A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
jauregi irrikatuetan, beti haur, beti urre, beti elur izanen zen printzesa bat, loreen eta kristalezko abardun
sagar-ondoen artean. Ib. 107.
- ABAR ETA ABAR. Etcétera. v. ETA ABAR. Joxeren eskola da: aur zala ikazkiñekin mendian; gero
umezurtz etxean, aurra umezurtz, zirkoa, abar eta abar! Lab SuEm 195.
- ABAR-FAXO. "Abarfaxo (R), fajo de leña delgada y seca" A. v. ABAR-HAXE.
- ABAR-IGANDE. Domingo de Ramos. Neol. creado por Arana Goiri en 1897. Abar-igandia. AG 1469.
- ABAR-IKATZ. "Irúi, irúixa, el carbón menudo que se hacía con ramas pequeñas" Iz ArOñ.
- ABAR-MEHE. "Abarmeia, fusta de madera para hacer tabiques (V-gip)" Garate 2.ª Cont RIEV 1933, 95.
- ABAR-MUTUR. Tronco. Gizonak uztartu zituen idiak eta lotu gibeletik abar-mutur idor bat, herresta
zezaten, lurra iraultzen ziotela, berak bere eskuz itzuli orde. SoEg Herr 22-11-1962 (ap. DRA).
- ABAR-ONDO. "(S), souche poussant des rejetons" Lh.
- ABAR-PILA. "Montón de ramaje delgado. Etxeaurrian abarpillia egote zan basarrittan" Elexp Berg.
- ABARREAN. "Abarrian, [...]. Posposición modal de diferentes matices según el contexto. Tonto abarrian asi
giñan alkarri bultzaka, jolasian eta azkenian burrukan akabau giñuan. Prixaka abarrian gertau dot bazkaixa eta
alamoduzkua dago. Azentua desberdin dute goiko bi adibideek, ez dakit zergatik" Elexp Berg. Cf.
LAGUNABARREAN. [Ordiak] emen jausten dira, an joten dabe aurreko ormea, aruntzago barriro jausten
dira, jakiten [sic, ¿por jagiten?] dira nekez abarrean. Itz Berb II 62.
- ABARRETAN. A por leña. Josepe abarretan / joan zan basora; / amari sortu jakon / semie altzoan (V-ger).
AEF 1922, 83.
- ABARREZ ABAR. De rama en rama. Gure Elederrek eseri eta / oiñetakoak askatu; / basakaturik ain arin
ez da / abarrez abar goratu. Or Eus 75. Abarrez abar, suge bailitzan, / jetsi da zugaz-gerrira. Ib. 76. Zuhaitz
gorenetarat jo baitzuten arin. // Handik orai musikari, / irri karkailetan hari, / abarrez abar, dena jestu tzar, /
errege jaunari. Ox 130s.
- ABAR-SORTA. "Haz de ramaje. Abar-sortagiñan jarduten zeben, gero panaderixara salduta pezeta batzuk
artzeko. Labesu bakoitza eitteko iru ero lau abar sorta biar izaten zien" Elexp Berg. Cf. txortabar. v. ABAR-
HAXE.
- ABAR-ZAMA. "(L-côte, R), fajo de leña delgada y seca" A. Ogei abar zama. Zazpi abar zama. HerVal
225.
- ETA ABAR. Etcétera, y otros, y demás. "Abar (V, G, AN, L), equivalente al latino 'et cetera'. Andi ta abar,
grandes y demás" A. Tr. Documentado en textos guipuzcoanos y vizcaínos del s. XX y en Mirande y Lafitte.
En DFrec hay al menos 350 ejs. de eta abar (7 septentrionales), y 197 de etab., etc. Cf. MEIG VIII 87: "Han
izanak dira, adibidez, Bouda, Lafon, Martinet, Bottiglioni eta abar. Hemengo abarren artean, Altuna,
Gorostiaga eta lerro hauen egilea". Cf. GEZUR ETA ABAR. v. ETA ABARRERIA (s.v. abarreria), ETA
BESTE (s.v. beste).
Aize aldakor, edoitzu, euri, trugoi, oñastu ta abar sarri egoten zirean lekuan. Echta Jos 279. Beartsuak batez
ere, ijito, pasiego, barkillero, eskale, perzgille, aulkigiñ ta abar. Ag G 326. Burrukotzat zorro batean soineko zar
ta oinetakoak eta abar sartzen genituen. A Ardi 3. Bizkaitar euzkeldunak ziran, mundakar [...], algortar eta
abar. Kk Ab I 80. Euzkeraz dakigunok, / Edonoz ta nainun, / itz, idatzi eta abar... / Euzkeraz egin daigun. Enb
200. Gero bizitza guztian eraman bear dan biziera antolatu, jaunartzerako eliz-abestiak ikasi ta abar. ArgiDL
128. Ala gerrarik etzitekela egin, eta Lizarraga ta Dorrontsoro, etsaiarekin adiskideketan zebiltzala, ta abar. Or
SCruz 110. "Erantzuna", "Jadetsi-eziña" [...], "Maitale Kutuna" eta abar, maitasun aiotsak besterik ote dira?
Aitzol in Laux BBa VIII. Argelian, Tunezen, Marrokozen eta abar. Kk Ab II 107. Dantzari, bertsolari,
palankalari, aurren jaia ta abar gertuarazi bear dira. Lab EEguna 87 (SuEm 204 eta abar). Oso atzean mendiak
eta abar. Ezkerrean orma batean sarrerako atea. Gañerakoan zugatzak eta abar. Alz Ram 95. Orduan
Markolbek, Bertoldineri kurrilluakaz jazorikuak eta abar edestu eutsazan. Otx 161. Gai-berritze ta abar, 2.500
Lko. Ldi IL 122. Bazkaltzekoan aipa ditute / au, ori, ta abar gogara. Or Eus 312. Ara biltzen ziran beren yaiegunetan
otoitz-egitera, Legea irakurri ta ikastera ta abar. Ir YKBiz 76n. Batzorde eragillerako be sozialista
ezagun onexek autu ebazan batzarrak: Besteiro, Saborit, Largo Caballero ta abar. Eguzk GizAuz 127. Abereen
soiñ-atalak dituala (auntz-oñak, sai-erpiak, eta abar) agertzen emen da. JMB ELG 51. Oro bat, illai idi edo
aarikia eskeintzea, ogia eta argizaia ill-obi gañetan jartzea eta abar, ziur-ziur indoeuropatarren kutsukoak dira.
Ib. 89. Mari Gaizto onek izen asko ditu: Anbotoko Señora, Aizkorriko sorgiña, Gaiztoa... ta abar. SMitx Aranz
19n. Ori ta abar esango al ditut, areago erre zaiten? Zait Sof 67. Bananak, ganau, kaiman larruk eta abar.
JAIraz Bizia 15. Jakitate gutia gatik, ideologia alderdikerien gatik eta abar. Mde Pr 43. Konsegiduko dabie
andik edo emendik, naiz da tranpa ta abar, euren asmua betetzia. SM Zirik 23. Amazonas-aldean ere badira
beste batzuk, Tierra de Fuegon, ta abar. Vill Jaink 20s. Triatezain batek tiro bat igortzen du airean,
heriotzearen seinale. Eta abar... Lf in Casve SGrazi 14. Intxaur ta gaztain ta arrai presko, / arkume, gazta ta
abar, / oek batera bildu ezkero, / zorion bikaña dakar. Lazkao-txiki in Uzt Noiz 65. Gure aurrian gazte ta abar /
praille ain txalogarriyak, / oietxek dira gaur eguneko / Pedro Julian berriyak. Lopategi ib. 51. Herrera jauna,
Valbuena jauna eta abar. MEIG II 87.
v. tbn. Munita 6. Osk Kurl 94. Erkiag BatB 25. Ta abar: ArgiDL 128. Mok 14. Etxde JJ 172. NEtx Nola 6. Ibiñ
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
101