12.05.2013 Views

Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria

Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria

Calculando el nivel de confianza: - Euskararen Jatorria

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

R. M. Frank ARSE 45: 17-64 (2011) 17<br />

6.0. El pap<strong>el</strong> <strong>de</strong> la gramaticalización en los cambios lingüísticos: El caso <strong>de</strong> la raíz<br />

gai<br />

En este apartado vamos a acercarnos a otro proceso diacrónico <strong>de</strong> cambio lingüístico<br />

utilizando la metodología esbozada arriba, o sea, un “usage-based approach”.<br />

Concretamente, se trata <strong>de</strong> un proceso diacrónico que se da en la evolución <strong>de</strong> todas las<br />

lenguas, un proceso llamado gramaticalización, por <strong>el</strong> cual un <strong>el</strong>emento con contenido<br />

semántico, o sea, un vocablo o raíz semántica pasa a formar parte <strong>de</strong> una categoría<br />

funcional o sea, gramatical. La gramaticalización, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> entrañar un cambio<br />

semántico, su<strong>el</strong>e ir acompañada <strong>de</strong> la reducción d<strong>el</strong> cuerpo fonológico <strong>de</strong> la unidad<br />

gramaticalizada –reducción o erosión fonética– y <strong>de</strong> un aumento <strong>de</strong> su frecuencia, acor<strong>de</strong><br />

con su nuevo estatuto. A<strong>de</strong>más, la mayor parte <strong>de</strong> los investigadores alegan que <strong>el</strong><br />

proceso <strong>de</strong> gramaticalización es unidireccional e irreversible (al menos con carácter<br />

general), es <strong>de</strong>cir, una vez que <strong>el</strong> proceso se ha llevado a cabo. Dicho <strong>de</strong> otra manera, una<br />

vez totalmente gramaticalizada, la forma gramatical resultante no pue<strong>de</strong> evolucionar para<br />

convertirse <strong>de</strong> nuevo en un <strong>el</strong>emento con significado léxico (Berbeira Gardón 1998: 16-<br />

18; Di Tullio 2003: 98; Heine and Kuteva 2002; Hopper and Traugott 2005).<br />

No obstante, hay ocasiones en que <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> gramaticalización no está plenamente<br />

consumado y, por eso, permite ver con mayor claridad los pasos a través <strong>de</strong> los cuales <strong>el</strong><br />

cambio se ha llevado a cabo o se está llevando a cabo. Esto ocurre cuando los hablantes<br />

todavía son capaces <strong>de</strong> reconocer <strong>el</strong> contenido semántico d<strong>el</strong> vocablo y articularlo <strong>de</strong><br />

forma no reducida y en situaciones léxicas normales. Es <strong>de</strong>cir, al hablante le es todavía<br />

posible darse cuenta <strong>de</strong> lo que está pasando. Esto su<strong>el</strong>e ocurrir cuando <strong>el</strong> <strong>el</strong>emento o<br />

<strong>el</strong>ementos que se están gramaticalizando –si son dos que se están gramaticalizando<br />

conjuntamente– siguen empleándose normalmente en la lengua. No obstante, si <strong>el</strong><br />

proceso sigue su curso normal, llegará a una etapa particular llamada ‘switch context<br />

stage’ a partir <strong>de</strong> la cual <strong>el</strong> <strong>el</strong>emento habrá adquirido, plenamente, <strong>el</strong> nuevo significado<br />

gramatical sin que <strong>el</strong> hablante siga reconociendo su estado previo, su pap<strong>el</strong> como<br />

<strong>el</strong>emento léxico (Heine 2002: 83). Heine & Kuteva apuntan los siguientes mecanismos<br />

que acompañan <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> gramaticalización:<br />

Technically, grammaticalization involves four main interr<strong>el</strong>ated mechanisms:<br />

(a) <strong>de</strong>semantization (or ‘semantic bleaching’) –loss in meaning content<br />

(b) extension (or content generalization) –use in new contexts<br />

(c) <strong>de</strong>categorialization –loss in morphosyntactic properties characteristic of lexical or other<br />

less grammaticalized forms, and<br />

(d) erosion (or ‘phonetic reduction’) –loss in phonetic substance. (Heine and Kuteva 2002: 2)<br />

En este apartado vamos a analizar un proceso <strong>de</strong> gramaticalización que involucra la raíz<br />

gai-, cuya traducción al cast<strong>el</strong>lano no es tan fácil por la compleja red <strong>de</strong> significados que<br />

engloba. 18 El vocablo gai se presta a diferentes interpretaciones según su entorno<br />

18 Otros comentarios sobre su uso son: “Es minoritario <strong>el</strong> empleo d<strong>el</strong> <strong>de</strong>t. gaia(k) izan (v. p.ej., a<strong>de</strong>más <strong>de</strong><br />

los citados infra, SP Imit III 58, 9, Lg I 338, Brtc 132, MarIl 129 o Txill Let 123). Por otra parte, gai izan<br />

con un verbo con aux. <strong>de</strong> subjuntivo, equivalente habitual <strong>de</strong> la construcción con -t(z)eko, sólo lo hemos<br />

encontrado en sendos ejs. <strong>de</strong> Harizmendi (71-72) y Duvoisin (v. infra; cf. tbn. Lf Gram 293: Ez naiz gai<br />

ene etxean sar zaiten). ‘Zerbaitetako gai da, il est bon pour qu<strong>el</strong>que chose. Ezta <strong>de</strong>us gai, il n'est propre à<br />

rien’ SP. ‘Achrestus, [...] <strong>de</strong>usetako gai eztena’ Urt I 99. ‘Dignea, gaia, digne’ Ht VocGr. ‘Capable’ Ib. ‘Ez

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!