiempo y lugar. Poetak aldiz uzten du, gezurrezko jorik, nonbaita eta noizbaita dauzkan
mundu-ezagutu hori, eta aldi-aldeetarik lekorean zorabioan dagoela, badantzu bere baitan hizlari, ez bere goiko
edo kanpoko Jaun Egile bat, baizik bera ere den Arima orokorra. Mde Pr 372.
- ALDI ALDIZKA. v. aldizka.
- ALDIAN (BN-arb ap. Gte Erd; Izt 21r). a) Cada vez. "En cada una de las veces [...], aldian egizu aldiari
dagokana" Izt 21r. "Hastean [..] aldian bat eta gero moltxoka (BN-arb)" Gte Erd 36. "Musean bederazka
emaiten dira kartak (BN-ciz), aldian bat (BN-arb)" Ib. 40. Iuduetarik rezebitu ukhan dut borz aldiz
berrogeira kolpe, bat guti aldian. Lç 2 Cor 11, 24 (He aldian berrogoi bat guti). Bada hitz egilleak luzatzen edo
laburzen du aldian, berak nai duen gisan, hitzez adiraz dezakena. Mb IArg I 332. Eta bakoitzari berea, ostu edo
gaizki kendu edo artua, aldian puska badere biurtzeko obligazio estua. Cb EBO 53. Guziak erran behar zaizkote
astiki, aldian hitz gutiz, iduriz pausaka, eta bethi boz ezti batekin mintzatuz. JesBih 448s. Galdegiten diogu
aldian egun bateko ogia, hodie. Jaur 191. Jaten eman bear zaio maiz eta gutxi aldian. "Y poco cada vez". It Dial
54 (Dv guti aldian, Ip aldian güti; Ur bakotxian gutxi). Ebastea aldian bortz sosetaraino, / Ez dute [agotak]
sinhetsiren dela gaizkiraino. Hb Esk 227. Gisu hainitz aldian egiten duena merkeago atheratzen da. Dv Lab 187.
Hartakoz aldian [olio] güti egin behar da bethi berri jan ahal dadin. Ip Dial 104. Eta sei burrego haritu
zitzaizkon jo-ahala-jo, aldian bia, beren indar guziak joan arteraino. Jnn SBi 28s. Sobera lan aldian ez nahiz
hartu. HU Aurp 143. Nik ez dezaket neholere aldian solas bat baizik erran. Ib. 58. Eut! Eut!... emeki, Joan-
Eder!... pulliki, emaztekia! Aldian poxi bat! Barb Sup 26. Zer uste duk ala ni, hi bezala, aldian bat ari behar
naizela? "Un à un". Barb Leg 128. Ez ginian ez gauza handirik esperantza. Bixkotxak, oñoñak edo bedera
liranja. Bainan ez denak batian, aldian bat. JEtchep 43.
b) (Precedido de posesivo.). A su (mi, etc.) vez, por su (mi, etc.) parte. Ea lurra benedika, / Benedika, Iainkoa
[...]. Baleak zeuen aldian, / Ureko arrainekin, / Benedika ezazue. Hm 93s. Ioandone Ioanes ebanjelistak bere
aldian eztu utzi ahatzera materia saindu hau. Tt Onsa 59. Bena haregatik zure aldian, zük ni haboro
zerbütxatzen naizü eziez nik zü. Mst III 10, 3. Entzun ezatzue zuen arimen espos samur horren errepustak; ezen
bere aldian mintzatuko zaitzue. EgunO in Arb Igand 177. Bertatik il zezaketen, Josuek bere aldian ainbesterekin
egin izan zuen bezala. Lard 121. Nere aldian, soinera hartzen dut bizitzeko habea. Dv LEd 230. Joannes Jakes
Rousseau-k, bere aldian, erakhutsi zuen bertze gauza bat. Elsb Fram XII. Eta frantsesez mintzo zelako eta
euskara hastio, nuen nik ere ene aldian gure errienta hastiatu. Xa Odol 27.
c) De una vez. Gero agertu dela aldian bortz ehun anaiari baino gehiagori. Dv 1 Cor 15, 6 (Bibl aldian; Lç
aldi batez).
d) (Con sintagma con suf. -ago). Cada vez más. Aldiñ argigo ikusten zun alako ola batekin dirua erruz
irabaziko zala. JAIraz Bizia 63. Bañan Ander aldiñ nastugoa zebillen. Ib. 63. Erri aundik aldin aundigoak dira.
Ib. 51.
e) "Aldian da, tiene un buen momento (Darric)" DRA.
- ALDIAN ALDI. Cf. ALDIAN ALDIKO. Udan belar batzuetan erabilli oi ditu artzai onak bere ardiak, eta
neguan besteetan; ta aldian aldi artarako obeak dirala deritzan belarretan. Mb OtGai III 284. Orietatik dira jaioroko,
ta igandeetako mezak, eta egun orietako gañerako gauz onak, aldian aldiazko konfesa-komekatzeak. Ib.
252. Orra non Espiritu Santuak ematen duen aldian aldiak eskatzen duen indar ta lagunz guzia. Mb IArg I 369.
Jangoiko maitagarria da bide makurrik artzen ez duena ta aldian aldiak eskatzen duena baizik egiten ez
dakiena. Mb IArg II 133. Altxa behar degu biotza beragana, aldian aldiari dagokan eran. AA III 327.
Ta aldian egizu aldiari dagokana. Mb OtGai 9, 8.
- ALDIAN ALDIAN. a) (Con sintagma con suf. -ago). Cada vez más. Baña zazpigarrenean zazpi inguru
eman zioten, aldian-aldian urreragotuaz eta tronpeta-otsa ere goratuaz. Lard 112.
b) "Aldin-aldin, de vez en cuando. Aldin-aldin yoaten naiz Donostiara" Asp Leiz. Bere lengusu nagiak
parraskiro ziarduten aldian-aldian "ttotta" atsegiñez abo-sapaia goxatuz. Etxde JJ 203. Iñork entzuten ez dun
zotiña / aldian aldian darit. 'A ratos'. Or Poem 555. [Goxokiak] ian eta ian ari zera, aldian aldian lagunari ere
eskeiñiz. Or QA 140.
- ALDIAN ALDIKA. A su tiempo, según un orden. Aldian aldika gure etorkiari berez datozkion gerta bear
oriek ni ola eragitea txit gogaikarri bainun, beste min batek samintzen zun ene miñ ori, ta bi goibel aldik urtzen
ninduten. "Ordine debito". Or Aitork 236.
- ALDIAN ALDIKO (AN-larr, V-gip; Dv, H). Ref.: Asp Leiz; Elexp Berg. Cada vez lo de cada vez; en cada
tiempo lo de cada tiempo. "Aldian aldikoa har zazu, prenez à la fois ce qu'il vous faut pour une fois" Dv. "À
chaque fois un; à chaque fois autant qu'il se doit, celui qui se doit" H. "Aldin aldikoa, en cada momento lo del
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1014