Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria
Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria
Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
R. M. Frank ARSE 45: 17-64 (2011) 37<br />
un adjetivo que conlleva <strong>el</strong> sufijo comparativo -ago. Dicho <strong>de</strong> otro modo, no se mi<strong>de</strong> la<br />
cantidad <strong>de</strong> ‘lluvia’ en euskera sino su calidad. 31<br />
Al realizar <strong>el</strong> estudio <strong>de</strong> otros miembros d<strong>el</strong> campo morfo-semántico <strong>de</strong> gai hemos<br />
consi<strong>de</strong>rado la posibilidad <strong>de</strong> que las pistas <strong>de</strong>jadas por <strong>el</strong> recorrido d<strong>el</strong> lexema nos <strong>de</strong>n<br />
alguna indicación <strong>de</strong> la época en que se realizaron. No obstante, en <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> los otros<br />
lexemas la posibilidad <strong>de</strong> datar los procesos cognitivos ha sido limitada por la falta <strong>de</strong><br />
datos. En <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> la trayectoria <strong>de</strong> gehi y gehiago hemos visto la implantación <strong>de</strong> un<br />
concepto que se ha reorientado más bien hacia <strong>el</strong> concepto <strong>de</strong> cantidad que calidad.<br />
Hablando en términos muy generales, podríamos <strong>de</strong>cir que los dos conceptos se<br />
diferencian, la una <strong>de</strong> la otra, <strong>de</strong> esta manera: la noción <strong>de</strong> ‘cantidad’ se centra más bien<br />
en lo físico, enfatizando <strong>el</strong> tamaño o numerosidad d<strong>el</strong> objeto o ser, mientras que la noción<br />
<strong>de</strong> ‘calidad’ o ‘capacidad’ se expresa por medio <strong>de</strong> una valorización <strong>de</strong> una característica<br />
implícita que posee <strong>el</strong> objeto o ser y por eso que se mi<strong>de</strong> <strong>de</strong> otra manera. En <strong>el</strong> primer<br />
caso, la valorización se hace midiendo algo visualmente exteriorizado; en <strong>el</strong> segundo la<br />
medición se hace en base <strong>de</strong> la valorización <strong>de</strong> una característica menos obvia a la vista y<br />
a la vez más intrínseca o interiorizada porque es algo que resi<strong>de</strong> <strong>de</strong>ntro d<strong>el</strong> objeto o ser,<br />
una nocion que se acerca más al significado <strong>de</strong> gai.<br />
Todo esto sugiere, aunque no prueba, que la nueva orientación d<strong>el</strong> significado <strong>de</strong> la<br />
raíz y por tanto las funciones que adquiriría fueran una respuesta a nuevas circunstancias,<br />
a modificaciones que incidieron en otros subsistemas d<strong>el</strong> sistema lingüísticos, un reajuste<br />
motivado por cambios terapéuticos o funcionales en otras áreas d<strong>el</strong> sistema. 32<br />
No sería nada inusitado que <strong>el</strong> cambio tuviera una explicación <strong>de</strong> esta naturaleza:<br />
“In<strong>de</strong>ed, almost all of the scenarios <strong>de</strong>scribed […] can be seen as ones in which a<br />
therapeutic, or at least functional, change in one part of the language may lead, directly or<br />
indirectly, to an enhanced lik<strong>el</strong>ihood of change <strong>el</strong>sewhere” (Jacobs, von Stechow,<br />
Sternef<strong>el</strong>d and Vennemann 1995: 1222). En resumen, no va a ser nada fácil solucionar <strong>el</strong><br />
problema que plantea la transición <strong>de</strong> una valoración <strong>de</strong> calidad a cantidad, o sea <strong>el</strong><br />
cambio <strong>de</strong> enfoque que acarrea. Las implicaciones <strong>de</strong> la conversión <strong>de</strong> gaiago / geiago en<br />
gehiago son tantas que hasta la formulación d<strong>el</strong> problema –por lo menos <strong>de</strong> una manera<br />
comprensiva y a<strong>de</strong>cuada– es una tarea que va a requerir mucho tiempo e investigación.<br />
En fin, es un problema <strong>de</strong> mucha envergadura, tan complejo y multicausal, que no se va a<br />
resolverse con acercamientos simplistas y unidimensionales.<br />
31 La entrada para gehi en DGV: “gehi (Lar, Añ). 1. ‘Mucho, adverbio, asko, aski, lar, gei, larregi, geiegi’<br />
Lar. (V-ger ap. A). (Junto con gutxi, en aposición o coordinación). ‘Gei edo gitxi (V-ger), mucho o poco’<br />
A. *Jakinik ara duazanian gitxi edo gei ardaauan irago oi diriala. Astar II 123. Baña gitxi-gei emen<br />
lekuan lekuan / txar ta onak gabiltzaz nastean munduan. AB AmaE 415s. 2. (Lar, Dv, H). (Sust.).<br />
‘Acrecentamiento’, ‘aumento, aumentación’ Lar. *Merexitzen du graziaren ta loriaren geia. Legaz 35. 3.<br />
Número. Cf. BeraLzM: ‘Número, cantidad’. *Rev. Int. <strong>de</strong> los Est. Vasc-en, IVg. urtia 3g. geian. LzM EEs<br />
1912, 96. 1911-Otsailleko geian. Ib. 106. ‘Egia Sorta’. Zabalkun<strong>de</strong>a-ren euskal-erantskia. I geia. 1934. In<br />
JMB ELG 1. 4. ‘Exceso, superfluo, remanente. Geiak, los réditos’ BeraLzM. 5. Más (en <strong>el</strong> lenguaje<br />
aritmético). *Bi gehi bi berdin lau. PPer HarriP 76. 1956 gehi 25 1981 dira. MEIG I 261. Ikusi berri<br />
dugunez, Isastik, gehi Moretek, Iruñea forma soila aipatzen dute. MEIG VII 120’” (Mich<strong>el</strong>ena 1987, Vol 8,<br />
564).<br />
32 Aunque no po<strong>de</strong>mos datar la época en que se introdujo <strong>el</strong> nuevo concepto <strong>de</strong> ‘cantidad’, lo que sí<br />
po<strong>de</strong>mos argumentar es que cuando esto ocurrió la raíz gai ya estaba presente en la lengua.