A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
pentsatu nun. Etxde Itxas 86 (ed. 1984, 130 bere defendatzaile).
aldezle (BeraLzM). Defensor. v. aldeztaile. Adeibera azaldu zaite, asmo oien aldezle. Zait Sof 48. Lurpetik
etsaien buruzki gogo-oneko aldezle etorri dedilla eskatu, auzpezturik. Ib. 24. Indar-antzean atxitzeko gai nor
izango, oriek nere aldezle izaki? Ib. 129. Astakeri au egiteko aldezleren bat baduzu. Ib. 135. Ezta Mikel Deuna
bere ez litzake Jaungoiko-erriaren buru ta aldezle izan al izango. Ibarg Geroko 47. Medinako Frai Bartoloma
[sic] domekarrak Inkisiziora salatzen, ez-siñesgarritzat artzen ziran gai batzuen aldezle zalako aitzakiz. Gazt
MusIx 57. Egia billus, gezurra aldiz / arma ta aldezlez orni-orni. Ib. 137.
aldezpen (BeraLzM). Defensa. Ugazaben aldezpena lantegietan pozik artzen dutelarik, beste alde
guztietan langintza bazkunak berenez zuzendu nai dituzte. JBDei 1919, 230. Iñork deus irozotzen ez duanean ez
dago ostetasunik; iñork erasotzen ez duanean ez dago aldezpenik. Zink Crit 200. Erleak ezpata bat zorrotz
daramanarren / aldezpenerako / ezti mordo gozoak ixurtzen dizkigula, / nork ez du esango? Garbiz EEs 1925,
144. En DFrec hay 2 ejs.
aldezpide (BeraLzM). Defensa, alegato. Yaungoikoak ez ditu aldezpiderik gabe utzi bere legeak; guztiak
zigor zuzenaz gerizpetu ditu. "No ha dejado indefensas sus leyes". Zink Crit 220.
aldeztaile, aldeztzaile. Defensor; partidario. v. aldezle. [Papini] aintzina Kistoren izena gaizki-esaka
erabilli zuna. Gerora aren aldeztzalle gori biurtua. TAg GaGo 70. Aldeztzalle bikaña erten zitzaion, orratio, une
artan. TAg Uzt 46. Uriak, ots, Villak, izan zirala Fueroaren babesleak, aldeztzalleak?... Eta Anteiglesiak eta
Baserriak zen ziran ba? kontrakoak? EG 1956 (5-6), 73. Langilleen aldeztzaille urtenenok. Erkiag BatB 184.
Abogado defensor. Epaikaria ez dago bere tegian. Menpeko arduradunaz berba egin dabe. Aldeztzaillerik
ordaintzeko iñor gertu ezik, legezkoa izango da laguntzaille ori. Erkiag BatB 197s.
aldeztan. "Imparcial" Lar y Añ.
aldeztu (Bera). Defender, apoyar. "Defender, de alde (pro), aldez (en pro)" AG 2331. "Areriyo gaiztuaz ni
aldeztu, del enemigo maligno defiéndeme" Bera. "Garbitokiko goguak aldeztu, aplicar sufragios por las almas
del purgatorio" Ib. Cf. A Morf 745: "Son igualmente irreales [= no documentados] los que con el nombre de
modales enseñó el maestro [= AG]: aurreztu presentar, aldeztu defender". v. aldezkatu.
Tr. Documentado en textos meridionales del s. XX. En DFrec hay 9 ejs.
Batzarran zin-esan ebala bera [Ama-Birkiñaren Sorkunde Orbanbakua] beti eta era gustiz aldezteko (1896).
AG 1010. Emakume onen bazkunak Jaun-maitasunaren ikurriña (bandera) jasorik, lagundu ta aldeztu du.
JBDei 1919, 163. Urtzi-bitartetasuna egiztatzen ez dute; eta orregatik uskurtz kistarraren egia aldezteko gauza
ez dira. Zink Crit 20. Gezurra esanaz bere irabazkiak aldeztu. Ib. 42. Gure irizkera jazo batek aldezten ba-du
bertan geiago sendotzen gera. Ib. 46. Mun egin geuntsan bada Gurutza deunari, / Illarte aldezteko Jauna ta
Euzkadi. Enb 32. Euzkadi aldezteko / Adoretsu nun-nai. Ib. 59. Aldeztuko zaitugu, al dogun bestian. Ib. 53.
Eskubidiok aldeztiarren emonik bere bixija. Ib. 60. Euzkera aldeztu biogu. Ib. 46. Gure egin bearra oraiko aldi
untan, nagusien ontasunak aldeztea denaz geroz. FIr 143. Momolotu ez gadixan ba, euzkotarrok zaindu, aldeztu,
edertu geure euzkerea. Belaus EEs 1925, 174. Gixonak eurak baxen kementsu ta adoretsu aberrija aldeztuten.
Otx 45. Lurralde onetan geu baiño ez bagiña, geure etxeak aldezten ekingo genuke? Goen Y 1934, 182. Iru
lurraldeak ustetsu eta alkar aldeztuaz. Ib. 183. Nik indotarrai lagundu, eurak aldeztu ta iraingetzea naiz ta bizia
galdu eztot lagako. GMant LEItz 64. Agintariak [...] gustien eta bakotxaren eskubideak aldeztu ta jagon bear
dabez. Eguzk GizAuz 100. Bakotxaren jabetzea aldeztu ta sendetsiaz. Ib. 164. Aberri ama aldezteko. Laux AB
30. Iruren kontra gizon bakarra aldezteko, ez dit iñoren baimen bearrik. TAg Uzt 47. Alegiñak egingo ditugu
zure dirua bear bezela aldezteko. Ib. 218. Iri au aldezten dun giza-narearen berri dezakan. Zait Sof 135. Aztiigarkizunak
sinisgarri ba-dira, zuk aldezten duzuna, garaille izango dala diote. Ib. 143. Bere burua gogor
aldezteko. NEtx Antz 145. Nik aldeztuko dut nere burue. Izeta DirG 78. Emen ezer aldeztu bearrik ez eukala-ta.
Erkiag BatB 190. Gal Italiko bazterrak Sextu Ponpeiuren aurka aldezten ari bitartean. Ibiñ Virgil 62. Neronek
[...] aldeztu berria dudan batasunerako izan daitekeen bidea. MIH 221. Herriaren interesak ala nor bereak
aldezten ari gara? In MEIG IX 59.
(Aux. intrans.). Defenderse. [Dirua] oso errez aldeztuko da, / bera da juez nagusi. BEnb NereA 242.
Ayudar. Bigarren ekaldian altxako du [igarilariak burua] asnasartzeko. Besoetako urari eustiak aldeztuko
du igidura au. Anab EEs 1919, 188.
aldi (gral.; Lcc, Mic 9v, SP, Urt I 487, Ht VocGr, Lar, Aq 1171, Añ, Izt 84v, Gèze, Sb-Urq, Dv, H), aldia (Lar,
Aq 1349, Lh). Ref.: Bon-Ond 152; A; Lrq; Elexp Berg; Gte Erd 304; Izeta BHizt2. Tr. Documentado en todas
las épocas y dialectos. En los textos antiguos predomina con los significados de 'vez', o 'turno', aunque Lazarraga
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 1006
mende.