Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria
Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria
Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
R. M. Frank ARSE 45: 17-64 (2011) 35<br />
logra estructurarse <strong>de</strong> un día a otro. De todas maneras, los datos recogidos hasta ahora no<br />
son suficientes para establecer la época en que gaiez (o gai-ez) <strong>de</strong>jó <strong>de</strong> pronunciarse gaiez<br />
y se convirtió en gaitz en la boca <strong>de</strong> la mayoría <strong>de</strong> los hablantes. 30 Tampoco sabemos si<br />
este proceso era uniforme, si se daba al mismo tiempo en todos los dialectos a la vez; o si<br />
se dio primero en un dialecto para luego pasar paulatinamente <strong>de</strong> este dialecto a otros<br />
dialectos. Tal vez una indagación mucho más pormenorizada d<strong>el</strong> caso podría arrojar más<br />
luz sobre este aspecto <strong>de</strong> la trayectoria d<strong>el</strong> lexema.<br />
8.2. Variantes en gaiago / geiago / gehiago<br />
Entre todos los ejemplos <strong>de</strong> vocablos basados en la raíz gai, <strong>el</strong> grupo <strong>de</strong> variantes que tal<br />
vez más llama la atención por la curiosa trayectoria que han recorrido es <strong>el</strong> trío <strong>de</strong> gaiago<br />
/ geiago / gehiago. Como veremos a continuación, la manera en que los rasgos<br />
semánticos asociados con <strong>el</strong>las han ido evolucionando a través d<strong>el</strong> tiempo plantea una<br />
serie <strong>de</strong> cuestiones sobre los factores que han contribuido a su <strong>de</strong>sarrollo ya que no<br />
estamos hablando <strong>de</strong> solamente un cambio <strong>de</strong> significado, sino <strong>de</strong> la creación <strong>de</strong> lo que<br />
parece ser un concepto nuevo en la lengua. A<strong>de</strong>más, por lo visto, <strong>el</strong> concepto creado<br />
pue<strong>de</strong> contemplarse como una respuesta a otros cambios que se estaban llevando a cabo<br />
en los subsistemas <strong>de</strong> la estructura morfo-semántica <strong>de</strong> la lengua. En fin, como veremos,<br />
es posible que <strong>el</strong> recorrido trazado por las tres formas refleje un reajuste llevado a cabo<br />
en la lengua hace bastante tiempo. Por eso al intentar <strong>de</strong>scribir la evolución cognitiva <strong>de</strong><br />
estos vocablos y encontrar una manera <strong>de</strong> explicar lo que ha transcurrido, vamos a<br />
encararnos con un problema complejo, que no tiene una solución fácil y cuyo estudio<br />
supera con cruces <strong>el</strong> alcance <strong>de</strong> este estudio pr<strong>el</strong>iminar d<strong>el</strong> fenómeno.<br />
Pero antes que nada tenemos que <strong>de</strong>finir <strong>el</strong> problema y para hacerlo vamos a empezar<br />
repasando un aspecto d<strong>el</strong> campo semántico <strong>de</strong> gailen. Entre las <strong>de</strong>finiciones que<br />
encontramos en <strong>el</strong> DGV hay éste que ya hemos analizado pero <strong>de</strong>s<strong>de</strong> otro punto <strong>de</strong> vista:<br />
“Sobresaliente, eminente; triunfante. Eskribitzen ori da gallen = gehiena *Zer da goiteria<br />
edo soberbia? Besteak gallentzeko gurari erabageko bat. CatBurg 39 (la versión <strong>de</strong> Mb<br />
<strong>de</strong>cía besteak baño geiago izateko; la corrección es <strong>de</strong> Lar)” (Mich<strong>el</strong>ena 1987, Vol. 8,<br />
123-124). En este ejemplo vemos que por un lado gallen / gailen se entien<strong>de</strong> como<br />
equivalente a gehiena, mientras que Larramendi ofrece la alternativa <strong>de</strong> besteak baño<br />
geiago izateko cuya traducción al cast<strong>el</strong>lano no se da en <strong>el</strong> texto. El no hacerlo nos <strong>de</strong>ja<br />
con la duda: ¿cuál es <strong>el</strong> significado que <strong>de</strong>bemos atribuirle a la palabra compuesto<br />
geiago? Aquí por lo visto estamos hablando <strong>de</strong> las cualida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la persona: que es <strong>el</strong><br />
“sobresaliente, eminente, triunfante’.<br />
En <strong>el</strong> apartado anterior, analizamos gailen como <strong>el</strong> superlativo <strong>de</strong> gai-le, o sea, como<br />
gai-le-en. Si asumimos que <strong>el</strong> equivalente semántico <strong>de</strong> gailen es gehien como parece ser<br />
en <strong>el</strong> ejemplo citado (‘Eskribitzen ori da gallen = gehiena’), lo mas lógico es asumir<br />
también que gehi-en no es otra cosa que una variante fonética <strong>de</strong> gai-en, lo cual es<br />
perfectamente asumible por la información que aportan otras entradas r<strong>el</strong>ativas a estos<br />
30 El DGV da dos ortografías para este vocablo: “La forma más general es gaitz; gatx aparece en textos<br />
vizcaínos (aunque en <strong>el</strong> s. XX a veces hay gaitz, <strong>de</strong>pendiendo en parte <strong>de</strong> cada acepción) y roncaleses […]”<br />
(Mich<strong>el</strong>ena 1987, Vol. 8, 177).