A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Etim. Su final es sin duda el suf. -(k)ide 'co(n)-', de haurride 'hermano', senide 'hermano', 'pariente'; cf.
también adiskide, geide, unhide, etc. (Sch Prim 84, Bähr EJ 1947 (n.º 2), 175 y, ya antes, Trombetti 130). Para la
primera parte, Vinson (RLPhC 41, 92ss.) pensó en anaia/-e 'hermano': ahaide < *anaide < *anai-(k)ide
'cohermano'. No es insuperable el reparo fonético que opone Bähr (Eusk 1935, 36s.): anaia/-e tenía una nasal
fuerte o geminada que se ha conservado en todos los dialectos. Pero la geminación, siendo sobre todo de origen
expresivo, podía faltar en los compuestos: cf. FHV 306n, donde se recuerda el paralelo preciso de cast. ant.
cormano. DCECH (s.v. hermano), cita Irache (220, 1193) Domeca et Domeca las [leg. los] cormanas. En Crón.
Alfonso III, versión Roteuse, ed. J. Gil, 17, aparece confrater 'primo'.
ahaide. v. ahaire.
ahaidearazi. Hacer emparentar. Fama ibili da ere Frantziako eta Espainako erregeak zerbeit ezkontzaz
ahaidearaztekotan igorria izan zela Jondoni Bixintxo. Herr 28-3-1960 (ap. DRA; la ref. es incorrecta).
ahaidebatza, aidebatza (Lar, Añ). "Parentela" Lar y Añ. v. ahaikobatza.
ahaideeria. v. ahaideria.
ahaidego (L, BN; Dv), aidengo (Ae). Ref.: A; Echaide Nav 226s. 1. Parentela. "Parenté" Dv. "Aidengo aunitz"
Echaide Nav 183 (tal vez 'muchos parientes'). v. ahaiko, ahaideko. Bainan goanen zarela ene herri eta ene
ahaidegora. Dv Gen 24, 4 (Ur nere errira eta aideak gana). Itzul zaite zure aitzinekoen lurrera, eta zure
ahaidegora, eta ni zurekin izanen naiz. Ib. 31, 3 (Urt hire ahaidetara). Saulen etxeko ahaidegoko gizon bat. Dv 2
Sam 16, 5. Eta hekiek erran zioten: nihor ez da zure ahaidegoan izen hortaz deitzen denik. Dv Lc 1, 61 (Lç hire
ahaidetan). Ahaidego guzia, esperantza horrek bildu zuen Zabiereko jauregirat. Laph 194. Ez lukela herritik
juan behar bere ahaidegoa sorth-etxean ikhusi gabe. Ib. 159. Elizaldean ez da gehiago ahaidegoko esku bat bi
jaun apezen hobiaren gainean Umiasainduetan bederen loretto baten ezartzeko. Zerb Azk 80.
2. (Dv), aidego (B), aidago (Lar), aidengo (AN-erro, Ae; Aq 1133), aidango (Ae). Ref.: A (aidego, aidengo);
A Apend (aidengo); CEEN 1970, 358. Parentesco. "Cognación" Lar y Aq 1133. "Dans quelques endroits on le dit
aussi, quoique à tort, de la consanguinité" Dv. v. ahaidetasun. Bataioko aidagoa. "Parentesco espiritual". Zab
Gabon 78. --Zure aidegorik Polibek ezpaitzun. --Zer diozu? Polibek ez al niñun, ba, sortu? Zait Sof 85.
(Fig.). Egia heiek elgarrekin duten ahaidegoa eta batasuna. Laph 46. Ikuskari ta gorde-agerkari oriek ez
dira gorpuzki, ez dute gorpuzkiekin aidegorik, ez aien laguntzarik, gogaki soil soil dira. Or QA 181. Gure barneeragiñak
oro ba-dute beren arioko adierazpide bat mintzoan eta leloan, eta aidego ixil batek esnatzen ditu. Or
Aitork 284. Ohargarri da etsenplu hortan Keltararen eta Latinaren ahaidegoa. Mde Pr 231. Ezin ukatuzko
askazigoa, ahaidegoa, badute [Lamiñak] beansidhekin. Ib. 269. Itxura oik memento berean elgarri datxizkola
ameka lokarriz eta aaidegoz. Lf Egan 1955 (5-6), 8. Uste makurrok egiarekin nolabaiteko aidegoa dutela. Zait
Plat 69. Aspaldi ontan, ordea, agirian jarria izan da Donibane Gurutzen olertiak "jainkoarako" poesigoaiarekin
dun aidegoa. Gazt MusIx 159. Denbora berean, ttipituz ari zen Frantsesek hastean japones "fraide"
edo "bozu"-ekin zuen "ahaidegoa". "La sympathie (mot à mot 'parenté')". Ardoy SFran 220.
ahaidegoki, aidegoki (Lar). "Parentesco" Lar.
ahaidekera, aidekera (V-ple ap. A). "Parentesco" A (s.v. aidego). A Morf 116 da senikera (V-m) como sin.
de aidekera.
ahaidekeria (T-L), aidekeria (-eri BeraLzM). Incesto. Arrebatzako ta nebatzakoen (koñataen) artean
ezkontza, aidekeria zan aldi artan. Amez Hamlet 186. Terentik gazte lizun bat agertu ez baleza Iupiter-en
antzera aidekeri bat egiten. Or Aitork 30.
- AHAIDEKERIA-EGILE. "Aidekeri-egille, incestuoso" BeraLzM. "Inceste, [...] coupable, ahaidekeria-egile"
T-L.
ahaideko (Lander ap. DRA). 1. Parentela. v. ahaidego. Kristok etzuen diru, ahaideko edo goratasun
handirik. Hb Egia 79.
2. aideko (V-gip). "Pariente, familiar. Familixia orretakuak gure aidekuak dire [...]. Hitz ia galdua. Senide edo
senittarteko erabiltzen da orain" Elexp Berg.
"Semejante, parecido. Gizona ezta erraminta makala, baiña andria be bere aidekua dala emoten dau" Elexp
Berg. "Alkatia nazionalista zuan, da aura eta aren aideko guztiak afusilatu jittuen" Ib. Tolosa aldean
erabiltzen dan kiratz 'hedor', onen aidekoa izango da noski. SM Zirik 47n. Egazteizako maite-leloen aideko dezu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
10