A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Jauna, alde zaite niganik, zerren nas bekatari andi bat. Añ EL 1 156 (EL 2 170s ken ni ganik). Baña berak
erantzun zuten: Alde ezazu ara. Ur Gen 19, 9 (Urt erretira adi, Dv habil). Borondatez eneutsan iñori nik alde.
AB AmaE 228. Nonbaitera Moskorrak bere eustan alde. Ib. 230. Bidetik alde daben bat legez orain bizi naiz. Ib.
134. Olan egon zan andre Luzia oe-ondotik aldetu baga luzaroan. Ag AL 87. Alde zagun emetik, [...] goazen
errira. Ag G 338. Egun beltza zan ura. Josek etxetik alde, Malentxok erten bear zuala. Ib. 307. Lotsagabea, /
nere aurretik, arren, laisterka alde zaitea. Jaukol Biozk 8. Nora juan aiz? Zetan alde dok? / Nun ago baña, ene
txindorra? Enb 201. Lurra zan nire soña / Ilkorra ixanda beti / Nik alde neutsonian / Lurrak eban iruntsi. Ib. 91.
Lagun egin zaiodan / alde bage emendi. "Sin apartarme de aquí". Or BM 44. Ari danetik sorgiñagana / maiz alde
zaio gogoa. Or Eus 333. Jaso orduraiño, auzoek alde. "Se ausentan". Ib. 346. "Biar arte" esan da alde eban. SM
Zirik 116. Ta, abixau zan bezerua beste dendaren batera. Aldeta gero katalanak diñotsa dendariari. Ib. 115.
Baserri ori gaur be utsik da / Ijineo alde zanetik. BEnb NereA 144. Ardiak arkaitz-zulora, musin, / aldeko dabe
larretik. Gand Elorri 168. Igande-arratsalde bateko pakea Arantzazun, kanpotarrak alde dutenean. Vill ib. 16.
Eta kazaariok alde zuten andik. And AUzta 57. Eguzkiak alde dau mendi osteetara. Erkiag BatB 118. Garaitiko
neskameak ez dagoz etxean, aldeta baiño. Ib. 155. Lagunangandik aldetzerakuan. Etxba Ibilt 471. Iñor agurtu
barik alde eban. Ib. 487. Iñok ez-jakiñeko tokira aldeko ebala. Ib. 460. Obe genduan orain baño len / emendik
alde bagendu. Uzt Sas 244.
Apartar. Alde ditzadan begi ôk / beltz ontatik / argitara Iainko garbi. Or BM 32. Joka asita, lên-kolpean
lotu ziran berdin / --erratzen kirtenetik eskurik alde ezin--. Or Eus 53.
aldetxe. 1. "(V-och), tejavana junto a una casa" A.
2. "(V-arr), casa ajena. Aldetxean nago arotz ikasi-artean" A.
aldetxe. v. aldaetxe.
aldetxo. (Dim. de alde). Cerca. Orren gertu etxia? Etziok gauz onik! Aldetxo, aldetxo, ongi izateko. L.
Arregi EEs 1923, 183.
- ALDETXOAN. v. ALDEAN. Irun aranzungo erri-barruaren aldetxoan. Izt C 96. Milla sei eun berrogei ta
amar urte inguruan baziran onzitegiak Ergobiako zubiaren aldetxoan. Ib. 127.
aldexko. v. aldesko.
aldezka. 1. "Aldezkak, ventajas" BeraLzM.
2. Defensa, protección, objeto que protege. Zorionak, bere aurkalariaren ezpata okertu zuan, ta naiz
bizkarrean ezkerraldean jo, alde artako aldezka osoa kendu beste kalterik ez zion egin. "No le hizo otro daño
que desarmarle todo aquel lado" (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 611 (AIr ib. 605 burdin-yauntzia urratu).
aldezkari (BeraLzM), aldezkalari. Defensor, protector. "Aldezkari (aldezlari), abogado, defensor, amparador,
favorecedor" BeraLzM. Nire bixitzaren biderako zain eta aldezkarija (1900). AG Euzk 1934, 346. Bazkunak
lagun eragilleak eta aldezkariak [...] dauzka. Eragilleak kistar-ikastia erakusten diardute; aldezkariak, ordea,
sorospidez ta emaitzez laguntzen dute. JBDei 1919, 294. Auzia ongi aterako dugu, geren aldezkariak ere
baititugu. Izeta DirG 81.
(BeralzM). Partidario. "Partisan" JE Ber voc. Urretik ezagutzen dutenai, eta agian bere aldezkaririk
sutsuenai entzun. Zink Crit 57. Ikusteko "joko garbiaren" aldezkari biak han othe zirenez. JE Ber 83. Kistoren
aintzari; Kistoren aldezkari; Kistoren ezagule goxo. TAg GaGo 70. Ez diate nai boltxebitarrak beren inguruan
erdi-merdiko gizonik; aldezkari porrokatu utsak nai dizkite. Ib. 82. San Prantziskoren seme pobreak, /
paketzalle, erri-zaleak, / Sortzez-Garbiko Birjiña Amaren / aldezkalari trebeak... SMitx Aranz 88. Kontrarioen
begietan apokaliptiko, aldezkarien ustetan sublime eta arras onesgarri. Azurm Iraultza 165.
Persona que se aduce como autoridad. Oitura bat bakarrik aipatuko dut antzerako iturburu littekena:
indarketa. Pindaro dut nere aldezkari, ainbeste ta ainbeste indarlari ospetsu ta aipagarri egin dittulako. Or
LEItz 38.
aldezkatu. Defender. v. aldeztu. Gogamenik eza aldezkatzen duan jakintzarik ez dala. Zink Crit 23. Ideki
edestia, eta [...] an ikusiko dituzu bein batzuekin, bein besteekin, gudan Euskalerria aldezkatzen, beren lur, etxe
eta sendiak arrotzetik zaitutzen. EEs 1927, 98. Litekena da, gaur euskera bateratua aldezkatzen duen jaun
jakintsuak arrazoi izatea. In MIH 217.
aldezlari. "Aldezkari (aldezlari), abogado, defensor, amparador, favorecedor, amigo, partidario" BeraLzM.
Bere aldezlari biurtu nintzen eta beretzaz iñork isekarik balegi, astakeriren bat egiteko esku-jabe nintzela
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1005