A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Haren ikhusteko dohaina ükhen zian lehen aldian. Ip Hil 57. Ez baitzuen lehen aldia iheska zabilala. HU Zez
148. Bainan egun ez bada bertze aldian emanen ditugu ahalak oro. Ib. 131. Heldu den aldikotzat, / hau gogoan
har zak: / Larrua saldu gabe / hil behar dik hartzak. Zby RIEV 1908, 764. Bizien sakramenduak eta batezbere
Komuninoa artu bear doguzan aldi guztietan. Itz Azald 152.
(s. XX). Edaten bada aldi bakotxian gatulu baten dina. Mdg 131. Joateko beregana ontziko guztiak aldi
bittan. Echta Jos 273. Gero joan zirean bigarren aldikoak, eta areri bere ainbanatu eutsezan euren diruak. Ib.
273. Lau illebete nai ebazan igaro etxean aldi onetan. Ib. 201. Etzuen Ama Birjiñak aurren aldian esan nai
izandu. Goñi 62. Bihotza aiphatzen zuen aldi guziez. JE Bur 142. Aditzen dut, ba, lehenbiziko aldia zuela
elektrikak Lekuineko elizan. Ib. 74. Iru alditaraño esan zidan. Urruz Zer 18. Al eben aldi gustijetan. Kk Ab I
114. Hiru hilabethe hartan ez du bertzerik egiten ahal, igande eguerdia ethorri den aldi guzian. Barb Sup 4.
Anjelus hedaturik gaur azken aldikotz. Ox 185. Bigarren aldi ontan, lengoan bezelatsu edo okerrago gertatu
zitzaion. Or SCruz 37. Zelan alaitu leiz aldi ontan / Txiro direnen bijotzak? Enb 106. Bertze aldi batez, emazteki
batekin nindagola. FIr 156. Bainan, barurik lehenbiziko aldian atzemaiten hautalarik, go'mak hihauri! "La
première fois que". Barb Leg 126. Lautan eta geiagotan be irainddu dozu nire emaztia, ta aldi bakotxian baño
urrenguan samiñago irainddu be. Otx 89s. Ta orra, yakinlarri orretxek eraso gaitu oraingo aldian. Ldi IL 80.
Lau bider zauritu nazu: lendabizi kopetian, / gero begitan, aboan berriz urrengo aldian. EA OlBe 68. Baionako
karriketan ikusten ginuen aldi guziez. Zerb Azk 53. Oraingo aldian Mattini aipatu zion soilki. Etxde JJ 41.
Lakirio ederrak gertu zituen azkenengo aldian bere. Erkiag BatB 71. Atheratzen ginen aldi bakarretan han jaten
ginuen. JEtchep 84. Lenago ere oitue dago! ezta lenbiziko aldie... Izeta DirG 64. [Sofistak] aipatzen dituen bitan
ez beste aldi guzietan, inon diranak idazten ditu. Zait Plat 117. Lakirio ederrak gertu zituen azkenengo aldian
bere. Erkiag BatB 71. Euskal-Herrian zen Frantses... ondar aldikotz. Ardoy SFran 144. Lehen aldia zen nik
pertsulariak entzuten nituela. Xa Odol 37. Kapital hori gastatu balu / beharragoko obretan, / bertze aldiko
estimua're / izanen zuen dobletan. Mattin 66. Aldi askotan ibillia naiz / ederki galtzak bustia. Uzt Sas 150. Aldi
huntako güdüka / dükek ezinagokua. Casve SGrazi 146. Geure txokotik aldendu garen aldi bakanetan. MEIG I
163.
v. tbn. Harb 442. AstLas 62. Xarlem 535. VMg 57. MarIl 94. It Dial 105. Etch 582. Bordel 90. ECocin 21. Arr
GB 86. Sor AKaik 113. Elsb Fram 114. Lap 36 (V 20). Elzb PAd 15. Inza Azalp 41. Const 13. Etcham 240. Ir
YKBiz 232n. Iratz 125. Mde Pr 154. Osk Kurl 159. Lf in Zait Plat XXIII. Larz Iru 20.
(No declinado). Cf. infra ALDI BAT, ALDI BAKOITZ. Sehiak goiti-beheiti, / hara-hunat ehun aldi, /
Badabilltza antsiatuak. Gy 89. Anhitz aldi aiphatu dugun dekretua. Elsb Fram 73. Jende aberatsekin / bizi nauk
aspaldi; / Egun oroz asea / badiat bortz aldi. Zby RIEV 1908, 769. Ohart zadila gero, zenbeit aldi, bere buruaz
ere. HU Aurp 86. Eskuz hunkitzeko egunean hamar aldi, eta joiteko buruz, ikaste eskasaren ondorioak. Ib. 218.
Zarrak lein aldi arrapatan daianian, akabaten din yire bizia. Mdg 164. Baxenabartar koblari aiphatua, hogoi-ta
bortz aldi Eskualdun pesta bilkhuretan irri onik egin-arazi duena bertze orduz. Ox 201.
(gral.; SP, Lar, Aq 1352, Añ, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq; Gte Erd 286. (Precedido de
gen.). Turno. "Ezta zure aldirik minzatzeko, on ne vous donne pas loisir de parler" SP. "Turno", "tanda, turno"
Lar y Añ. "Cada cual en su turno, bakoitza bere aldian" Aq 1352. "Tour de parler, d'agir, etc." VocBN. "Tour"
Arch VocGr. "Fois, tour" Gèze. "Ene aldia da, c'est mon tour" Dv. "Ene aldiko etzen batere gelditzen, pour mon
tour (quand mon tour est venu) il n'en restait plus" Ib. "Orain ene aldia da (BN-arb)" Gte Erd 286. Cf. infra
ALDIAN (b). Hark Iainkoaren aitzinean bere aldian sakrifikadoregoa exerzitzen zuenean. "À son rang". Lç
Lc 1, 8 (He, TB bere aldian, Dv bere andanaren aldian, Ol bere saillaren aldia zala-ta; Brunet bere txandan,
Ker bere taldeko txandan). Baldin berzerik kofesatzen bada zeure aldiaren begira modestki eta ixillki igurikiko
duzu. EZ Eliç 139. Niri ere neure aldia ethor dakidan orduan. Harb 246. Berandu duzu, alfer mintzo zara, orai
ene aldia da, lehen zurea zen bezala. Ax 212 (V 142). [Alferren] konpaiñian zarenean ezta zure aldirik, zu baiño
hek hobeki enzunak dira, hekentzat da audientzia guztia. Ib. 44 (V 27). Berak oihuz dagozkigu / Atzo hek hill
direla, / Eta gaur, ezpadakigu, / Gure aldia dela. Arg DevB 159. Bonaxira dagigula, / Zeiñek bere aldian. Ib.
120. Orok, nork bere aldian, bedera bedera, bere bisita eman zutela lehoiñ hari. Tt Onsa 67. Besteei bezala
balia dakizun zere aldian edo beharra agertzen zaitzun horduan. Mb IArg II 323. Orai bertzela dire gauzak,
haren aldia da bozkariatzeko, eta zurea pairatzeko. Lg II 189. Sei mila urthe huntan, nor bere aldian, lurrean
agertu diren erregeak eta sujetak. Brtc 112. Ez zaitut ez ahantzi behar; / Orai da zure aldia. Monho 42. Ea, orái
dá zure áldia, agertzekó badúzun birtúte ta kristiotásun séndoa. LE Ong 13r. Bethi gorrarena egin dautak: orai
duk nere aldia. Dh 158. Gure emakumeak / nor bere aldian, / [...] / laguntzalle ditugu / joan dan aspaldian, /
baratzako lanetan / denbora guztian. Echag 255. Nork esan astoaren / beldur laborria, / noiz allegatuko zan /
beraren aldia? It Fab 43. Hauzo, diotzo, nik bihar nere aldia? Gy 51. Jepteren ondoren iru oiek, nor bere
aldian, Juezetan sartu ziran. Lard 137. Guziek, bakhotxak bere aldian, egin zituzten garbitasunezko eta
pobreziazko botuak. Laph 139. Guziak heldu zitzaizkon, nor bere aldian. Ib. 157. Bakotxak hiltzen dira / nor
bere aldian (BN-baig). Balad 118. Danton yuan zen gillotinari bere buruaren emaiterat, erranez laster heldu
zela Robespierren aldia. Elsb Fram 124. Frantsesaren aldia jinen da; bakotxa bere tenorean. HU Aurp 217.
Eskoletan haur ttipiak nigar marrumaz zaudek, su ondorat hurbiltzeko beren aldiaren aiduru. JE Bur 121.
Aguretxuaren txanda edo aldija ixan zanian. Kk Ab I 118. Atseginekin ikusi nuen nere aldia jiten. StPierre 24.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1008