A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
etsitzen. Or SCruz 37. Len gutxi izan karlistak, eta elkarrekin asarre. Gerra irabazteko, zer alderdia! Ib. 109.
Etxagok alderdi txarra. "¡Por Dios que está bueno el negocio!". Or Tormes 99. Alderdi ederra orai elurrengantik
egoten bagineke egun saill bat lanik egin gabe. Irabazi ederra urtea ongi akitzeko. Izeta DirG 65. Gurasuak
baztertuta, / alare ezin aspertuta, / zer alderdia zartuta! Uzt Sas 240.
"(G-goi), apoyo, amparo. Eztaukagu alderdi txarra, no tenemos mal apoyo" A. --Oiek zeren alderdia
daukea? --Goian zerua ta bean lurra, besterik eztaukea (G-goi). "¿Qué apoyo tienen ésos?". A EY III 247.
11. Modo. "Auderdi [sic], manera, modo. Eskuak garbi eukitzeko alderdi ederra loi tartean jostatzea" Asp
ANaf. Ollokiren semia / Martin Sagardia, / askok kalte izan du / zure pikardia; / pobriak altxatzeko / a ze
alderdia! Ud 161. Orixe dala alderdirik egokiena diru asko ta errez irabazteko. Urruz Zer 132. Euskera pizteko
ere, aren [Santa Cruzen] izena ta bizitza ez dira alderdirik makalenak izango. Or SCruz 8. Erri onetan maitasun
gitxi eta ez-urtea izanik bere, lauretarako beste ainbeste libra ogi iruntsiteko alderdia egin neban. Or Tormes
77. On edo kalte egiteko ainbeste alderdi omen zun gizon aren adiskide nai edo etsai-bildur ez iztearekin.
"Innumerabilibus praestandi nocendique modis ingenti fama". Or Aitork 142. Euren umeen joan-etorriak leenikusi
ta alderdi onenez zuzendu nai izatea. Erkiag Arran 109. Aztertu ongi gure euskerak dauzkan adierazte
alderdiak. Or in Gazt MusIx 46.
(En oraciones negativas). Alternativa, remedio. Orain ez daukat beste alderdirik. Jenarorekin ezkondu
biarko. Alz Txib 105. "Ilko autela deizkiok?" eta, "bai, noski. Etzegok beste alderdirik. Ez dek ik ezagutzen
jendetxo au". Or SCruz 44. Baño beste alderdirik etzegoala ikusita, noizpait ere utzi zion gerrari, eta joan zen
beste Errege baten serbitzura. Ib. 132. Zer egin bear zun gizagajoak beste alderdirik ezpazeduken. Ib. 115. Gure
biotzak betiko bereizten baditute, betiko ixten ditutela, ta biok, beste alderdi bage, eortzi eginen gaituela. Or Mi
91. Eraintzetik baiño bi ordu geiago ibilli bear, baiñan etzegok beste alderdirik. Etxde JJ 45. Beste alderdirik
etzeukak. Ib. 149.
12. Seguidor, partidario. Diabruaren alderdiak diruditen asko, Jesu-Kristoren ikasle egunen batian izango
dira. Bv AsL 166.
13. "Ocupación, negocio, profesión. Zure alderdietarik eztakit deus (Darric). Nahi duzu nere alderdiak utz
ditzadan? (Id.)" DRA. --[...] Zozokeria duk gazte bat hemengo xuhurrerian bizitzea, Ameriketarat joanez,
ahurra urrhez bete dezakelarik. --Ez da errana, ez dugula guk ere holako zerbait alderdi hartu beharko! Larz Iru
18.
14. "(S), viuda" A.
15. Allegado (?). Joanesen anima bere alderdi ta ondorengoetan bizi dala deritzot. Ag G 364.
16. Participación. Zeruak alderdi gutxi duala uste det zure biarko eztaietan. NEtx LBB 14.
17. Diferencia. "Alderdi ederra daukate batak eta besteak (AN-gip)" Gte Erd 199. Oin, beste alderdiakin
beste orrenbeste gertatuko dalakotzat nago. SM Zirik 6.
18. Habilidad. "Orrek badu gitarra jotzeko alderdia (B), ez baitut nik egundaino dantzako alderdirik izatu
(BN-lab), alderdi aundia (AN-gip, B)" Gte Erd 2.
II (Adj., uso predicativo). 1. (Dv, H, A). "Perclus d'un membre. Gizon hori alderdi da, cet homme est perclus
d'un côté" H. "Tullido de un miembro" A. Egonago eta sordetsago / Dukedala dakusat, ezi, / Orai alderdi
ezpainiz bezi, / aitzinara naiz hebainduko, / Enbaldituko et' ezdeustuko. 'Moi que ne suis actuellement qu'à
moitié preclus'. O Po 48. Geroa alderdi. "L'avenir est perclus de la moitié de ses membres". O Pr 188.
2. (Sal ap. A; ZMoso 68). "Medio lelo" A. "Alterdi [sic, seguramente por alderdi] (Sal), medio lelo" Ib.
"Cuando alguno habla o hace alguna lelada en vez de lelo o lela le decimos alderdi" (Sal, comunicación
personal). v. ALDERDI-MAKUR.
3. "(Sal), incomodado. Alderdi aliz?, ¿estás incomodado?" A.
4. "Aldéerdixamar ñabik, makál antzian ñabik, no bien en salud u otras cosas" Iz ArOñ.
- ALDERDIAN (H, que cita a LE). (Precedido de gen.). En comparación con. v. ALDEAN (b).
Jaungoikoaren alderdian guziak dire txingurriak. LE (ap. H).
- ALDERDI HARTU. Tomar partido. Baina jakintzari horiek, fenomenuak hildakoen arimek eragiten
zituztenez, espiritisten esanetik, bai ala ezko hauzian ez zuten alderdi hartu nahi. Mde Pr 316.
- ALDERDI-IHARDUN. Paralítico, que tiene algún miembro paralizado. Eri, itsu, maingu, alderdi ihardun
hainitz, hekietan etzanak egoten ziren, uraren higitzeari iguri. Dv Io 5, 3 (Lç menbro eihardun, He hebaindu,
HeH alderdi idortu, LE eár, EvS jente menbriak idorturik zütienak, Leon alderdikatu).
- ALDERDI-IHARTU. Paralítico, que tiene algún miembro paralizado. Eri zirenak oro eta hainitz
herbaltasunek, oinhazek eta deabruak ere hartuak zirenak, eta ilhargi aldiak zituztenak, alderdi ihartuak. HeH
Mt 4, 24 (Lç, He, TB, Ip paralitiko, Ur elbarri, Dv, Leon alderdikatu).
- ALDERDI-IDORTU. Paralítico, que tiene algún miembro paralizado. Hekietan zatzan eritze handi bat, itsu,
maingu, alderdi idortu. HeH Io 5, 3 (Dv alderdi ihardun).
- ALDERDI-MAKUR. "Alterdi makur (R-uzt), medio lelo" A.
alderdika (Dv), alterdika (R-uzt ap. A). 1. De costado. "Alderdika ibiltzea, marcher en traînant de côté" Dv
(s.v. alderdi). "Se dice que andan así los bueyes uncidos que, separando mucho las patas, se estrechan para
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1000