Descargar en formato PDF - Agrupación de Ingenieros Forestales ...
Descargar en formato PDF - Agrupación de Ingenieros Forestales ...
Descargar en formato PDF - Agrupación de Ingenieros Forestales ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Informe <strong>de</strong><br />
Gestión<br />
2010
AIFBN<br />
Edición:<br />
Eduardo Neira F.<br />
Colaboración:<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
María Paz Torres, Cristian Frêne, Esteban<br />
Rivas, Rodrigo Pedraza, Elisa Carrillo, Pilar<br />
Cárcamo, Waldo Iglesias y Pedro Andra<strong>de</strong>.<br />
Fotografía portada:<br />
Jorge Sáez<br />
Contacto:<br />
direccion@bosqu<strong>en</strong>ativo.cl
AIFBN<br />
ONG FORESTALES POR EL BOSQUE NATIVO<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
I. Anteced<strong>en</strong>tes 4<br />
II. Organigrama interno 6<br />
III. Qué somos: visión, misión y principios 7<br />
IV. Áreas <strong>de</strong> trabajo 7 - 12<br />
V. Proyectos realizados 13 - 33<br />
VI. Proyectos asociados 34 - 40<br />
VII. La ONG <strong>en</strong> números 40 - 41<br />
SOCIEDAD BOSQUE NATIVO LIMITADA<br />
I. Valores y objetivos 42<br />
1. Hostel Bosque Nativo<br />
1.1. Hostel <strong>en</strong> números 43 - 44<br />
1.2. Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur 47<br />
1.3. Plantación con especies nativas 47
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Palabras <strong>de</strong>l Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la AIFBN<br />
La <strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo (AIFBN) es una Asociación Gremial dirigida por un<br />
directorio compuesto por 7 personas. Para la ejecución <strong>de</strong> acciones existe un grupo <strong>de</strong> coordinación, li<strong>de</strong>rado por<br />
un(a) coordinador(a) y apoyado por un equipo <strong>de</strong> comunicaciones. De este directorio <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a<strong>de</strong>más la ONG-<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo (ONG FBN), organización sin fines <strong>de</strong> lucro creada <strong>en</strong> 2003 con el fin <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tar<br />
proyectos, y Bosque Nativo Limitada, empresa <strong>de</strong> responsabilidad limitada creada <strong>en</strong> 2008 para la g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong><br />
autofinanciami<strong>en</strong>to.<br />
En el pres<strong>en</strong>te docum<strong>en</strong>to, se <strong>de</strong>talla la memoria y balance anual <strong>de</strong> la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo y<br />
Bosque Nativo Limitada <strong>de</strong>l año 2010, <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s con personalidad jurídica in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, que se coordinan y<br />
trabajan bajo la tutela <strong>de</strong> la AIFBN.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
3 INFORDE DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
4 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
ONG- <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
I. Anteced<strong>en</strong>tes Jurídicos<br />
Mediante <strong>de</strong>creto supremo N° 528 con fecha 04 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 2003, la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque<br />
Nativo recibe personalidad jurídica. El registro actualizado, vig<strong>en</strong>te y anotado <strong>en</strong> el registro <strong>de</strong> Personas<br />
Jurídicas, indica el sigui<strong>en</strong>te directorio:<br />
Presid<strong>en</strong>te Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes<br />
Vicepresid<strong>en</strong>te Inés Soto Higuera<br />
Secretario Claudio Donoso Zegers<br />
Tesorero Rodrigo Pedraza Contreras<br />
Director Pablo Donoso Hiriart<br />
II. Organigrama interno<br />
Niveles jerárquicos y funciones:<br />
La ONG está organizada <strong>en</strong> seis niveles jerárquicos:<br />
a) Asamblea <strong>de</strong> Socios, b) Directorio, c) Director(a)<br />
Ejecutivo(a), d) Encargados(as) <strong>de</strong> Áreas, e) Jefes<br />
<strong>de</strong> Proyectos y f) Asist<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Proyectos. Las<br />
funciones <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> estos niveles son:<br />
a) Asamblea <strong>de</strong> Socios: máxima instancia <strong>de</strong> la<br />
organización, está constituida por todas las personas<br />
<strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te inscritas <strong>en</strong> el registro <strong>de</strong> socios. La<br />
asamblea se reúne dos veces al año (segundo y<br />
cuarto trimestre).<br />
b) Directorio: cada dos años la asamblea <strong>de</strong> socios<br />
elige un directorio compuesto por 5 personas, el<br />
cual ori<strong>en</strong>ta el funcionami<strong>en</strong>to y las acciones <strong>de</strong><br />
la organización. El Directorio monitorea, evalúa e<br />
instruye al Director(a) Ejecutivo(a) <strong>en</strong> base al plan<br />
<strong>de</strong> trabajo anual y quinqu<strong>en</strong>al que el mismo<br />
Directorio ha elaborado <strong>en</strong> conjunto con los<br />
profesionales que trabajan <strong>en</strong> la organización, y<br />
al cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los procedimi<strong>en</strong>tos y reglam<strong>en</strong>tos<br />
internos. El Directorio se reúne una vez al mes y<br />
ti<strong>en</strong>e amplias potesta<strong>de</strong>s para realizar cambios al<br />
interior <strong>de</strong> la organización.<br />
c) Director(a) Ejecutivo(a): este cargo es nombrado<br />
por el Directorio <strong>de</strong> la organización. Sus principales<br />
funciones son las sigui<strong>en</strong>tes: a) guiar el rumbo <strong>de</strong><br />
la organización <strong>en</strong> función <strong>de</strong> su misión, visión,<br />
principios y objetivos (espíritu), b) implem<strong>en</strong>tar<br />
efici<strong>en</strong>te y eficazm<strong>en</strong>te el plan <strong>de</strong> trabajo anual<br />
y quinqu<strong>en</strong>al que ésta se ha dado (acciones), c)<br />
respetar y hacer respetar los procedimi<strong>en</strong>tos y<br />
reglam<strong>en</strong>tos internos <strong>de</strong> la organización (reglas)<br />
y d) velar por la transpar<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> todas las acciones<br />
(conductas). Este cargo <strong>de</strong>berá contar con la<br />
ratificación <strong>de</strong>l Directorio AIFBN.<br />
d) Encargados(as) <strong>de</strong> Áreas: son nombrados por<br />
el Director(a) Ejecutivo(a) <strong>de</strong> la organización y<br />
ti<strong>en</strong><strong>en</strong> las sigui<strong>en</strong>tes funciones: a) cumplir los<br />
objetivos e implem<strong>en</strong>tar las acciones <strong>de</strong>finidas para<br />
su área <strong>en</strong> el plan <strong>de</strong> trabajo anual y quinqu<strong>en</strong>al<br />
<strong>de</strong> la organización, b) trabajar coordinadam<strong>en</strong>te<br />
con el Director(a) Ejecutivo(a) y los otros <strong>en</strong>cargados<br />
<strong>de</strong> área <strong>en</strong> la implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> los proyectos<br />
que la organización se adjudique, y c) velar por<br />
el cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los procedimi<strong>en</strong>tos y reglam<strong>en</strong>tos<br />
internos <strong>de</strong> la organización d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> su equipo<br />
<strong>de</strong> trabajo. Este cargo <strong>de</strong>berá ser propuesto por<br />
el Director(a) Ejecutivo(a) y ratificado por el Directorio<br />
AIFBN.
f)Jefes <strong>de</strong> Proyectos: son nombrados por los<br />
<strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> área y ratificados por el Director(a)<br />
Ejecutivo(a), t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do las sigui<strong>en</strong>tes funciones: a)<br />
cumplir los objetivos, resultados esperados, activida<strong>de</strong>s<br />
e indicadores <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l proyecto, respetando<br />
las directrices g<strong>en</strong>eradas por los <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong><br />
área, b) r<strong>en</strong>dir cu<strong>en</strong>tas periódicas sobre los avances<br />
<strong>de</strong>l proyecto <strong>en</strong> las reuniones quinc<strong>en</strong>ales realizadas<br />
por el Director(a) Ejecutivo(a) y los <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong><br />
área, y c) velar por el cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los<br />
procedimi<strong>en</strong>tos y reglam<strong>en</strong>tos internos <strong>de</strong> la<br />
organización d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> su equipo <strong>de</strong> trabajo.<br />
Figura 1. Organigrama ONG 2010<br />
Asamblea <strong>de</strong><br />
socios<br />
Directorio<br />
Auditores<br />
Evaluadores<br />
Director<br />
Ejecutivo<br />
Asesor<br />
Comunicación<br />
Asist<strong>en</strong>te<br />
Administrativo<br />
Encargado<br />
Adm. y<br />
Finanzas<br />
Encargado(a)<br />
Manejo <strong>de</strong><br />
Cu<strong>en</strong>cas<br />
Encargado(a)<br />
Monitoreo<br />
Encargado(a)<br />
Certificación<br />
Encargado(a)<br />
Educación<br />
Ambi<strong>en</strong>tal<br />
Encargado(a)<br />
Forestería<br />
Comunitaria<br />
Ger<strong>en</strong>te<br />
Bosque<br />
Nativo Ltda.<br />
Asist<strong>en</strong>tes<br />
Adm. y<br />
Finanzas<br />
Jefes <strong>de</strong> proyectos<br />
Adm. Hostel<br />
Bosque<br />
Nativo<br />
Adm. Vivero<br />
Bosques <strong>de</strong>l<br />
Sur(UACH)<br />
AIFBN<br />
Asist<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> proyectos<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
g)Asist<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Proyectos: son nombrados por los<br />
jefes <strong>de</strong> proyectos y ratificados por los <strong>en</strong>cargados(as)<br />
<strong>de</strong> área. Los asist<strong>en</strong>tes son contratados <strong>en</strong> el<br />
marco <strong>de</strong> los distintos proyectos que se ejecut<strong>en</strong>,<br />
t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do por finalidad apoyar la labor <strong>de</strong>l Jefe <strong>de</strong><br />
Proyecto y realizar las labores que éste les<br />
<strong>en</strong>comi<strong>en</strong><strong>de</strong>.<br />
Acontinuación se pres<strong>en</strong>ta el organigrama <strong>de</strong> la<br />
ONG.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
5 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
6 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
I. Qué somos: visión, misión y principios<br />
Visión:<br />
La ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo es una organización no gubernam<strong>en</strong>tal que se ha constituido<br />
como un refer<strong>en</strong>te técnico que promueve una alternativa integral para la conservación <strong>de</strong>l paisaje<br />
forestal, con énfasis <strong>en</strong> el bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> las personas y sus sistemas <strong>de</strong> vida.<br />
Misión:<br />
Contribuir al bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> las personas y a la conservación <strong>de</strong>l paisaje forestal <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un <strong>en</strong>foque<br />
territorial, g<strong>en</strong>erando un cambio <strong>de</strong> actitud hacia la valoración y aprovechami<strong>en</strong>to sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong> los<br />
bi<strong>en</strong>es y servicios forestales, que <strong>de</strong>be basarse <strong>en</strong> un cambio <strong>de</strong> prácticas sobre el <strong>en</strong>torno. Para esto,<br />
la ONG se c<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> g<strong>en</strong>erar, aprovechar y compartir conocimi<strong>en</strong>tos que contribuyan al fortalecimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong>l capital social, instalando o pot<strong>en</strong>ciando capacida<strong>de</strong>s a nivel local y regional.<br />
Principios:<br />
La ONG-<strong>Forestales</strong> por el Desarrollo <strong>de</strong>l Bosque Nativo sosti<strong>en</strong>e su trabajo <strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes principios<br />
fundam<strong>en</strong>tales: a) compromiso con el manejo y conservación <strong>de</strong>l bosque nativo, b) equidad social, c)<br />
participación, d) <strong>de</strong>mocracia, e) tolerancia, f) respeto y g) transpar<strong>en</strong>cia.<br />
II. Áreas <strong>de</strong> trabajo<br />
Las áreas <strong>de</strong> trabajo o compon<strong>en</strong>tes que implem<strong>en</strong>tan la ONG FBN y los <strong>en</strong>cargados son los sigui<strong>en</strong>tes:<br />
Forestería Comunitaria: Esteban Rivas, Antropólogo<br />
Educación Ambi<strong>en</strong>tal: María Paz Torres, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />
Certificación: Rodrigo Pedraza, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />
Monitoreo: Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />
Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas: Cristián Frêne, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />
Educación Ambi<strong>en</strong>tal<br />
La Educación Ambi<strong>en</strong>tal es un compon<strong>en</strong>te que com<strong>en</strong>zó a implem<strong>en</strong>tarse <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el año 2007 y que<br />
cada vez toma mayor relevancia <strong>en</strong> nuestra organización, dado que es consi<strong>de</strong>rada como una herrami<strong>en</strong>ta<br />
que permite ayudar a las personas a adquirir motivación, conocimi<strong>en</strong>tos, habilida<strong>de</strong>s, valores y compromiso<br />
para conservar el bosque nativo.<br />
Durante el año 2010, esta línea estuvo pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los proyectos que ejecuta <strong>en</strong> la ONG FBN <strong>en</strong><br />
difer<strong>en</strong>tes territorios, don<strong>de</strong> se trabajó fuertem<strong>en</strong>te la temática <strong>de</strong>l Bosque-Agua y Bosque-Leña con<br />
la comunidad escolar junto a estudiantes y doc<strong>en</strong>tes.
Hoy no sólo se busca trabajar con comunida<strong>de</strong>s<br />
rurales y <strong>en</strong>tes políticos, <strong>en</strong>tre otros, si no que<br />
también se busca apoyar y fortalecer los procesos<br />
<strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje sobre el bosque nativo<br />
<strong>en</strong> la comunidad educativa.<br />
D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> las iniciativas que pres<strong>en</strong>ta el compon<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> Educación Ambi<strong>en</strong>tal está el proyecto “Gestión<br />
Ciudadana y Articulación Público Privado para la<br />
Conservación <strong>de</strong> la Biodiversidad y el Agua <strong>de</strong><br />
Llancahue”, <strong>en</strong> el cual se trabajó con 3<br />
establecimi<strong>en</strong>tos educacionales <strong>de</strong> Valdivia, don<strong>de</strong><br />
participaron 3 profesores y alre<strong>de</strong>dor 75 estudiantes<br />
<strong>de</strong> 5º y 6º básico <strong>de</strong>l Colegio Helvecia, Escuela<br />
México y la Escuela <strong>de</strong> Música Juan Sebastián<br />
Bach. En ellos se realizaron 3 activida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> cada<br />
establecimi<strong>en</strong>to: un taller <strong>en</strong> aula, un día <strong>de</strong> bosque<br />
<strong>en</strong> área protegida privada “S<strong>en</strong><strong>de</strong>ros <strong>de</strong>l Bosque<br />
Por otro lado, la ONG FBN, <strong>en</strong> conjunto con la<br />
Corporación <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> Leña, implem<strong>en</strong>tó<br />
el proyecto “Valoración y Divulgación <strong>de</strong> la Ci<strong>en</strong>cia<br />
y Tecnología EXPLORA CONICYT: Juntos por una<br />
Bu<strong>en</strong>a Leña”, cuyo propósito fue el pot<strong>en</strong>ciar el<br />
compon<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Educación Ambi<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> el proyecto<br />
“Leña: Energía R<strong>en</strong>ovable para la Conservación<br />
<strong>de</strong> los Bosques Nativos”. En este caso se trabajó<br />
con aproximadam<strong>en</strong>te 100 estudiantes <strong>de</strong> Valdivia<br />
<strong>de</strong> 5º, 7º y 8º básico <strong>de</strong>l Colegio Helvecia, Escuela<br />
Angachilla, Colegio Laico, y el Liceo Armando<br />
Robles, los que participaron <strong>en</strong> alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 16<br />
activida<strong>de</strong>s durante el 2010, tales como talleres<br />
<strong>en</strong> aula, salidas a terr<strong>en</strong>os a c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta<br />
<strong>de</strong> leña certificada, días <strong>de</strong> bosque, congresos<br />
estudiantiles, <strong>en</strong>tre otras activida<strong>de</strong>s.<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
y una salida a terr<strong>en</strong>o a la Planta <strong>de</strong> Agua Potable<br />
“Aguas Décima”.<br />
A<strong>de</strong>más, <strong>en</strong> el proyecto “Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />
Abastecedoras <strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong>l País”, se<br />
trabajó durante todo el año 2010 <strong>en</strong> dos<br />
establecimi<strong>en</strong>tos educacionales rurales: el Liceo<br />
Politécnico Pesquero <strong>de</strong> Mehuín, con un total <strong>de</strong><br />
16 alumnos <strong>de</strong> 4º,5º y 6º básico; y la Escuela<br />
Candido Martínez, <strong>de</strong> la localidad <strong>de</strong> Huellelhue,<br />
con 13 estudiantes <strong>de</strong> 5º y 6º básico. En ambos<br />
se realizaron 10 talleres, don<strong>de</strong> se <strong>de</strong>sarrollaron<br />
talleres <strong>en</strong> aula tanto <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos y artísticos,<br />
salidas a terr<strong>en</strong>os a las microcu<strong>en</strong>cas <strong>de</strong>l sector y<br />
días <strong>de</strong> bosques al área protegida privada “S<strong>en</strong><strong>de</strong>ros<br />
<strong>de</strong>l Bosque”.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
7 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
8 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
A<strong>de</strong>más, se realizó un taller <strong>de</strong> capacitación para<br />
profesores y párvulas, lo que incluyó la guía doc<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal “Consumir Leña: El Desafío<br />
<strong>de</strong> Conservar el Bosque y Contaminar M<strong>en</strong>os”<br />
Durante los últimos cuatro años se han <strong>de</strong>sarrollado<br />
dos programas <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l bosque<br />
Forestería Comunitaria<br />
Consi<strong>de</strong>rada como una acción fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong><br />
la ONG, ti<strong>en</strong>e como objetivo el <strong>de</strong>sarrollo humano<br />
integral <strong>de</strong> los miembros <strong>de</strong> comunida<strong>de</strong>s campesinas<br />
e indíg<strong>en</strong>as que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> áreas forestales.<br />
Esta área se constituye por distintos lineami<strong>en</strong>tos<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> la interacción <strong>de</strong> lo teórico y práctica, los<br />
cuales son:<br />
a) Silvicultura por medio <strong>de</strong> la capacitación,<br />
asist<strong>en</strong>cia técnica horizontal, elaboración <strong>de</strong> planes<br />
<strong>de</strong> manejo y su seguimi<strong>en</strong>to.<br />
b) Fortalecimi<strong>en</strong>to Organizacional con el propósito<br />
<strong>de</strong> que las organizaciones asuman la problemática<br />
<strong>de</strong>l manejo sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong>l bosque nativo y pot<strong>en</strong>ciar<br />
nativo vinculado con la temática <strong>de</strong>l agua y la leña.<br />
Sin embargo, es necesario <strong>de</strong>stacar que para futuros<br />
proyectos será necesario incorporar nuevas temáticas<br />
que permitan a la comunidad escolar conocer más<br />
sobre nuestros bosques nativos.<br />
esta perspectiva <strong>en</strong> su trabajo. Se incorpora un<br />
manejo territorial <strong>de</strong> los bosques más allá <strong>de</strong>l<br />
predio y se pot<strong>en</strong>cia la id<strong>en</strong>tidad local y las<br />
discusiones para fom<strong>en</strong>tar la participación. Esta<br />
línea se incorporó a pequeña escala ya que <strong>en</strong><br />
comunida<strong>de</strong>s indíg<strong>en</strong>as se aplicó la dinámica <strong>de</strong><br />
participación y organización <strong>de</strong> trabajo junto con<br />
los dirig<strong>en</strong>tes.<br />
c) La Gestión <strong>de</strong> Recursos para las Organizaciones<br />
ha sido asumida <strong>en</strong> el trabajo con los ext<strong>en</strong>sionistas<br />
y coordinadores locales <strong>de</strong> la ONG, ya sea por<br />
medio <strong>de</strong> la elaboración <strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong> acuerdo<br />
a lo que los campesinos han <strong>de</strong>terminado como<br />
relevante como también por medio <strong>de</strong>l apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />
haci<strong>en</strong>do, o sea, el acompañami<strong>en</strong>to mutuo <strong>de</strong> los<br />
profesionales acotados junto a los dirig<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />
las organizaciones a instancias públicas y privadas.
d) Comercialización <strong>de</strong> los Productos <strong>de</strong>l Bosque.<br />
Se ha asumido la necesidad <strong>de</strong> incorporar a los<br />
pequeños propietarios <strong>de</strong> manera asociativa a ese<br />
mercado, por medio <strong>de</strong> instancias como las<br />
Cooperativas u otras.<br />
Por último, <strong>en</strong> la ONG FBN se ha realizado la<br />
labor <strong>de</strong> articular a campesinos <strong>en</strong> re<strong>de</strong>s para<br />
concretar objetivos comunes y con gestión <strong>de</strong><br />
recursos que pot<strong>en</strong>ci<strong>en</strong> las capacida<strong>de</strong>s productivas<br />
y comerciales, g<strong>en</strong>erándose a<strong>de</strong>más un <strong>en</strong>foque<br />
gremial <strong>en</strong> cuanto a la <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa como también a<br />
la propuesta <strong>de</strong> <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> carácter campesino<br />
articulado al bosque nativo.<br />
Para la ejecución <strong>de</strong> estas acciones se han<br />
implem<strong>en</strong>tado equipos multidisciplinarios que han<br />
iniciado y <strong>de</strong>sarrollado procesos interdisciplinarios.<br />
Así, <strong>en</strong> los predios y trabajo con organizaciones<br />
han participado profesionales <strong>de</strong>l área forestal,<br />
incorporándose (<strong>en</strong> m<strong>en</strong>or cantidad) <strong>de</strong>l área<br />
comercial y <strong>de</strong> las ci<strong>en</strong>cias sociales, lo que permitió<br />
abordar con mayor especialización los lineami<strong>en</strong>tos<br />
<strong>de</strong> acuerdo a los recursos disponibles.<br />
Durante el año 2010, a través <strong>de</strong> los proyectos<br />
ejecutados, se asesoró gratuitam<strong>en</strong>te a más <strong>de</strong><br />
400 familias <strong>de</strong> las Regiones IX, XIV, X y XI. La<br />
Asesoría Técnica <strong>de</strong> la ONG FBN contempla la<br />
elaboración <strong>de</strong> planes <strong>de</strong> manejo, marcación,<br />
talleres <strong>de</strong> capacitación, g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> re<strong>de</strong>s,<br />
sistematización <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias, educación y, <strong>en</strong><br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
g<strong>en</strong>eral, acciones <strong>de</strong> acompañami<strong>en</strong>to.<br />
La incorporación <strong>de</strong> profesionales <strong>de</strong> otras<br />
especialida<strong>de</strong>s <strong>en</strong>tre los que se cu<strong>en</strong>tan agrónomos,<br />
veterinarios y antropólogos, ha permitido una<br />
asesoría integral y eficaz. En esta misma línea, se<br />
realizaron talleres, activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fortalecimi<strong>en</strong>to<br />
organizacional y <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> campesinos para<br />
compartir experi<strong>en</strong>cias y g<strong>en</strong>erar propuestas <strong>de</strong><br />
trabajo.<br />
Poco a poco los Municipios (alcal<strong>de</strong> y concejeros)<br />
<strong>de</strong> los territorios <strong>en</strong> que estamos trabajando, han<br />
visto la necesidad <strong>de</strong> contar con asesoría técnica<br />
forestal perman<strong>en</strong>te. De este modo, el 2010 se<br />
firmaron 4 conv<strong>en</strong>ios tripartitos <strong>en</strong>tre la ONG, la<br />
Corporación Nacional (CONAF) y Municipio local.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
9 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
10 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Asimismo, se r<strong>en</strong>ovaron los conv<strong>en</strong>ios con las<br />
Municipalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Corral y San José <strong>de</strong> la<br />
Mariquina y se firmaron dos nuevos acuerdos con<br />
las Municipalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Río Negro y Máfil. La primera<br />
Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />
<strong>de</strong> ellas ti<strong>en</strong>e como propósito apoyar las activida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong>l programa forestal municipal, y la segunda,<br />
ti<strong>en</strong>e como fin iniciar un programa <strong>de</strong> asist<strong>en</strong>cia<br />
técnica forestal contratando un profesional.<br />
Día <strong>de</strong> Bosque <strong>en</strong> Ancud. Firma conv<strong>en</strong>io Máfil.<br />
El compon<strong>en</strong>te Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas se origina por<br />
la necesidad <strong>de</strong> integrar otras disciplinas y una<br />
mirada más global al quehacer <strong>de</strong> la ONG FBN,<br />
<strong>en</strong> particular <strong>en</strong> las activida<strong>de</strong>s relacionadas con<br />
el trabajo directo <strong>en</strong> terr<strong>en</strong>o con familias campesinas<br />
y mapuche. Observamos cómo día a día se<br />
<strong>de</strong>terioran los recursos naturales <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral y se<br />
van perdi<strong>en</strong>do las funciones básicas <strong>de</strong> los<br />
ecosistemas, como el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua para<br />
activida<strong>de</strong>s humanas y la protección <strong>de</strong> los suelos,<br />
que condicionan la productividad <strong>de</strong> las distintas<br />
activida<strong>de</strong>s productivas <strong>de</strong>l mundo rural.<br />
En el c<strong>en</strong>tro sur <strong>de</strong> Chile los cursos superficiales<br />
son una importante fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> agua para consumo<br />
<strong>de</strong> la población humana (alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> un 50% <strong>de</strong><br />
la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> agua para consumo humano <strong>en</strong><br />
el sector rural se abastece <strong>de</strong> aguas superficiales),<br />
<strong>de</strong> los cuales se obti<strong>en</strong>e a<strong>de</strong>más agua para uso<br />
agrícola, g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía y procesos industriales.<br />
Muchas <strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas que originan los cursos<br />
<strong>de</strong> agua utilizados para consumo humano están<br />
ubicadas geográficam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los sectores montañosos<br />
altos, sobre los poblados a los que abastec<strong>en</strong>, y<br />
durante más <strong>de</strong> un siglo han sido sometidas a<br />
int<strong>en</strong>sos procesos <strong>de</strong> cambio <strong>de</strong> uso <strong>de</strong>l suelo,<br />
que incluy<strong>en</strong> la tala y quema <strong>de</strong>l bosque nativo<br />
para la habilitación <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s agropecuarias<br />
y, <strong>en</strong> las últimas décadas, el establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
monocultivos <strong>de</strong> especies forestales exóticas <strong>de</strong><br />
rápido crecimi<strong>en</strong>to. Esto ha g<strong>en</strong>erado problemas<br />
<strong>en</strong> la calidad y regularidad <strong>de</strong>l agua prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> los esteros, lo que sumado al esc<strong>en</strong>ario climático<br />
global am<strong>en</strong>aza con agravarse <strong>en</strong> el sector rural,<br />
con fuertes repercusiones <strong>en</strong> el sector urbano.<br />
Este proceso es favorecido por el marco legal y<br />
políticas públicas actuales, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la forma<br />
<strong>de</strong> operar <strong>de</strong> muchas empresas privadas que se<br />
instalan <strong>en</strong> los territorios.<br />
En este s<strong>en</strong>tido, el Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas pret<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
ampliar la mirada a la escala <strong>de</strong> paisaje para<br />
<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r los procesos que están llevando a un<br />
<strong>de</strong>terioro <strong>de</strong> nuestros ecosistemas, con el fin <strong>de</strong><br />
elaborar y ejecutar propuestas concretas para<br />
<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tar los problemas <strong>de</strong>tectados.<br />
El aprovechami<strong>en</strong>to sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong>l agua trasci<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
los aspectos <strong>de</strong> ord<strong>en</strong> técnico y constituye un<br />
<strong>de</strong>safío político, social, económico y cultural, que<br />
compromete a la sociedad <strong>en</strong> su conjunto a <strong>de</strong>finir<br />
y aplicar estrategias a<strong>de</strong>cuadas <strong>de</strong> gestión que<br />
permitan satisfacer las <strong>de</strong>mandas creci<strong>en</strong>tes fr<strong>en</strong>te<br />
a la evid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un recurso limitado, y a la<br />
necesidad <strong>de</strong> lograr la toma <strong>de</strong> conci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la<br />
población sobre el valor social, económico y<br />
ambi<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l agua. Esto <strong>de</strong>be traducirse <strong>en</strong> un<br />
cambio <strong>de</strong> prácticas productivas que, sumado a<br />
la aplicación <strong>de</strong> tecnologías, permitan evaluar y<br />
afrontar <strong>de</strong> mejor manera los problemas g<strong>en</strong>erados<br />
por la t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia actual, que no solo está g<strong>en</strong>erando<br />
trastornos <strong>en</strong> el mundo rural, sino que compromete<br />
al país <strong>en</strong> su conjunto al mermar el principal<br />
insumo <strong>de</strong> la economía nacional, sus recursos<br />
naturales.
El manejo <strong>de</strong> los recursos naturales a nivel local,<br />
y específicam<strong>en</strong>te la gestión <strong>de</strong>l agua, <strong>de</strong>be<br />
<strong>de</strong>sempeñar un papel crítico <strong>en</strong> las gran<strong>de</strong>s<br />
estrategias para resolver los problemas <strong>de</strong> escasez.<br />
El manejo local <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas permite una<br />
<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>tralización <strong>de</strong>mocratizadora <strong>de</strong> las <strong>de</strong>cisiones<br />
y las responsabilida<strong>de</strong>s. Bi<strong>en</strong> hecho, esto faculta<br />
a la g<strong>en</strong>te para tomar parte <strong>en</strong> las <strong>de</strong>cisiones que<br />
van a <strong>de</strong>finir su futuro. Estimula a<strong>de</strong>más la integración<br />
<strong>de</strong>l saber tradicional con la ci<strong>en</strong>cia nueva para<br />
promover un manejo justo y efici<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l suministro.<br />
En esta forma, la <strong>de</strong>gradación y la escasez <strong>de</strong>l<br />
agua pued<strong>en</strong> transformarse <strong>en</strong> una sufici<strong>en</strong>cia<br />
sost<strong>en</strong>ible.<br />
La gestión integrada <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas es un proceso<br />
que promueve el aprovechami<strong>en</strong>to coordinado <strong>de</strong>l<br />
agua y los recursos relacionados, con el fin <strong>de</strong><br />
maximizar el bi<strong>en</strong>estar social <strong>de</strong> manera equitativa<br />
y sin comprometer la sust<strong>en</strong>tabilidad <strong>de</strong> los<br />
ecosistemas vitales.<br />
Des<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista <strong>de</strong> la gestión, aparece<br />
como natural <strong>en</strong>tonces fijarse objetivos sobre el<br />
recurso hídrico, ya sea <strong>en</strong> calidad y/o cantidad,<br />
si<strong>en</strong>do las acciones o interv<strong>en</strong>ciones que afect<strong>en</strong><br />
el recurso, directa o indirectam<strong>en</strong>te, las que serán<br />
susceptibles <strong>de</strong> ser gestionadas a través <strong>de</strong> un<br />
<strong>en</strong>foque <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas que consi<strong>de</strong>ra el manejo<br />
adaptativo. La gestión integrada, operacionalm<strong>en</strong>te,<br />
ti<strong>en</strong>e como propósito coordinar las diversas acciones<br />
que realizan el sector público, privado y la sociedad<br />
civil, a partir <strong>de</strong> un objetivo común <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>estar<br />
Monitoreo Forestal<br />
Durante 2010, el equipo <strong>de</strong>l proyecto<br />
“Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />
Abastecedoras <strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong><br />
Chile”, realizó un int<strong>en</strong>so monitoreo<br />
<strong>en</strong> cu<strong>en</strong>cas hidrográficas <strong>de</strong> la región<br />
<strong>de</strong> Los Ríos; <strong>de</strong> los sectores <strong>de</strong><br />
Antilhue, comuna <strong>de</strong> Lanco; Sector<br />
Mehuín, comuna <strong>de</strong> Mariquina y; Sector<br />
Llancahue, comuna <strong>de</strong> Valdivia.<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
para los habitantes y el territorio <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca.<br />
Pret<strong>en</strong><strong>de</strong>, a su vez, incorporar progresivam<strong>en</strong>te una<br />
mayor cantidad <strong>de</strong> variables <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong><br />
toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones sobre las interv<strong>en</strong>ciones que<br />
se realizan, a través <strong>de</strong>l monitoreo continuo.<br />
Algunas premisas para lograr una gestión integrada<br />
<strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas hidrográficas:<br />
• Para los actores locales, que internalic<strong>en</strong> que<br />
el manejo local <strong>de</strong>l agua es <strong>de</strong> importancia<br />
primordial para g<strong>en</strong>erar <strong>de</strong>sarrollo económico y<br />
social.<br />
• Para qui<strong>en</strong>es toman las <strong>de</strong>cisiones, que compr<strong>en</strong>dan<br />
que la investigación <strong>de</strong>l manejo hídrico pue<strong>de</strong><br />
g<strong>en</strong>erar consecu<strong>en</strong>cias importantes para la política<br />
y las directrices. Los <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> las políticas<br />
comet<strong>en</strong> un error inm<strong>en</strong>so cuando, como lo hac<strong>en</strong><br />
con frecu<strong>en</strong>cia, no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los grupos<br />
pequeños o las pequeñas soluciones.<br />
• Para los investigadores, que capt<strong>en</strong> que la<br />
participación y la capacitación local aum<strong>en</strong>tan las<br />
posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> una investigación efectiva y exitosa.<br />
• Para los servicios públicos e instituciones que<br />
promuev<strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo rural, que <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>dan que<br />
el trabajo coordinado facilita las interv<strong>en</strong>ciones <strong>en</strong><br />
el territorio y optimiza los recursos invertidos.<br />
En resum<strong>en</strong>, que la única forma <strong>de</strong> alcanzar el<br />
bi<strong>en</strong>estar local es el trabajo conjunto <strong>de</strong> actores<br />
locales y externos, don<strong>de</strong> los distintos conocimi<strong>en</strong>tos<br />
se integran para g<strong>en</strong>erar propuestas <strong>de</strong> solución<br />
efectiva y acor<strong>de</strong> a cada realidad local.<br />
Fu<strong>en</strong>te: elaboración propia.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
11 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
12 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
En el marco <strong>de</strong> esta iniciativa, se registraron 34<br />
situaciones que no cumplirían con la legislación<br />
vig<strong>en</strong>te (anexo 1), <strong>de</strong> las cuales se pudo id<strong>en</strong>tificar<br />
32 propietarios <strong>en</strong> base al registro <strong>de</strong> propiedad<br />
<strong>de</strong>l SII (1998). De éstos, 11 situaciones se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />
<strong>en</strong> predios <strong>de</strong> la empresa Forestal Valdivia, <strong>de</strong>l<br />
Grupo Arauco), 3 <strong>en</strong> predios <strong>de</strong> la empresa Forestal<br />
Tornagaleones, <strong>de</strong>l Grupo MASISA, 2 <strong>en</strong> predios<br />
<strong>de</strong> la empresa forestal Mininco, <strong>de</strong>l Grupo CMPC),<br />
8 <strong>en</strong> predios <strong>de</strong> la empresa Forestal Anchile y 8<br />
<strong>en</strong> predios <strong>de</strong> propietarios privados.<br />
Las situaciones <strong>de</strong>tectadas fueron la cosecha <strong>de</strong><br />
plantaciones forestales <strong>en</strong> zonas <strong>de</strong> protección <strong>de</strong><br />
cursos <strong>de</strong> agua (11 situaciones) y/o <strong>en</strong> zonas con<br />
altas p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes (45%; 18 situaciones), sustitución<br />
<strong>de</strong> bosque nativo (3 situaciones), <strong>de</strong>strucción <strong>de</strong><br />
bosque nativo (1 situación) y la cosecha a tala<br />
Talas rasas <strong>de</strong> ext<strong>en</strong>sas superficies, sin respetar la protección <strong>de</strong> cursos <strong>de</strong> agua.<br />
rasa <strong>de</strong> plantaciones <strong>en</strong> ext<strong>en</strong>sas superficies (23<br />
situaciones). Es importante <strong>de</strong>stacar que esta última<br />
situación no está regulada por la legislación actual<br />
ni por los sistemas <strong>de</strong> certificación forestal por<br />
lo que, si bi<strong>en</strong> constituye un impacto evid<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />
el paisaje y funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los ecosistemas,<br />
no ti<strong>en</strong>e ninguna sanción legal <strong>en</strong> Chile.<br />
Los resultados <strong>de</strong>l monitoreo evid<strong>en</strong>cian que las<br />
empresas forestales ti<strong>en</strong><strong>en</strong> prácticas productivas<br />
<strong>de</strong> alto impacto para la salud <strong>de</strong> los ecosistemas<br />
terrestres y acuáticos, así como <strong>de</strong> las comunida<strong>de</strong>s<br />
locales <strong>de</strong> la zona norte <strong>de</strong> la Región <strong>de</strong> Los Ríos.<br />
Se observaron también prácticas productivas que<br />
no cumpl<strong>en</strong> con la legislación vig<strong>en</strong>te ni con los<br />
estándares <strong>de</strong> sistemas <strong>de</strong> certificación nacional<br />
(CERTFOR) e internacional (FSC).<br />
Cosecha <strong>de</strong> plantaciones <strong>en</strong> áreas con alta p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te. Sustitución <strong>de</strong> bosque nativo.
V. Proyectos realizados:<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Los proyectos ejecutados por la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo durante el 2010 fueron:<br />
4.1. Fortalecimi<strong>en</strong>to y replicación <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> organización <strong>de</strong> pequeños productores para<br />
la comercialización <strong>de</strong> leña certificada y otros productos <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong> Chile.<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Esteban Rivas Gutmann.<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2009.<br />
Fecha <strong>de</strong> término: abril 2011.<br />
Localización geográfica: Valdivia, Corral, Mariquina, Curarrehue, San Juan <strong>de</strong> la Costa, Río Negro,<br />
Purranque, Osorno, Hualaihue, Chonchi, Castro, Coyhaique y Aysén.<br />
Instituciones participantes: Banco Interamericano <strong>de</strong> Desarrollo (BID),<br />
Instituto Nacional <strong>de</strong> Desarrollo Agropecuario (INDAP) y Cooperativa Agrícola<br />
“Energía <strong>de</strong>l Bosque”.<br />
Ma<strong>de</strong>reo Carril y Ranfla utilizado para transportar y extraer la leña <strong>de</strong>l bosque al camino <strong>de</strong> acceso (sector el manzano alto), Propietario Sr. Hugo Cabero.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
13 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
14 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Encu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> i<strong>de</strong>as para la participación <strong>de</strong> la pequeña producción <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong> SNCL, realizado <strong>en</strong> Puerto Varas.<br />
1. Resum<strong>en</strong><br />
La implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l Sistema Nacional <strong>de</strong><br />
Certificación <strong>de</strong> Leña (SNCL) ha <strong>de</strong>jado <strong>en</strong> evid<strong>en</strong>cia<br />
la necesidad <strong>de</strong> apoyar el <strong>de</strong>sarrollo y consolidación<br />
<strong>de</strong> instancias <strong>de</strong> asociatividad, que permitan el<br />
acceso <strong>de</strong> pequeños productores marginales a los<br />
b<strong>en</strong>eficios <strong>de</strong>l SNCL, <strong>en</strong>tregándoles asist<strong>en</strong>cia técnica<br />
para ingresar al mercado formal y aplicando<br />
practicas sust<strong>en</strong>tables <strong>en</strong> el manejo <strong>de</strong> los bosques<br />
y <strong>en</strong> la producción <strong>de</strong> leña seca.<br />
Lo anterior <strong>de</strong>bido a que la mayoría <strong>de</strong> los<br />
pequeños productores quedan excluidos <strong>de</strong> acce<strong>de</strong>r<br />
a los b<strong>en</strong>eficios <strong>de</strong>l SNCL por causas <strong>de</strong> distinta<br />
naturaleza: legales, medioambi<strong>en</strong>tales, económicos<br />
y logísticos (transporte y comunicaciones).<br />
La ONG-<strong>Forestales</strong> por el Desarrollo <strong>de</strong>l Bosque<br />
Nativo trabaja <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2003 <strong>en</strong> estos temas,<br />
principalm<strong>en</strong>te con el apoyo <strong>de</strong> Fundación Avina<br />
y fondos <strong>de</strong> la Unión Europea, <strong>de</strong>sarrollando un<br />
mo<strong>de</strong>lo inclusivo y asociativo para que pequeños<br />
productores puedan insertarse <strong>en</strong> el SNCL. Es así<br />
como a diciembre <strong>de</strong> 2007 se logró la formación<br />
y certificación <strong>de</strong> una primera cooperativa llamada<br />
Cooperativa Agrícola “Energía <strong>de</strong>l Bosque”, que<br />
agrupa a 31 pequeños productores <strong>de</strong> las comunas<br />
<strong>de</strong> Mariquina, Valdivia y Corral, y que actualm<strong>en</strong>te<br />
comercializa leña certificada a cli<strong>en</strong>tes resid<strong>en</strong>ciales<br />
e industriales <strong>de</strong> la ciudad <strong>de</strong> Valdivia (XIV Región),<br />
que cu<strong>en</strong>tan con apoyo técnico para el manejo<br />
<strong>de</strong> sus bosques.<br />
De esta forma, el proyecto busco consolidar la<br />
estructura organizacional y financiera <strong>de</strong> la<br />
Cooperativa Agrícola “Energía <strong>de</strong>l Bosque”,<br />
sistematizando el mo<strong>de</strong>lo inclusivo/asociativo para<br />
replicarlo <strong>en</strong> ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l Sur <strong>de</strong> Chile como<br />
Temuco, Osorno, Puerto Montt, Castro y Coyhaique,<br />
que pres<strong>en</strong>tan situaciones muy similares y don<strong>de</strong><br />
se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> funcionami<strong>en</strong>to el SNCL.<br />
Durante el 2010 se consolidó la instalación <strong>de</strong>l<br />
Proyecto <strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s o localida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Curarrehue,<br />
Valdivia, Hualaihue, Coihuín <strong>de</strong> Compu <strong>en</strong> Chiloé<br />
y Aysén, con la finalidad que la leña producida<br />
sea comercializada como leña certificada, con<br />
distintos resultados y apr<strong>en</strong>dizajes <strong>de</strong> acuerdo a<br />
las características particulares <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los<br />
procesos.<br />
Un factor relevante es la consolidación <strong>de</strong> la<br />
Cooperativa “Energía <strong>de</strong>l Bosque” como refer<strong>en</strong>te<br />
a nivel <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile. En tanto como segunda<br />
experi<strong>en</strong>cia se ha pot<strong>en</strong>ciado la Cooperativa Los
Colonos <strong>de</strong> Hualaihué. Hoy ambas ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una fuerte<br />
pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el mercado <strong>de</strong> la leña certificada y<br />
con importantes volúm<strong>en</strong>es <strong>de</strong> producción y<br />
comercialización.<br />
Por su parte, la Cooperativa Ñg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Curarrehue<br />
se inserta al SNCL gracias a su certificación,<br />
mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> la Región <strong>de</strong> Aysén se consolida<br />
la Red <strong>de</strong> Leña Aysén, don<strong>de</strong> se pot<strong>en</strong>cia un<br />
mo<strong>de</strong>lo que permite que algunos productores<br />
articulados y organizados se certifican <strong>de</strong> manera<br />
particular y otros logran acuerdos v<strong>en</strong>tajosos con<br />
comerciantes <strong>de</strong> leña que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> la<br />
Red.<br />
Finalm<strong>en</strong>te, una quinta experi<strong>en</strong>cia es la Cooperativa<br />
Ñg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Coihuin <strong>de</strong> Compu, ubicada <strong>en</strong> la Provincia<br />
<strong>de</strong> Chiloé, que <strong>de</strong>sarrolló un proceso <strong>de</strong><br />
fortalecimi<strong>en</strong>to organizacional pero no ha consolidado<br />
su sistema <strong>de</strong> producción y comercialización.<br />
2. Objetivos<br />
La finalidad <strong>de</strong> este proyecto fue consolidar la<br />
implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un mo<strong>de</strong>lo inclusivo y asociativo<br />
para la gestión sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong>l bosque nativo <strong>en</strong><br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
el marco <strong>de</strong>l SNCL (Sistema Nacional <strong>de</strong> Certificación<br />
<strong>de</strong> Leña). El propósito es facilitar la inserción <strong>de</strong><br />
los pequeños productores <strong>de</strong> leña por medio <strong>de</strong><br />
la organización <strong>de</strong> estos <strong>en</strong> grupos o asociativida<strong>de</strong>s<br />
<strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Temuco, Osorno, Puerto Montt,<br />
Castro y Coyhaique, y consolidar la asociatividad<br />
<strong>de</strong> los productores <strong>en</strong> Valdivia.<br />
A<strong>de</strong>más, buscó:<br />
a) Consolidar el mo<strong>de</strong>lo organizacional y financiero<br />
<strong>de</strong> la Cooperativa Agrícola “Energía <strong>de</strong>l Bosque”.<br />
b) Replicar el mo<strong>de</strong>lo organizacional y financiero<br />
<strong>en</strong> 5 ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile, y elaborar<br />
participativam<strong>en</strong>te el mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> gestión sust<strong>en</strong>table<br />
<strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> leña certificada <strong>en</strong> las<br />
ciuda<strong>de</strong>s participantes <strong>en</strong> el proyecto.<br />
c) Difundir el mo<strong>de</strong>lo y g<strong>en</strong>erar instancias <strong>de</strong><br />
intercambio y articulación formal <strong>en</strong>tre las<br />
organizaciones <strong>de</strong> pequeños productores <strong>de</strong> leña<br />
y otras instancias <strong>de</strong> organización <strong>de</strong>l mundo<br />
campesino.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
15 INFORME DE GESTIÓN 2010
16 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />
Facilitar la organización <strong>de</strong><br />
grupos <strong>de</strong> pequeños productores<br />
<strong>de</strong> leña <strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
Temuco, Osorno, Puerto Montt,<br />
Castro y Coyhaique y consolidar<br />
la asociatividad <strong>de</strong> los<br />
productores <strong>en</strong> Valdivia.<br />
a) Consolidar el mo<strong>de</strong>lo exist<strong>en</strong>te<br />
para su posterior replicación.<br />
b) Replicación <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo<br />
organizacional y financiero<br />
c) Difusión y g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong><br />
instancias <strong>de</strong> intercambio y<br />
articulación formal <strong>en</strong>tre las<br />
organizaciones <strong>de</strong> pequeños<br />
productores <strong>de</strong> leña y otras<br />
instancias <strong>de</strong> organización <strong>de</strong>l<br />
mundo campesino.<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
Objetivos Indicadores Avance (%)<br />
Fundación AVINA Chile: US$ 50,000<br />
Fundación AVINA Inter.: US$ 50,000<br />
BID: US$ 120,000<br />
INDAP: US$ 16,000<br />
ONG <strong>Forestales</strong>: US$ 100,000<br />
TOTAL: US$ 336,000<br />
• Mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> inclusión para pequeños<br />
productores <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong>l<br />
SNCL operando <strong>en</strong> 6 ciuda<strong>de</strong>s.<br />
• Cooperativa <strong>en</strong>ergía <strong>de</strong>l Bosque<br />
consolidada financiera y<br />
organizacionalm<strong>en</strong>te.<br />
• 5 <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s asociativas constituidas y<br />
certificadas <strong>en</strong> Temuco, Osorno, Puerto<br />
Montt, Castro y Coyhaique,.<br />
• Un 50% <strong>de</strong> los consumidores urbanos<br />
prefier<strong>en</strong> leña certificada.<br />
• La cooperativa ha mejorado sus<br />
indicadores financieros y operacionales<br />
<strong>en</strong> al m<strong>en</strong>os un 30% (v<strong>en</strong>tas, marg<strong>en</strong><br />
operacional, numero <strong>de</strong> cli<strong>en</strong>tes).<br />
• Los socios <strong>de</strong> la cooperativa han<br />
aum<strong>en</strong>tado sus ingresos por v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong><br />
leña <strong>en</strong> un 20% respecto <strong>de</strong> la línea<br />
base.<br />
• Estructura <strong>de</strong> Gobierno consolidada<br />
con un directorio que se reúne al<br />
m<strong>en</strong>os 1 vez al mes.<br />
• Se ha iniciado la comercialización <strong>de</strong> al<br />
m<strong>en</strong>os un producto adicional.<br />
• 5 cooperativas se autofinancian <strong>en</strong> al<br />
m<strong>en</strong>os un 50%.<br />
• Estructura <strong>de</strong> Gobierno organizacional<br />
consolidada con un directorio que se<br />
reúne al m<strong>en</strong>os 1 vez al mes.<br />
• El mo<strong>de</strong>lo es conocido por al m<strong>en</strong>os un<br />
30% <strong>de</strong> las instituciones públicas y<br />
privadas que trabajan <strong>en</strong> el tema.<br />
• Se ha creado una una instancia <strong>de</strong><br />
intercambio <strong>en</strong>tre pequeños<br />
productores.<br />
75%<br />
70%<br />
60%<br />
70%<br />
70%<br />
70%<br />
80%<br />
100%<br />
60%<br />
70%<br />
80%<br />
100%
5. Remuneraciones y consultorías<br />
Cuadro 1. Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
N° Nombre Tipo <strong>de</strong> Contrato<br />
1 Esteban Rivas In<strong>de</strong>finido<br />
2 Fernando Rain In<strong>de</strong>finido<br />
3 Álvaro Valver<strong>de</strong> In<strong>de</strong>finido<br />
4 Cristian Sotomayor In<strong>de</strong>finido<br />
5 Cristian Almonacid In<strong>de</strong>finido<br />
6 Pablo Thiess in<strong>de</strong>finido<br />
Total Anual $ 29.880.000<br />
Cuadro 2. Consultorías <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
AIFBN<br />
N° Nombre Nombre Consultoría<br />
1 Soledad Molinet Profundización <strong>de</strong> Caracterización Socioeconómica y Línea<br />
<strong>de</strong> Base para Pequeños Productores articulados a<br />
Asociativida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sarrolladas <strong>en</strong> el Marco <strong>de</strong>l Proyecto.<br />
2 Camila Lancelotti Realización <strong>de</strong> Proceso <strong>de</strong> Fortalecimi<strong>en</strong>to Organizacional<br />
para la Cooperativa Huilliche Coihuin <strong>de</strong> Compu, por Medio<br />
<strong>de</strong> Talleres Participativos e Incorporación <strong>de</strong> Coaching<br />
Ontológicos.<br />
3 Verónica V<strong>en</strong>egas Realización <strong>de</strong> Proceso <strong>de</strong> Fortalecimi<strong>en</strong>to Organizacional<br />
para la A.G. Red <strong>de</strong> Leña Aysén por Medio <strong>de</strong> Talleres<br />
Participativos e Incorporación <strong>de</strong> Coaching Ontológicos.<br />
4 Antonio Fernán<strong>de</strong>z Evaluación intermedia y final (USD 10,000)<br />
5 Sandra Parra Facilitación y Sistematización Encu<strong>en</strong>tro “G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong><br />
I<strong>de</strong>as para la Sost<strong>en</strong>ibilidad <strong>de</strong> la Participación <strong>de</strong><br />
Pequeños Productores <strong>en</strong> el SNCL”.<br />
Total $ 8.110.000<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
El Proyecto solicitó ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> plazo para cerrar al término <strong>de</strong>l primer semestre <strong>de</strong>l 2011, con la<br />
finalidad <strong>de</strong> sistematizar las experi<strong>en</strong>cias y consolidar algunos procesos organizacionales y comerciales,<br />
éste último relacionado a la v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> leña certificada.<br />
4.2. Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas Abastecedoras<br />
<strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong> Chile<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Cristian Frêne Conget<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2010<br />
Fecha <strong>de</strong> término: diciembre 2011<br />
Localización geográfica: Región <strong>de</strong> Los Ríos, Provincia <strong>de</strong> Valdivia,<br />
Comunas <strong>de</strong> Valdivia, Mariquina y Lanco<br />
Instituciones participantes: Unión Europea, Asociación <strong>de</strong> Comunida<strong>de</strong>s Mapuche <strong>de</strong> Lanco Kallfulikan,<br />
Universidad Austral <strong>de</strong> Chile, Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural <strong>de</strong> Mehuín, Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural<br />
<strong>de</strong> Curiñanco.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
17 INFORME DE GESTIÓN 2010
18 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Monica Li<strong>en</strong>laf (propietaria), junto a Gerardo Ojeda (Profesional AIFBN) <strong>en</strong> Sector Villa Nahuel, Región <strong>de</strong> los Ríos.<br />
La iniciativa compr<strong>en</strong>dió dos niveles <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción:<br />
uno interno, con los grupos b<strong>en</strong>eficiarios directos,<br />
y otro externo, con actores locales y regionales.<br />
En el nivel interno se propuso <strong>de</strong>sarrollar e<br />
implem<strong>en</strong>tar una planificación participativa <strong>de</strong>l<br />
territorio, c<strong>en</strong>trada <strong>en</strong> las cu<strong>en</strong>cas abastecedoras<br />
<strong>de</strong> agua para consumo humano, creando un mo<strong>de</strong>lo<br />
<strong>de</strong> gestión que permita la participación <strong>de</strong> los<br />
actores locales <strong>en</strong> todos los niveles, particularm<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> la toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones. Para apoyar la planificación<br />
territorial y promover el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> prácticas<br />
silvoagropecuarias a<strong>de</strong>cuadas se evaluó el efecto<br />
que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> estas activida<strong>de</strong>s sobre el agua, por<br />
lo que se implem<strong>en</strong>taron programas <strong>de</strong> monitoreo<br />
<strong>de</strong> la calidad y cantidad <strong>de</strong> agua repres<strong>en</strong>tativos<br />
para cada sector geográfico.<br />
Paralelam<strong>en</strong>te, se trabajó <strong>en</strong> la capacitación <strong>de</strong><br />
dirig<strong>en</strong>tes y actores locales claves <strong>en</strong> temas relativos<br />
a la gestión <strong>de</strong>l agua conformando una red interna<br />
que t<strong>en</strong>ga una propuesta cons<strong>en</strong>suada respecto<br />
al uso y conservación <strong>de</strong>l agua. Una labor importante<br />
fue el estudio <strong>de</strong>tallado y propuestas <strong>de</strong> cambio<br />
a la legislación vig<strong>en</strong>te relacionada con el agua,<br />
así como al proyecto <strong>de</strong> ley para los CAPR.<br />
El trabajo con actores externos compr<strong>en</strong>dió la<br />
interacción con el sector público y privado, don<strong>de</strong><br />
se promovió la GTI <strong>en</strong> un diálogo transversal <strong>en</strong><br />
dos ámbitos: i) instalación <strong>de</strong> mesas locales<br />
multisectoriales (actores locales, municipio, empresas,<br />
gobierno regional, servicios públicos, <strong>en</strong>tre otros),<br />
para discutir las problemáticas <strong>de</strong> los distintos<br />
territorios y propuestas <strong>de</strong> solución validando la<br />
planificación estratégica <strong>de</strong>sarrollada por los actores<br />
locales; ii) acción política para abrir espacios<br />
<strong>de</strong> participación a nivel regional y c<strong>en</strong>tral <strong>en</strong> el<br />
diseño e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> políticas públicas, que<br />
facilit<strong>en</strong> la toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>tralizada<br />
para la gestión local <strong>de</strong>l territorio.<br />
2. Objetivos<br />
El objetivo g<strong>en</strong>eral fue incidir <strong>en</strong> el diseño e<br />
implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> políticas públicas <strong>en</strong>focadas al<br />
manejo integrado <strong>de</strong>l territorio, promovi<strong>en</strong>do la<br />
participación informada y coordinada <strong>de</strong> la sociedad<br />
civil, para lo cual se trabaja <strong>en</strong> como objetivos<br />
específico:<br />
Implem<strong>en</strong>tar procesos participativos <strong>de</strong> Gestión<br />
Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas Hidrográficas, consi<strong>de</strong>rando<br />
la diversidad <strong>de</strong> territorios y sus habitantes,<br />
promovi<strong>en</strong>do el bi<strong>en</strong>estar local.
3. Indicadores<br />
Actividad<br />
Contacto con dirig<strong>en</strong>tes y actores locales,<br />
diagnóstico socio productivos territoriales<br />
Selección <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s piloto para el<br />
manejo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas (Id<strong>en</strong>tificación <strong>de</strong><br />
cu<strong>en</strong>cas abastecedoras <strong>de</strong> agua <strong>en</strong><br />
terr<strong>en</strong>o)<br />
Monitoreo aéreo para recopilar<br />
información territorial<br />
Planificación participativa <strong>de</strong>l territorio<br />
Planificación <strong>de</strong> trabajo a escala predial<br />
<strong>en</strong> las cu<strong>en</strong>cas<br />
Planificación <strong>de</strong> trabajo a escala predial<br />
<strong>en</strong> las cu<strong>en</strong>cas<br />
Implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> programa <strong>de</strong><br />
monitoreo <strong>de</strong> agua<br />
Difusión y publicación <strong>de</strong> los resultados<br />
obt<strong>en</strong>idos<br />
Estudio <strong>de</strong> la legislación vig<strong>en</strong>te sobre<br />
agua y comunida<strong>de</strong>s locales<br />
Diseño e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> programa<br />
<strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal<br />
Diseño e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> estrategia<br />
comunicacional<br />
Indicador<br />
AIFBN<br />
Directivas <strong>de</strong> los CAPR1 <strong>de</strong> Curiñanco y Mehuín, Asociación Kallfulikan y<br />
dirig<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> 16 comunida<strong>de</strong>s mapuche informadas y comprometidas a participar<br />
<strong>en</strong> el proceso.<br />
Asambleas coordinadas <strong>en</strong> 3 <strong>de</strong> los 4 territorios don<strong>de</strong> se ejecuta la acción.<br />
10 cu<strong>en</strong>cas abastecedoras <strong>de</strong> agua id<strong>en</strong>tificadas. Información socio productiva<br />
<strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas id<strong>en</strong>tificadas. Cartografía actualizada <strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas<br />
abastecedoras <strong>de</strong> agua.<br />
Sobrevuelo <strong>en</strong> avión CESNA por las comunas involucradas <strong>en</strong> la acción (Lanco,<br />
Loncoche, Mariquina y Valdivia). Fotografías digitales.<br />
13 Asambleas (2 <strong>en</strong> Llancahue, 6 <strong>en</strong> Mehuín y 5 <strong>en</strong> Lanco) y 3 Talleres <strong>de</strong><br />
Capacitación (GIAP). Compromiso <strong>de</strong> propietarios <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas y dirig<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />
CAPR y comunida<strong>de</strong>s mapuche para apoyar activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> gestión y<br />
conservación <strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas <strong>de</strong> cada territorio.<br />
Asambleas <strong>de</strong> validación <strong>de</strong> la planificación <strong>en</strong> cada territorio.<br />
Elaboración y discusión <strong>de</strong> propuestas <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción prediales, con <strong>en</strong> foque<br />
<strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>ca.<br />
Talleres <strong>de</strong> Capacitación (GIAP) <strong>en</strong> las localida<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> cu<strong>en</strong>cas<br />
piloto.<br />
Instalación y operación <strong>de</strong> mesas <strong>de</strong> trabajo con ag<strong>en</strong>tes locales.<br />
Una estación <strong>de</strong> monitoreo implem<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> dos sub cu<strong>en</strong>cas <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca<br />
que abastece a la comunidad <strong>de</strong> Curiñanco.<br />
Se han obt<strong>en</strong>ido datos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el sector costa <strong>de</strong> Valdivia. Fue aceptada una<br />
publicación <strong>en</strong> la revista Bosque <strong>de</strong> la UACH. Los resultados <strong>de</strong>l estudio fueron<br />
pres<strong>en</strong>tados al CAPR <strong>de</strong> Curiñanco.<br />
Docum<strong>en</strong>to con las conclusiones <strong>de</strong> estudio jurídico sobre Constitución <strong>de</strong> la<br />
República, Código <strong>de</strong> Aguas, Ley Indíg<strong>en</strong>a N°19.253 y Conv<strong>en</strong>io 169 <strong>de</strong> la<br />
OIT.<br />
Elaboración <strong>de</strong> propuestas <strong>de</strong> modificación a la legislación sobre agua.<br />
11 talleres realizados <strong>en</strong> 2 establecimi<strong>en</strong>tos educacionales (Mehuín y Huellelhue).<br />
Participaron activam<strong>en</strong>te alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 30 estudiantes <strong>en</strong> los ciclo <strong>de</strong> talleres,<br />
qui<strong>en</strong>es compr<strong>en</strong>dieron la función que cumple el bosque nativo <strong>en</strong> la cantidad<br />
y calidad <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> una cu<strong>en</strong>ca. A<strong>de</strong>más indagaron como el agua llega a sus<br />
hogares. Adicionalm<strong>en</strong>te, se implem<strong>en</strong>tó otro ciclo <strong>de</strong> talleres <strong>de</strong> educación<br />
ambi<strong>en</strong>tal, <strong>en</strong> 3 establecimi<strong>en</strong>tos educacionales <strong>de</strong> la ciudad <strong>de</strong> Valdivia, don<strong>de</strong><br />
se aplicó el mismo programa pero <strong>en</strong>focado a la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong> Llancahue, principal<br />
abastecedor <strong>de</strong> agua potable para la ciudad. Participaron activam<strong>en</strong>te más <strong>de</strong><br />
60 estudiantes <strong>en</strong> el ciclo <strong>de</strong> talleres que contempló 3 talleres <strong>en</strong> aula y 6<br />
salidas a terr<strong>en</strong>o.<br />
Docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Plan Comunicacional. Catastro <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua a<br />
sectores rurales (7 comunas a la fecha, se completa a fines <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2011).<br />
8 talleres <strong>de</strong> capacitación <strong>en</strong> uso <strong>de</strong> soportes comunicacionales. 2 radios<br />
comunitarias funcionando (Malalhue y Mehuín), 1 diario mural instalado <strong>en</strong> los<br />
distintos territorios. Comunicados <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, reportajes y noticias, que han<br />
aparecido <strong>en</strong> el boletín electrónico institucional y <strong>en</strong> la revista <strong>de</strong> la AIFBN,<br />
a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> diversos medios escritos, radiales y digitales. También se ha<br />
realizado hasta el mom<strong>en</strong>to una d<strong>en</strong>uncia ante autorida<strong>de</strong>s con seguimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, apareci<strong>en</strong>do la noticia principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> medios radiales y digitales.<br />
10 notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa aparecidos <strong>en</strong> medios digitales (portales web <strong>de</strong> la red <strong>de</strong><br />
medios <strong>de</strong> los pueblos) o escritos (Diario Austral <strong>de</strong> Valdivia, El Ciudadano).<br />
Cobertura radial <strong>de</strong> notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa y d<strong>en</strong>uncia (radios Bio Bio, U. <strong>de</strong> Chile,<br />
Valdivia, Tornagaleones, Malalhue, Lanco, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> radios digitales).<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Avance %<br />
100<br />
100<br />
80<br />
60<br />
100<br />
60<br />
50<br />
50<br />
30<br />
100<br />
0<br />
70<br />
60<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
19 INFORME DE GESTIÓN 2010
20 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
Unión Europea: 148.000<br />
ONG <strong>Forestales</strong>: 37.620<br />
Asociación <strong>de</strong> Comunida<strong>de</strong>s Mapuche<br />
<strong>de</strong> Lanco Kallfulikan 7.000<br />
Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural <strong>de</strong> Mehuín 6.000<br />
Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural <strong>de</strong> Curiñanco 6.000<br />
Universidad Austral <strong>de</strong> Chile 12.000<br />
TOTAL: 216.620<br />
5. Remuneraciones y consultorías<br />
Cuadro 3.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />
Gerardo Ojeda<br />
Claudio Donoso<br />
Iván Ponce<br />
Pablo Soto<br />
Eliana Sotomayor<br />
Conrado I<strong>de</strong><br />
Cristián Frêne<br />
Martin Correa<br />
María Paz Torres<br />
Mario Manquepilan<br />
Total ($/anual)<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
Honorarios<br />
27.431.666<br />
Cuadro 4. Consultorías financiadas por el proyecto 2010<br />
Nombre Actividad<br />
Humberto Lemarie<br />
Mario Guzmán<br />
Arnaldo Vergara<br />
Úrsula Fernán<strong>de</strong>z<br />
Marcia Roa<br />
Total ($/anual)<br />
Estudio <strong>de</strong> legislación sobre el agua.<br />
Inserción <strong>de</strong> notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, noticias y comunicados <strong>en</strong><br />
pr<strong>en</strong>sa formal y alternativa.<br />
Levantami<strong>en</strong>to información SIG.<br />
Educación Ambi<strong>en</strong>tal.<br />
Educación Ambi<strong>en</strong>tal.<br />
2.216.222
AIFBN<br />
4.6. Leña, <strong>en</strong>ergía r<strong>en</strong>ovable para la conservación <strong>de</strong> los<br />
bosques nativos <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2007.<br />
Fecha <strong>de</strong> término: diciembre 2011.<br />
Dia <strong>de</strong> campo <strong>en</strong> Quemchi. Javier Sanzana (asesoría forestal, AIFBN), Jaime López (ger<strong>en</strong>te g<strong>en</strong>eral Corporación <strong>de</strong> la<br />
Leña) , Sebastián Niemeyer (asesoría forestal, AIFBN).<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Localización geográfica: Santiago, Temuco, Vilcún, Carahue, Villarrica, Curarrehue, Loncoche, Valdivia,<br />
Corral, Mariquina, Lanco, Paillaco, Los Lagos, Lago Ranco, Osorno, Puyehue,<br />
San Juan <strong>de</strong> la Costa, Río Negro, Puerto Montt, Hualaihue, Puerto Varas,<br />
Los Muermos, Fresia, Castro, Ancud, Chonchi, Dalcahue, Quellón, Coyhaique<br />
y Aysén (regiones Metropolitana - XI).<br />
Instituciones participantes: Unión Europea, Corporación Nacional Forestal (CONAF), Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
Acción Social <strong>de</strong>l Obispado <strong>de</strong> Temuco (DAS), Fe<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> Comunida<strong>de</strong>s Huilliches <strong>de</strong> Chiloé.<br />
Tercera visita Monitoreo Externo Unión<br />
Europea. Eduardo Neira (director <strong>de</strong>l<br />
Proyecto), Rodrigo Pedraza (Presid<strong>en</strong>te<br />
Corporación <strong>de</strong> la Leña), Carola Iturriaga<br />
Secretaría técnica <strong>de</strong> Llanquihue, Sergio<br />
Vargas y Cristián Kaufmann, (Leñas<br />
Kaufmann), David San Miguel, Evaluador<br />
Unión Europea, Antonio Past<strong>en</strong>e, asesor<br />
forestal AIFBN.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
21 INFORME DE GESTIÓN 2010
22 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> Jaime López , ger<strong>en</strong>te g<strong>en</strong>eral, Corporación <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> Leña <strong>en</strong> Stand Explicativo <strong>en</strong> Cerro San Cristóbal, junto a Ministro <strong>de</strong> Agricultura,<br />
Ministro <strong>de</strong> Energía, Directora <strong>de</strong> FIA y Director <strong>de</strong> CIREN.<br />
1. Resum<strong>en</strong><br />
El proyecto “Leña, <strong>en</strong>ergía r<strong>en</strong>ovable para la<br />
conservación <strong>de</strong> los bosques nativos <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong><br />
Chile” se inició <strong>en</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong>l 2007. Esta iniciativa<br />
ha permitido dar continuidad a un proceso iniciado<br />
<strong>en</strong> la ciudad <strong>de</strong> Valdivia el año 2003, bajo el alero<br />
<strong>de</strong>l proyecto “Sistema <strong>de</strong> Certificación para el Uso<br />
Sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong> la Leña <strong>en</strong> la Ciudad <strong>de</strong> Valdivia”,<br />
financiado por Fundación AVINA y CONAF-Cooperación<br />
Alemana 1 .<br />
Es importante m<strong>en</strong>cionar que con este proyecto<br />
el número <strong>de</strong> personas que trabajaban <strong>en</strong> ONG<br />
1 También hubo aportes <strong>de</strong> CONAMA, BOSCA, SOCOVESA, Louissiana Pacific, Municipalidad <strong>de</strong> Valdivia y otros.<br />
aum<strong>en</strong>tó <strong>de</strong> 5 a cerca <strong>de</strong> 40. Es <strong>de</strong>cir, el tamaño<br />
institucional aum<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> un 800% <strong>en</strong> pocos meses,<br />
lo cual significó un <strong>de</strong>safío adicional para la<br />
dirección <strong>de</strong>l proyecto y la institución. Con la<br />
creación <strong>de</strong> la Corporación <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong><br />
Leña, el año 2008, el número <strong>de</strong> personas vinculadas<br />
contractualm<strong>en</strong>te a la ONG durante el 2010 fue<br />
<strong>de</strong> 19 personas.<br />
El año 2010, el proyecto avanzó significativam<strong>en</strong>te<br />
<strong>en</strong> todos sus indicadores <strong>de</strong> gestión (Anexo 1).<br />
Actualm<strong>en</strong>te se presta asist<strong>en</strong>cia técnica gratuita.
a 365 pequeños y medianos propietarios productores<br />
<strong>de</strong> leña. Se han certificado a 40 nuevos comerciantes,<br />
con lo cual exist<strong>en</strong> 97 comerciantes certificados,<br />
con un volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> 107 mil metros. Asimismo, el<br />
volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> leña se ha increm<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> forma<br />
sost<strong>en</strong>ible alcanzando el año 2010 un total acumulado<br />
<strong>de</strong> 248 mil metros.<br />
En g<strong>en</strong>eral, el cronograma <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s se ha<br />
cumplido, aún cuando hubo activida<strong>de</strong>s complejas<br />
requeri<strong>en</strong>do más tiempo para su implem<strong>en</strong>tación.<br />
Es importante m<strong>en</strong>cionar que <strong>en</strong> la página web<br />
www.l<strong>en</strong>a.cl se publica periódicam<strong>en</strong>te una matriz<br />
con el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> avance <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los<br />
indicadores <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l proyecto 2 , con el fin <strong>de</strong><br />
informar y transpar<strong>en</strong>tar los avances alcanzados.<br />
El “Proyecto Leña” intervi<strong>en</strong>e <strong>en</strong> toda la cad<strong>en</strong>a<br />
<strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> la leña, lo cual implica una<br />
gran diversidad <strong>de</strong> temas, acciones y grupos objetivo.<br />
La complejidad se increm<strong>en</strong>ta al focalizar el trabajo<br />
<strong>en</strong> 6 ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile, sumando también<br />
a la ciudad <strong>de</strong> Santiago (políticas públicas). Estos<br />
núcleos urbanos están separados por casi 2 mil<br />
kilómetros, esto implica difer<strong>en</strong>cias climáticas<br />
importantes, que hac<strong>en</strong> aún más complejo el<br />
panorama (diversidad <strong>de</strong> bosques, campesinos,<br />
autorida<strong>de</strong>s, etc.).<br />
2. Objetivos<br />
El objetivo g<strong>en</strong>eral “promover la conservación y la<br />
gestión sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong> los bosques nativos utilizados<br />
2 Ver http://gestion.krayon.cl/webeu.php.<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
para producción <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> el sur <strong>de</strong> Chile”, fue<br />
abordado <strong>en</strong> 4 objetivos específicos:<br />
1. Consolidar el Sistema Nacional <strong>de</strong> Certificación<br />
<strong>de</strong> Leña (SNCL).<br />
2. Promover el manejo a<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong>l bosque nativo<br />
<strong>en</strong> las áreas <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> leña <strong>de</strong> los<br />
principales c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong> las IX, X, y XI<br />
Regiones.<br />
3. Regular el mercado <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> los principales<br />
c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong> la IX, X y XI Regiones y<br />
posicionar a los comerciantes <strong>de</strong> leña certificados.<br />
4. Desarrollar y promover elem<strong>en</strong>tos para una<br />
estrategia nacional <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> la d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía.<br />
3. Indicadores<br />
3.1 Indicadores <strong>de</strong> Monitoreo Externo:<br />
Durante el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> ejecución <strong>de</strong>l proyecto<br />
se han recibido 3 visitas <strong>de</strong> Monitoreo Externo por<br />
parte <strong>de</strong> la Unión Europea, los evaluadores y<br />
períodos <strong>de</strong> evaluación fueron los sigui<strong>en</strong>tes:<br />
•Gregorio Etesse (2 al 6 <strong>de</strong> junio 2008).<br />
•Joke Vuurmans /Carlos Rivas (22 al 25 <strong>de</strong> Septiembre<br />
<strong>de</strong> 2009).<br />
•David San Miguel (29 <strong>de</strong> Septiembre al 02 <strong>de</strong> Octubre<br />
<strong>de</strong> 2010).<br />
Los indicadores y evaluación <strong>de</strong> las misiones <strong>de</strong><br />
monitoreo arrojaron los sigui<strong>en</strong>tes resultados:<br />
Indicador 2008 2009 2010<br />
1.Pertin<strong>en</strong>cia y calidad <strong>de</strong>l diseño<br />
B B B<br />
2. Efici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la ejecución hasta la fecha<br />
3. Eficacia hasta la fecha<br />
4. Impactos esperados<br />
5. Sost<strong>en</strong>ibilidad pot<strong>en</strong>cial<br />
A: Muy Bu<strong>en</strong>o ; B: Bu<strong>en</strong>o; C: Problemas; D: Serias <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />
3 Se consi<strong>de</strong>ra que los estudios y análisis <strong>de</strong> la sost<strong>en</strong>ibilidad son un avance pero es necesario profundizarlos más (SNCL)<br />
4 Existe una alta probabilidad <strong>de</strong> impacto, actualm<strong>en</strong>te limitado por la aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una estrategia nacional sobre d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía. A pesar <strong>de</strong> esto, el<br />
proyecto ha conseguido visibilizar una situación que antes era <strong>de</strong>sconocida para muchos actores.<br />
B<br />
B<br />
A<br />
A<br />
B<br />
B<br />
B<br />
B 3<br />
B<br />
B<br />
B 4<br />
B<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
23 INFORME DE GESTIÓN 2010
24 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
Unión Europea: ¤ 3.429.497<br />
ONG <strong>Forestales</strong>: ¤ 241.935<br />
CONAF y DAS: ¤ 1.012.823<br />
TOTAL: ¤ 4.684.255<br />
5. Remuneraciones y consultorías<br />
Cuadro 5. Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />
Noemí Almonacid In<strong>de</strong>finido<br />
Pedro Andra<strong>de</strong> In<strong>de</strong>finido<br />
Fredy Barri<strong>en</strong>tos In<strong>de</strong>finido<br />
Pilar Cárcamo In<strong>de</strong>finido<br />
Elisa Carrillo In<strong>de</strong>finido<br />
Violeta Cavieres In<strong>de</strong>finido<br />
Nicolás Fontecilla In<strong>de</strong>finido<br />
Adrián Ibarra In<strong>de</strong>finido<br />
Iván Me<strong>de</strong>l In<strong>de</strong>finido<br />
Julio Molettieri In<strong>de</strong>finido<br />
Cuadro 6. Consultorías financiadas por el proyecto año 2010<br />
Nombre<br />
Actividad<br />
Antonio Fernán<strong>de</strong>z Rivas Elaboración <strong>de</strong> propuesta <strong>de</strong> programa forestal para INDAP<br />
Arnaldo Vergara Ferrada Apoyo información SIG<br />
Blanca Almonacid Molina Apoyo Programa Forestería Comunitaria Puerto Montt<br />
Cristóbal Fontacilla L. Apoyo Programa Forestería Comunitaria Hualaihue<br />
Diego Pino Navarro Mant<strong>en</strong>ción Sistema <strong>de</strong> Gestión<br />
Elba Cavieres Neira Aseo oficina Valdivia<br />
Esteban Rivas Gutmann Apoyo Programa Forestería Comunitaria ONG<br />
Francisco Morey Canoles Diagnostico y propuesta comunicacional sobre asesoría forestal<br />
Héctor Fu<strong>en</strong>tes Mansilla Reparación Jeep Samurai PB 1505<br />
Inés Alvarado Santana Apoyo administrativo oficina Valdivia<br />
Isabel Vegas Hernán<strong>de</strong>z Auditoría administrativa y financiera 2010<br />
José Fu<strong>en</strong>tes Alvarado Cuidador predio Chaquihual, Chiloé<br />
Patricio Barría Navarro Asesoría <strong>en</strong> silvicultura <strong>de</strong> bosque nativo, Hualaihue<br />
Mario Vega Rivero Libro leña: capítulo secado<br />
Mauricio Castro Arévalo Apoyo propuesta CONAF<br />
Richard Pinuer Garces Apoyo informático oficina Valdivia<br />
Sebastián Niemeyer M Asesoría <strong>en</strong> silvicultura, Castro<br />
Total ($/anual) 21.652.978<br />
Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />
Eduardo Neira In<strong>de</strong>finido<br />
Sebastián Niemeyer In<strong>de</strong>finido<br />
Antonio Past<strong>en</strong>e In<strong>de</strong>finido<br />
Rodrigo Pedraza In<strong>de</strong>finido<br />
Rodrigo Puebla In<strong>de</strong>finido<br />
R<strong>en</strong>é Reyes In<strong>de</strong>finido<br />
J<strong>en</strong>nifer Romero In<strong>de</strong>finido<br />
Jorge Sáez In<strong>de</strong>finido<br />
Javier Sanzana In<strong>de</strong>finido<br />
Total ($/m<strong>en</strong>sual) 11.034.667
Observaciones<br />
Avance<br />
(%)<br />
Meta<br />
Cuantitativa<br />
Resultados esperados Indicadores verificables<br />
objetivam<strong>en</strong>te<br />
Objetivos<br />
específicos<br />
Las instituciones públicas<br />
invitadas a formar parte <strong>de</strong> la<br />
Corporación (CONAF, CONAMA<br />
Y SERNAC) no han podido<br />
hacerlo por impedim<strong>en</strong>tos<br />
legales.<br />
AIFBN<br />
ANEXO 1: CUMPLIMIENTO DE INDICADORES<br />
100<br />
1 corporación<br />
La corporación existe<br />
legalm<strong>en</strong>te y funciona<br />
realizando los contratos y<br />
repres<strong>en</strong>taciones legales<br />
<strong>de</strong>l sistema.<br />
a.1) Se crea la<br />
Corporación Chil<strong>en</strong>a <strong>de</strong><br />
Certificación <strong>de</strong> Leña.<br />
a) Consolidar el<br />
Sistema Nacional <strong>de</strong><br />
Certificación <strong>de</strong> Leña<br />
(SNCL).<br />
El CONACEL está compuesto<br />
por repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> consejos<br />
locales y las instituciones<br />
fundadoras <strong>de</strong>l sistema. Ha<br />
logrado<br />
una bu<strong>en</strong>a articulación.<br />
100<br />
1 consejo<br />
nacional<br />
Existe el Consejo Nacional<br />
y se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra funcionando.<br />
a.2) Se crea y funciona<br />
el Consejo Nacional <strong>de</strong><br />
Certificación <strong>de</strong> Leña.<br />
La Secretaría Nacional está<br />
compuesta por<br />
varios profesionales.<br />
Actualm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la<br />
Corporación.<br />
100<br />
1 secretaría<br />
nacional<br />
Existe un contrato con una<br />
institución privada para<br />
hacerse cargo <strong>de</strong> la<br />
Secretaría Nacional.<br />
Los 6 consejos locales funcionan,<br />
aunque<br />
algunos son más activos y<br />
participativos que<br />
otros. Todos han ido<br />
fortaleciéndose.<br />
100<br />
6 consejos<br />
locales<br />
Los seis Consejos<br />
Regionales están<br />
constituidos y funcionando.<br />
a.3) Se crean y funcionan los<br />
consejos regionales <strong>de</strong><br />
certificación <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> las<br />
ciuda<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se<br />
implem<strong>en</strong>ta el proyecto.<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
La campaña ha p<strong>en</strong>etrado<br />
rápidam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s<br />
don<strong>de</strong> se implem<strong>en</strong>ta el proyecto,<br />
incluso <strong>en</strong> aquellas don<strong>de</strong> no<br />
había un trabajo<br />
previo.<br />
45<br />
499624<br />
personas<br />
El 70% <strong>de</strong> la población <strong>de</strong><br />
las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Temuco,<br />
Valdivia, Osorno, Puerto<br />
Montt, Castro y Coyhaique<br />
conoce el SNCL.<br />
a.4) Los consumidores<br />
<strong>de</strong> leña conoc<strong>en</strong> el SNCL <strong>en</strong> las<br />
ciuda<strong>de</strong>s<br />
don<strong>de</strong> se implem<strong>en</strong>ta el<br />
proyecto.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
25 INFORME DE GESTIÓN 2010
26 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
Este indicador se g<strong>en</strong>era a partir <strong>de</strong> la<br />
contabilización <strong>de</strong> las guías <strong>de</strong> libre tránsito<br />
que <strong>en</strong>trega CONAF. Lam<strong>en</strong>tablem<strong>en</strong>te, <strong>en</strong><br />
varias oficinas provinciales no se lleva un<br />
registro exhaustivo <strong>de</strong> esto, razón por lo cual<br />
no existe una estadística rigurosa <strong>de</strong>l<br />
volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> leña que provi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> bosques<br />
con plan <strong>de</strong> manejo.<br />
19<br />
708230 m 3 /año<br />
Un 40% <strong>de</strong> la leña<br />
comercializada <strong>en</strong> las 6<br />
ciuda<strong>de</strong>s provi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> las<br />
re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> productores<br />
b.1) Se han formado<br />
re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> productores<br />
<strong>de</strong> leña <strong>en</strong> las áreas <strong>de</strong><br />
abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> las<br />
ciuda<strong>de</strong>s involucradas<br />
<strong>en</strong> el proyecto.<br />
b) Promover el<br />
manejo a<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong>l<br />
bosque nativo <strong>en</strong> las<br />
áreas <strong>de</strong><br />
abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
leña <strong>de</strong> los principales<br />
c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong><br />
las IX, X, y XI<br />
Regiones.<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
No hubo una fase III <strong>de</strong>l proyecto<br />
"Conservación y Manejo Sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong>l<br />
Bosque Nativo" que ejecutaba CONAF con<br />
la Cooperación Alemana. Por tanto <strong>en</strong><br />
muchas áreas se ha perdido la ext<strong>en</strong>sión<br />
forestal, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do que suplir ese déficit con<br />
los profesionales que trabajan <strong>en</strong> el<br />
proyecto.<br />
6000<br />
productores 13<br />
6.000 productores con<br />
planes <strong>de</strong> manejo vig<strong>en</strong>tes<br />
<strong>de</strong> CONAF <strong>en</strong> las 4<br />
regiones (Araucanía, Los<br />
Ríos, Los Lagos y Aysén).<br />
Con la implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> Bosque<br />
Nativo se g<strong>en</strong>eraron expectativas sobre los<br />
inc<strong>en</strong>tivos económicos al manejo <strong>de</strong>l bosque.<br />
Sin embargo, el monto <strong>de</strong> los subsidios es<br />
insufici<strong>en</strong>te para inc<strong>en</strong>tivar <strong>de</strong> manera<br />
efectiva y significativa el manejo <strong>de</strong> los<br />
bosques.<br />
300000<br />
hectáreas 58<br />
300000 hectáreas están<br />
si<strong>en</strong>do interv<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> las<br />
áreas <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l<br />
proyecto.<br />
b.2) Al m<strong>en</strong>os el 40%<br />
<strong>de</strong> los productores<br />
cu<strong>en</strong>tan con plan <strong>de</strong><br />
manejo autorizado y<br />
participan <strong>en</strong> programas<br />
<strong>de</strong> capacitación <strong>en</strong><br />
manejo forestal<br />
sust<strong>en</strong>table y<br />
comercialización.<br />
No se priorizó esta actividad, conc<strong>en</strong>trándose<br />
<strong>en</strong> la id<strong>en</strong>tificación <strong>de</strong> productores para<br />
posteriorm<strong>en</strong>te elaborar e implem<strong>en</strong>tar los<br />
planes <strong>de</strong> secado.<br />
----<br />
2000<br />
productores<br />
Un 50% <strong>de</strong> los<br />
productores con planes <strong>de</strong><br />
manejo participan <strong>en</strong><br />
planes <strong>de</strong> secado.<br />
Las unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas se han<br />
conc<strong>en</strong>trado <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminar las mejores<br />
condiciones para el secado <strong>de</strong> leña, ya sea<br />
<strong>en</strong> términos <strong>de</strong> su arrumado como <strong>de</strong> su<br />
picado y almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to.<br />
75<br />
12 unida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong>mostrativas<br />
Dos unida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong>mostrativas <strong>de</strong> secado<br />
<strong>de</strong> Leña por área <strong>de</strong><br />
abastecimi<strong>en</strong>to, <strong>en</strong> predios<br />
pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a las re<strong>de</strong>s.<br />
b.3) 600000 m 3 <strong>de</strong> leña<br />
se somet<strong>en</strong> a planes <strong>de</strong><br />
secado <strong>en</strong> predios<br />
pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a las<br />
re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> productores<br />
<strong>de</strong> leña.<br />
Los precios pagados a los pequeños<br />
productores <strong>de</strong> leña que NO están asociados<br />
al proyecto, son mayores a los <strong>de</strong>terminados<br />
<strong>en</strong> la línea base levantada el primer semestre<br />
<strong>de</strong>l 2007.<br />
100<br />
Si el precio<br />
aum<strong>en</strong>ta es<br />
100%<br />
Int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> pago <strong>de</strong><br />
comerciantes <strong>de</strong> leña <strong>en</strong><br />
las zonas <strong>de</strong> influ<strong>en</strong>cia<br />
directa <strong>de</strong>l proyecto<br />
aum<strong>en</strong>ta.<br />
b.4) Los productores <strong>de</strong><br />
leña seca aum<strong>en</strong>tan<br />
sus ingresos.
Los precios pagados a los pequeños<br />
productores <strong>de</strong> leña asociados al proyecto<br />
se han increm<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> más <strong>de</strong> 2400<br />
pesos por metro cúbico,<br />
<strong>en</strong> relación a la línea base levantada el<br />
primer semestre <strong>de</strong>l 2007.<br />
2000 pesos por metro<br />
cúbico (increm<strong>en</strong>to) 117<br />
El precio pagado a los productores<br />
<strong>de</strong> leña seca se increm<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> un<br />
30%<br />
Gran parte <strong>de</strong> los comerciantes <strong>de</strong> leña<br />
<strong>de</strong> las 6 ciuda<strong>de</strong>s <strong>en</strong>tregaron<br />
información para la caracterización <strong>de</strong>l<br />
mercado.<br />
100<br />
6 ciuda<strong>de</strong>s<br />
estudiadas<br />
Exist<strong>en</strong> estudios<br />
acabados sobre el<br />
mercado <strong>de</strong> la leña <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong><br />
las ciuda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> que se implem<strong>en</strong>ta el<br />
proyecto.<br />
c.1) El mercado <strong>de</strong> la leña <strong>en</strong><br />
las ciuda<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se<br />
implem<strong>en</strong>ta el proyecto está<br />
estudiado y se conoc<strong>en</strong> los<br />
actores que participan <strong>en</strong> la<br />
cad<strong>en</strong>a <strong>de</strong> comercialización.<br />
c) Promover la<br />
formalización <strong>de</strong>l mercado<br />
<strong>de</strong> leña <strong>en</strong> los principales<br />
c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong> la IX, X<br />
y XI Regiones.<br />
Este indicador <strong>de</strong> construye con<br />
información proced<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l SII, la cual no<br />
ha sido accesible para el proyecto. Por tal<br />
motivo este<br />
porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> avance no repres<strong>en</strong>ta lo que<br />
ha ocurrido <strong>en</strong> la realidad. La medición <strong>de</strong><br />
este indicador está p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te.<br />
390 comerciantes 4,8<br />
El 60% <strong>de</strong> los<br />
comerciantes están.<br />
La implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l APL permitirá<br />
alcanzar cerca <strong>de</strong> 200 comerciantes. El<br />
interés <strong>de</strong> los comerciantes por certificarse<br />
ha ido <strong>en</strong> aum<strong>en</strong>to durante las últimas<br />
temporadas. Actualm<strong>en</strong>te exist<strong>en</strong> 100<br />
comerciantes certificados <strong>en</strong> las 6 ciuda<strong>de</strong>s.<br />
En Osorno, Puerto Montt y Castro el<br />
proceso ha sido muy l<strong>en</strong>to.<br />
c.2) Los comerciantes <strong>de</strong> leña<br />
han formalizado su actividad y<br />
se certifican.<br />
52<br />
195 comerciantes<br />
El 30% <strong>de</strong> los comerciantes<br />
están<br />
certificados.<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
En un inicio los comerciantes se mostraron<br />
cautos ante el SNCL. El principal motor <strong>de</strong><br />
la certificación ha sido el apoyo <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s<br />
consumidores, <strong>en</strong>tre los que <strong>de</strong>staca el<br />
sector público, qui<strong>en</strong>es han exigido <strong>en</strong> sus<br />
bases <strong>de</strong> licitación la compra <strong>de</strong> leña<br />
certificada. Aún exist<strong>en</strong> limitaciones<br />
económicas fuertes para acce<strong>de</strong>r a la<br />
certificación. Por otra parte la<br />
implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> APL ha permitido<br />
ampliar la difusión <strong>de</strong>l SNCL.<br />
520 comerciantes 122<br />
El 80% <strong>de</strong> los comerciantes<br />
conoc<strong>en</strong><br />
el SNCL.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
27 INFORME DE GESTIÓN 2010
28 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
Las v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> los comerciantes certificados<br />
han sido satisfactorias, <strong>de</strong> otra forma ya se<br />
habrían<br />
retirado <strong>de</strong>l sistema.<br />
100<br />
Promedio <strong>de</strong><br />
v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> las<br />
últimas 3<br />
temporadas.<br />
Los comerciantes<br />
certificados y <strong>en</strong> proceso<br />
<strong>de</strong> certificación v<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a<br />
lo m<strong>en</strong>os igual volum<strong>en</strong><br />
que el promedio <strong>de</strong> las<br />
tres últimas temporadas.<br />
c.3) Los comerciantes<br />
<strong>de</strong> leña están<br />
capacitados <strong>en</strong> el<br />
funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />
SNCL.<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
56,1 Existe disposición e interés por parte <strong>de</strong><br />
los consumidores.<br />
403014<br />
personas<br />
Un 70% <strong>de</strong> los<br />
consumidores <strong>de</strong> leña <strong>de</strong><br />
las 6 ciuda<strong>de</strong>s muestran<br />
prefer<strong>en</strong>cia por leña<br />
certificada <strong>en</strong> <strong>en</strong>cuestas<br />
<strong>de</strong> opinión.<br />
c.4) Los consumidores<br />
reconoc<strong>en</strong> y prefier<strong>en</strong> a<br />
los comerciantes <strong>de</strong><br />
leña certificados.<br />
202 Fue difícil conv<strong>en</strong>cer al Estado <strong>en</strong> relación<br />
a este tema, pero se ha ido avanzando. En<br />
cada una <strong>de</strong> las 6 ciuda<strong>de</strong>s existe un plan<br />
<strong>de</strong> fiscalización, el cual se ha ido<br />
cumpli<strong>en</strong>do parcialm<strong>en</strong>te.<br />
720<br />
fiscalizaciones<br />
<strong>en</strong> 5 años,<br />
consi<strong>de</strong>rando<br />
las 6 ciuda<strong>de</strong>s<br />
Se ejecutan los planes <strong>de</strong><br />
fiscalización coordinados<br />
dos veces al mes, <strong>en</strong> las<br />
ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l proyecto.<br />
1 0 No hay avances.<br />
La propuesta es validada<br />
por el Consejo Nacional <strong>de</strong><br />
Leña<br />
c.5) Exist<strong>en</strong> programas<br />
perman<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />
fiscalización ori<strong>en</strong>tados<br />
al mercado ilegal.<br />
1 0 No hay avance.<br />
Al m<strong>en</strong>os una institución<br />
<strong>de</strong>l Estado incorpora la<br />
propuesta o parte <strong>de</strong> ella<br />
<strong>en</strong> sus políticas<br />
nacionales.<br />
d.1) Existe una<br />
propuesta <strong>de</strong> estrategia<br />
nacional para el<br />
<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la<br />
d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía con<br />
recom<strong>en</strong>daciones a<br />
nivel regional y nacional.<br />
d) Desarrollar y<br />
promover elem<strong>en</strong>tos<br />
para una estrategia<br />
nacional <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> la<br />
d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía.<br />
5 2080 La difusión <strong>de</strong>l proyecto ha sido fuerte,<br />
tanto a nivel <strong>de</strong> las ciuda<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se<br />
implem<strong>en</strong>ta como a nivel nacional. El<br />
proyecto ha t<strong>en</strong>ido un impacto significativo<br />
<strong>en</strong> la percepción pública.<br />
Al m<strong>en</strong>os 5 artículos <strong>en</strong><br />
diarios y revistas <strong>de</strong><br />
circulación nacional.<br />
d.2) La d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía<br />
está posicionada a nivel<br />
nacional como una<br />
alternativa <strong>en</strong>ergética<br />
relevante para el futuro<br />
<strong>de</strong> Chile.
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
4.4. Gestión ciudadana y articulación público privada para la<br />
conservación <strong>de</strong> la biodiversidad y el agua <strong>de</strong> Llancahue, comuna <strong>de</strong><br />
Valdivia<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Cristián Frêne Conget<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: noviembre 2009.<br />
Fecha <strong>de</strong> término: abril 2011.<br />
Localización geográfica: Región <strong>de</strong> Los Ríos, Provincia <strong>de</strong> Valdivia, Comuna <strong>de</strong> Valdivia,<br />
Localidad Llancahue.<br />
Instituciones participantes: Programa <strong>de</strong> Pequeños Subsidios GEF/PNUD, Universidad Austral <strong>de</strong> Chile,<br />
Comunidad Lomas <strong>de</strong>l Sol.<br />
1. Resum<strong>en</strong><br />
Llancahue es un predio Fiscal <strong>de</strong> 1.300 hectáreas<br />
y constituye la cu<strong>en</strong>ca hidrográfica que da orig<strong>en</strong><br />
al estero que abastece <strong>de</strong> agua potable a Valdivia,<br />
a sólo un kilómetro al sur <strong>de</strong>l límite urbano <strong>de</strong><br />
la ciudad. La cu<strong>en</strong>ca está cubierta principalm<strong>en</strong>te<br />
por bosques nativos <strong>de</strong>l tipo forestal Siemprever<strong>de</strong><br />
<strong>en</strong> distintos grados <strong>de</strong> conservación, que cubr<strong>en</strong><br />
un terr<strong>en</strong>o montañoso pero <strong>de</strong> p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes suaves<br />
a baja altitud. Esta cu<strong>en</strong>ca está ro<strong>de</strong>ada por una<br />
matriz <strong>de</strong> monocultivos forestales por lo que es<br />
un refugio <strong>de</strong> biodiversidad y <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia un<br />
sitio prioritario para la conservación <strong>en</strong> la Región.<br />
Actividad <strong>de</strong> capacitación <strong>de</strong> Manejo Forestal <strong>en</strong> Llancahue, comuna <strong>de</strong> Valdivia.<br />
El principal problema que at<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> la<br />
conservación <strong>de</strong> los bosques <strong>de</strong> Llancahue es que<br />
la verti<strong>en</strong>te sureste <strong>de</strong>l predio colinda con el sector<br />
rural Lomas <strong>de</strong>l Sol, cuyos habitantes basan<br />
fuertem<strong>en</strong>te su economía <strong>en</strong> el uso <strong>de</strong> los recursos<br />
<strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca, principalm<strong>en</strong>te para la producción<br />
<strong>de</strong> carbón y leña, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> ocupar pampas,<br />
matorrales y bosques para el pastoreo ext<strong>en</strong>sivo<br />
<strong>de</strong> sus animales.<br />
El objetivo g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> esta propuesta fue transformar<br />
a Llancahue <strong>en</strong> un Parque Periurbano para la<br />
ciudad <strong>de</strong> Valdivia. En este contexto, ONG FBN<br />
organismo ejecutor <strong>en</strong> esta propuesta, estableció<br />
un conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> colaboración para llevar a cabo<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
29 INFORME DE GESTIÓN 2010
30 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
los objetivos relacionados con el <strong>de</strong>sarrollo local<br />
<strong>de</strong> las familias <strong>de</strong>l sector Lomas <strong>de</strong>l Sol y la<br />
recuperación <strong>de</strong> los bosques <strong>de</strong>gradados exist<strong>en</strong>tes<br />
<strong>en</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong> Llancahue. Esto es fundam<strong>en</strong>tal<br />
para alcanzar el equilibrio <strong>en</strong> su función como<br />
regulador <strong>de</strong> caudales y purificador <strong>de</strong> las aguas,<br />
por lo que se promoverá un manejo hacia condiciones<br />
<strong>de</strong> bosque que permitan conservar la biodiversidad<br />
y obt<strong>en</strong>er agua <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> forma regular para<br />
los ciudadanos valdivianos. Para conocer el efecto<br />
<strong>de</strong>l cambio <strong>en</strong> las prácticas silvícolas, se instaló<br />
una estación <strong>de</strong> monitoreo para medir la cantidad<br />
y calidad <strong>de</strong>l agua, <strong>de</strong> manera <strong>de</strong> guiar un proceso<br />
<strong>de</strong> manejo adaptativo que garantice el cumplimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> los objetivos.<br />
La iniciativa propuso una interv<strong>en</strong>ción social para<br />
g<strong>en</strong>erar un proceso <strong>de</strong> planificación-acción participativa<br />
<strong>de</strong>l territorio, que involucró las motivaciones y<br />
quehaceres <strong>de</strong> las familias vecinas a Llancahue,<br />
con un fuerte apoyo técnico y organizacional<br />
cim<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> bases ci<strong>en</strong>tíficas sólidas. En lo<br />
productivo, se trabajó <strong>en</strong> el mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la<br />
efici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> su principal actividad, el carbón, a<br />
través <strong>de</strong> la implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> tecnología.<br />
Se establecieron unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas <strong>de</strong><br />
recuperación <strong>de</strong> bosque nativo y diversificación<br />
productiva. La capacitación fue un compon<strong>en</strong>te<br />
fundam<strong>en</strong>tal, vinculando a la comunidad académica<br />
y ci<strong>en</strong>tífica con el mundo rural. Esto fue acompañado<br />
por un intercambio <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> las familias<br />
<strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol con otras comunida<strong>de</strong>s que<br />
experim<strong>en</strong>tan problemas <strong>de</strong> escasez <strong>de</strong> agua y<br />
tierras, a través <strong>de</strong> una Gira y un Seminario/Taller.<br />
La propuesta <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> la comunidad<br />
valdiviana compr<strong>en</strong>dió la s<strong>en</strong>sibilización <strong>de</strong> la<br />
ciudadanía <strong>en</strong> torno a los bosques <strong>de</strong> Llancahue<br />
y su relación con el agua potable. Con un<br />
compon<strong>en</strong>te <strong>de</strong> capacitación, con talleres dirigidos<br />
a la Unión Comunal <strong>de</strong> Juntas <strong>de</strong> Vecinos <strong>de</strong><br />
Valdivia, y otro <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal, <strong>en</strong> 3<br />
establecimi<strong>en</strong>tos educacionales y bajo la metodología<br />
<strong>de</strong>l Ciclo <strong>de</strong> Indagación. La estrategia <strong>de</strong> difusión<br />
se basó <strong>en</strong> la emisión <strong>de</strong> cápsulas radiales y <strong>en</strong><br />
la elaboración <strong>de</strong> una cartilla sobre Llancahue.<br />
2. Objetivos<br />
Objetivo g<strong>en</strong>eral:<br />
Asegurar el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> calidad<br />
para la ciudad <strong>de</strong> Valdivia, vital para el bi<strong>en</strong>estar<br />
<strong>de</strong> más <strong>de</strong> 130 mil personas, a través <strong>de</strong> la<br />
conservación <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l estero Llancahue,<br />
Sitio Prioritario para la Conservación <strong>de</strong> la<br />
Biodiversidad <strong>en</strong> la Región <strong>de</strong> Los Ríos.<br />
Objetivos específicos:<br />
1. Promover la gestión sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong> los recursos<br />
naturales <strong>de</strong> Llancahue.<br />
2. Integrar a las familias <strong>de</strong>l sector Lomas <strong>de</strong>l Sol,<br />
elaborando e implem<strong>en</strong>tando un plan <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />
comunitario y fortaleci<strong>en</strong>do la organización a través<br />
<strong>de</strong>l trabajo asociativo y la formalización.<br />
3. Promover el uso público <strong>de</strong> Llancahue.
AIFBN<br />
3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />
Resultados esperados<br />
Los bosques <strong>de</strong> Llancahue se<br />
manejan <strong>de</strong> forma a<strong>de</strong>cuada y bajo<br />
un esquema silvicultural sost<strong>en</strong>ible.<br />
Las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol<br />
participan activam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las<br />
activida<strong>de</strong>s al interior <strong>de</strong> Llancahue.<br />
Las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol trabajan<br />
<strong>de</strong> acuerdo a la planificación para<br />
recuperar la capacidad productiva <strong>de</strong><br />
sus predios<br />
Implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> s<strong>en</strong><strong>de</strong>ros <strong>de</strong><br />
interpretación ambi<strong>en</strong>tal.<br />
% <strong>de</strong> avance<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Observaciones<br />
100 El manejo <strong>de</strong> bosque nativo alcanza aproximadam<strong>en</strong>te 11 hectáreas, lo que se<br />
logró principalm<strong>en</strong>te por el apoyo y gestión <strong>de</strong>l Instituto <strong>de</strong> Silvicultura <strong>de</strong> la<br />
Facultad <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>Forestales</strong> <strong>de</strong> la UACH y el trabajo <strong>de</strong> 8 personas<br />
(hombres) <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol (listado <strong>de</strong> las personas <strong>en</strong> anexo I).<br />
Para asegurar el término <strong>de</strong> las cortas ilegales y la supervisión perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l<br />
manejo <strong>de</strong> bosque nativo la UACH contrató a un guardaparques, que vive <strong>en</strong><br />
el sector, supervisa las activida<strong>de</strong>s al interior <strong>de</strong>l predio Llancahue y realiza<br />
patrullajes aleatorios <strong>en</strong> distintas partes <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca.<br />
La ONG pres<strong>en</strong>tó un proyecto <strong>de</strong> investigación (monitoreo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas bajo<br />
manejo) al concurso <strong>de</strong>l Fondo <strong>de</strong> Investigación <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> Recuperación y<br />
Fom<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Bosque Nativo.<br />
60<br />
50<br />
50<br />
La respuesta <strong>de</strong> las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol a las propuestas establecidas<br />
por el equipo técnico (ONG y UACH) para Llancahue ha sido muy bu<strong>en</strong>a,<br />
logrando a la fecha que personas (hombres) <strong>de</strong> 7 familias particip<strong>en</strong> <strong>en</strong> las<br />
activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> capacitación y manejo <strong>de</strong> bosque nativo al interior <strong>de</strong> Llancahue.<br />
La UACH paga los costos <strong>de</strong> producción <strong>de</strong> la leña que se obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>l manejo.<br />
Activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> gran importancia, que han permitido realizar un manejo a<strong>de</strong>cuado<br />
<strong>de</strong>l bosque y g<strong>en</strong>erar confianza con las personas <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol, han sido<br />
las más <strong>de</strong> 10 jornadas <strong>de</strong> capacitación y marcación <strong>de</strong> bosque nativo. Las<br />
personas han manifestado gran interés, notables apr<strong>en</strong>dizajes e intercambios<br />
con el equipo técnico al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> realizar las activida<strong>de</strong>s.<br />
Existe un diagnóstico socio productivo e histórico, que ha sido el fundam<strong>en</strong>to<br />
para la planificación participativa <strong>de</strong>l territorio <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol.<br />
Se están construy<strong>en</strong>do 7 inverna<strong>de</strong>ros familiares para cultivo <strong>de</strong> hortalizas,<br />
primer paso para lograr la seguridad alim<strong>en</strong>taria <strong>de</strong> las familias.<br />
Estas activida<strong>de</strong>s han sido acompañadas <strong>de</strong> 4 jornadas <strong>de</strong> capacitación.<br />
Participan 7 personas (mujeres, listado <strong>de</strong> las personas <strong>en</strong> anexo II).<br />
Se han establecido 7 composteras para reciclar la basura domiciliaria y<br />
autoabastecer <strong>de</strong> sustrato (suelo) a los inverna<strong>de</strong>ros.<br />
Se han visitado y refer<strong>en</strong>ciado las captaciones <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> 9 familias (Listado<br />
<strong>de</strong> personas <strong>en</strong> anexo III). Se han estudiado y propuesto soluciones técnicas<br />
para mejorar y asegurar el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua para consumo humano. Se<br />
están implem<strong>en</strong>tando acciones para el mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> 5 tomas <strong>de</strong> agua, que<br />
podrían abastecer a 8 familias <strong>en</strong> forma perman<strong>en</strong>te.<br />
Producto <strong>de</strong>l trabajo <strong>de</strong> diagnóstico, se constató el abandono <strong>de</strong> las familias<br />
por parte <strong>de</strong> las instituciones <strong>de</strong>l Estado y Municipio, emergi<strong>en</strong>do una serie <strong>de</strong><br />
car<strong>en</strong>cias. Una <strong>de</strong> las principales urg<strong>en</strong>cias que surgió <strong>de</strong>s<strong>de</strong> las familias fue<br />
la necesidad <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>er la sanidad <strong>de</strong>l ganado. Por esto, se realizó un<br />
operativo veterinario para conocer la cantidad <strong>de</strong> ganado y su estado sanitario.<br />
Se realizaron visitas prediales para c<strong>en</strong>sar, vacunar, <strong>de</strong>sparasitar y fortalecer<br />
a toda la masa gana<strong>de</strong>ra (vacuna, equina y ovina) y bu<strong>en</strong>a parte <strong>de</strong> los perros.<br />
Se han recorrido y refer<strong>en</strong>ciado ext<strong>en</strong>sas huellas al interior <strong>de</strong> Llancahue. Las<br />
<strong>de</strong>más activida<strong>de</strong>s están programadas para una fecha posterior. Tres personas<br />
(dos mujeres y un hombre) <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol han manifestado su interés <strong>en</strong><br />
participar <strong>en</strong> activida<strong>de</strong>s relacionadas con s<strong>en</strong><strong>de</strong>rismo.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
31 INFORME DE GESTIÓN 2010
32 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
Programa Pequeños Subsidios PNUD/UE: $21.000.000<br />
ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo: $13.500.000<br />
Universidad Austral <strong>de</strong> Chile: $12.435.000<br />
Total Proyecto: $46.985.000<br />
5. Remuneraciones y consultorías<br />
Cuadro 7.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />
Gerardo Ojeda honorarios<br />
Total ($/mes) 250.000<br />
Cuadro 8. Consultorías <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
Nombre Productos<br />
Iván Ponce Docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> línea base socioproductiva e histórica,<br />
validado por las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol.<br />
Docum<strong>en</strong>to Estrategia <strong>de</strong> Desarrollo.<br />
María Paz Torres Talleres <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> tres establecimi<strong>en</strong>tos<br />
educacionales <strong>de</strong> Valdivia.<br />
Días <strong>de</strong> bosque.<br />
Elaboración <strong>de</strong> material educativo.<br />
Total 1.700.000<br />
4.5. Red <strong>de</strong> Leña Los Lagos<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Esteban Rivas Gutmann<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: diciembre 2009<br />
Fecha <strong>de</strong> término: junio 2010<br />
Localización geográfica: Región <strong>de</strong> los Lagos<br />
Instituciones participantes: Comité ma<strong>de</strong>reros, Asociaciones <strong>de</strong> Leñeros, pequeños productores,<br />
Asociaciones indíg<strong>en</strong>as, cooperativas<br />
Encu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s Pro Rubro <strong>en</strong> Puerto Montt.
AIFBN<br />
1. Resum<strong>en</strong><br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Se id<strong>en</strong>tificaron distintas organizaciones <strong>de</strong> pequeños<br />
campesinos leñeros <strong>de</strong> la Región <strong>de</strong> Los Lagos<br />
que junto a INDAP Región <strong>de</strong> Los Lagos y ONG<br />
FBN conformaron una instancia <strong>de</strong> trabajo <strong>en</strong> que<br />
se <strong>de</strong>finieron <strong>en</strong> conjunto las activida<strong>de</strong>s a ser<br />
realizadas, como lo fue el <strong>de</strong> la selección <strong>de</strong> las<br />
Re<strong>de</strong>s a ser <strong>de</strong>scritas. Las distintas experi<strong>en</strong>cias<br />
<strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s Pro Rubro consi<strong>de</strong>rados fueron:<br />
a) Red con Manos <strong>de</strong> Mujer <strong>de</strong> Calbuco; b) Red<br />
<strong>de</strong> Organizaciones Apícolas X Región (APIX); c)<br />
Red <strong>de</strong> Leche Los Lagos; d) A.G. Red <strong>de</strong> Leña<br />
Aysén.<br />
Estas experi<strong>en</strong>cias fueron dadas a conocer <strong>en</strong> un<br />
<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s <strong>en</strong> que participaron<br />
repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> las organizaciones campesinas<br />
<strong>de</strong> Los Lagos y las propias re<strong>de</strong>s pro rubro,<br />
g<strong>en</strong>erándose un proceso <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje e intercambio<br />
que originaron la i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> conformar una Red<br />
D<strong>en</strong>dro - <strong>en</strong>ergética a partir <strong>de</strong> la constitución <strong>de</strong><br />
tres unida<strong>de</strong>s territoriales d<strong>en</strong>ominadas Osorno,<br />
Puerto Montt y Chiloé.<br />
Se conformaron <strong>de</strong> la sigui<strong>en</strong>te manera:<br />
a) Osorno: Comunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> la Costa<br />
y Comités Ma<strong>de</strong>reros <strong>de</strong> Río Negro.<br />
b) Puerto Montt: Cooperativa Los Colonos <strong>de</strong> El<br />
Manzano, Comités Agroforestales Las Colonias;<br />
Unión Comunal <strong>de</strong> Comités Ma<strong>de</strong>reros <strong>de</strong> Los<br />
Muermos.<br />
c) Chiloé: Comunidad <strong>de</strong> Coihuin <strong>de</strong> Compu;<br />
Cooperativa Huilliche Coihuin <strong>de</strong> Compu; campesinos<br />
y/o propietarios <strong>de</strong> diversos sectores <strong>de</strong> la Isla.<br />
En estos territorios se realizaron talleres para<br />
recopilar anteced<strong>en</strong>tes históricos, socioculturales<br />
y ecológicos <strong>de</strong> las organizaciones y <strong>de</strong> las<br />
principales necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> sus integrantes. Se<br />
id<strong>en</strong>tificaron los principales problemas y el cómo<br />
abordarlos. A esto se sumaron las capacitaciones<br />
<strong>en</strong> fortalecimi<strong>en</strong>to organizacional y giras <strong>de</strong><br />
intercambio <strong>en</strong>tre las organizaciones.<br />
El proyecto finalizó con un <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> la ciudad<br />
<strong>de</strong> Puerto Varas <strong>en</strong> que se g<strong>en</strong>eró una propuesta<br />
participativa <strong>de</strong> conformación <strong>de</strong> una Red<br />
D<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergética. Los Lagos <strong>en</strong> que participaron<br />
autorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> INDAP y diversos repres<strong>en</strong>tantes<br />
<strong>de</strong> las organizaciones campesinas, g<strong>en</strong>erando un<br />
docum<strong>en</strong>to final <strong>de</strong> trabajo para la implem<strong>en</strong>tación<br />
<strong>de</strong> acciones dirigidas a pot<strong>en</strong>ciar un proceso <strong>de</strong><br />
articulación <strong>de</strong> las organizaciones campesinas <strong>en</strong><br />
torno a la producción ma<strong>de</strong>rera.<br />
2. Objetivos:<br />
Ejecutar Plan <strong>de</strong> trabajo año 2009 – 2010 <strong>de</strong> la<br />
“Red <strong>de</strong> Leña”, <strong>de</strong> manera <strong>de</strong> dar cumplimi<strong>en</strong>to<br />
a lo establecido <strong>en</strong> la etapa correspondi<strong>en</strong>te a la<br />
Incubación <strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s por Rubro.<br />
Para el logro <strong>de</strong> este objetivo planteado se trabajó<br />
<strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes ámbitos <strong>de</strong> acción y objetivos<br />
específicos:<br />
1. Que los integrantes <strong>de</strong> la Red conozcan <strong>de</strong> la<br />
experi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> otros rubros exist<strong>en</strong>tes<br />
<strong>en</strong> el país, y <strong>de</strong> las propias organizaciones <strong>de</strong><br />
productores <strong>de</strong> leña que conformarían la red.<br />
(Sistematización <strong>de</strong> Apr<strong>en</strong>dizajes o experi<strong>en</strong>cias)<br />
2. Id<strong>en</strong>tificar necesida<strong>de</strong>s e intereses <strong>en</strong> cada uno<br />
<strong>de</strong> los territorios <strong>de</strong> las organizaciones <strong>de</strong> productores<br />
<strong>de</strong> leña vinculadas a la Red.(Compon<strong>en</strong>te<br />
Socioeconómico-cultural)<br />
3. Definir un proyecto <strong>de</strong> colaboración <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficio<br />
mutuo por parte <strong>de</strong> las distintas organizaciones<br />
que formarán parte <strong>de</strong> la Red. Difusión <strong>de</strong> las<br />
activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la Red a nivel regional, especialm<strong>en</strong>te<br />
hacia aquellos territorios que participarán.<br />
(Compon<strong>en</strong>te Trabajo inter-territorial).<br />
3. Indicadores<br />
(metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />
Se elaboró un Informe que conti<strong>en</strong>e Propuesta <strong>de</strong><br />
Diseño <strong>de</strong> Red D<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergética Los Lagos a partir<br />
<strong>de</strong> un diagnóstico a difer<strong>en</strong>tes experi<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />
re<strong>de</strong>s pro rubro <strong>de</strong>sarrolladas <strong>en</strong> la Región <strong>de</strong> Los<br />
Lagos como también <strong>de</strong> la Red <strong>de</strong> Leña Aysén,<br />
socialización <strong>de</strong> las experi<strong>en</strong>cias por medio <strong>de</strong> un<br />
seminario, g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> diagnósticos participativos<br />
a grupos <strong>de</strong> propietarios por medio <strong>de</strong> talleres,<br />
giras <strong>de</strong> intercambios <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias y socialización<br />
<strong>de</strong> la propuesta a los productores y asesores<br />
técnicos para su perfeccionami<strong>en</strong>to.<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
INDAP $4.000.000<br />
ONG $1.800.000<br />
Total $5.800.000<br />
33 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
34 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
5. Remuneraciones y consultorías<br />
Cuadro 9.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />
Esteban Rivas Gutmann honorarios<br />
Total 1.800.000<br />
VI. Proyectos Asociados:<br />
AIFBN<br />
5.1 Restaurando la Biodiversidad <strong>de</strong>l Bosque Nativo <strong>de</strong> la<br />
Comunidad <strong>de</strong> Tres Chiflones<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Junta <strong>de</strong> Vecinos Tres Chiflones (ejecutor)<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2008<br />
Fecha <strong>de</strong> término: marzo 2011<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Localización geográfica: Tres Chiflones, Comuna <strong>de</strong> Corral, Región <strong>de</strong> los Ríos,<br />
Instituciones participantes: Junta <strong>de</strong> Vecinos Tres Chiflones (ejecutora), ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque<br />
Nativo (asociado), Ilustre Municipalidad <strong>de</strong> Corral (asociado)<br />
Responsable ONG: Pilar Cárcamo Díaz (asesor técnico)<br />
1. Resum<strong>en</strong><br />
La localidad <strong>de</strong> Tres Chiflones y <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral la Comuna<br />
<strong>de</strong> Corral arrastra una historia <strong>de</strong> <strong>de</strong>gradación y uso<br />
indiscriminado <strong>de</strong> sus recursos naturales durante los<br />
últimos 100 años. Sus habitantes recordaban con<br />
tristeza el drástico cambio <strong>en</strong> el paisaje <strong>de</strong>l sector,<br />
principalm<strong>en</strong>te por la pérdida y sustitución <strong>de</strong>l Bosque<br />
Nativo, ya que pasaron <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er coberturas boscosas<br />
<strong>de</strong> gran <strong>en</strong>vergadura a terr<strong>en</strong>os infértiles, sin vegetación<br />
o con gran<strong>de</strong>s superficies <strong>de</strong> plantaciones <strong>de</strong> especies<br />
exóticas, que los limitan actualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> sus activida<strong>de</strong>s<br />
productivas.<br />
Los cambios <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> suelo, trajeron consigo<br />
pérdidas <strong>en</strong> la fertilidad <strong>de</strong> los suelos, <strong>de</strong> la<br />
Miembros <strong>de</strong> la comunidad <strong>de</strong> Tres Chiflones <strong>en</strong> actividad <strong>de</strong> forestación.<br />
biodiversidad, <strong>de</strong>l agua disponible para consumo y<br />
otros variados bi<strong>en</strong>es y servicios prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />
estos valiosos ecosistemas. Sin embargo, el mayor<br />
problema lo repres<strong>en</strong>taba el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua<br />
<strong>en</strong> época estival, lo cual influyó <strong>en</strong> que las familias<br />
<strong>de</strong> Tres Chiflones migraran cada vez más <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el<br />
campo hacia la ciudad, sin oportunida<strong>de</strong>s reales <strong>de</strong><br />
trabajo o percepción <strong>de</strong> ingresos m<strong>en</strong>suales.<br />
Por todo esto, la Junta <strong>de</strong> Vecinos <strong>de</strong>l sector se<br />
planteó a fines <strong>de</strong>l año 2007, el objetivo <strong>de</strong> combatir<br />
el proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>sertificación <strong>en</strong> el sector y revertir<br />
así, el daño causado a sus recursos. Esto lo haría<br />
a través <strong>de</strong> cuatro compon<strong>en</strong>tes: i) agua: mediante<br />
una estrategia <strong>de</strong> recuperación <strong>de</strong> verti<strong>en</strong>tes basada<br />
<strong>en</strong> la realización <strong>de</strong> un catastro y mapeo <strong>de</strong> las<br />
fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> la comunidad.
AIFBN<br />
Restaurar la biodiversidad,<br />
suelo, fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua y<br />
bosque nativo <strong>de</strong> la<br />
comunidad <strong>de</strong> Tres Chiflones.<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
y la restauración <strong>de</strong>l bosque nativo asociado a<br />
ellas, ii) educación y capacitación: a través <strong>de</strong><br />
talleres, cursos y giras tecnológicas que permitieran<br />
conocer la importancia <strong>de</strong>l cuidado <strong>de</strong>l medio<br />
ambi<strong>en</strong>te <strong>de</strong> forma integral y <strong>de</strong>sarrollar activida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> recuperación y manejo <strong>de</strong> bosque nativo durante<br />
el proyecto y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> ejecutado éste, a<strong>de</strong>más<br />
<strong>de</strong> instalar unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas <strong>de</strong> efici<strong>en</strong>cia<br />
<strong>en</strong>ergética como equipos <strong>de</strong> combustión controlada<br />
y un secador <strong>de</strong> leña iii) ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to predial:<br />
mediante la elaboración <strong>de</strong> planes <strong>de</strong> manejo<br />
predial, los cuales permitirían reconocer el pot<strong>en</strong>cial<br />
exist<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los campos y fom<strong>en</strong>tar el uso sust<strong>en</strong>table<br />
para el futuro y iv) fortalecimi<strong>en</strong>to organizacional:<br />
Objetivos Resultados<br />
Indicadores Avance<br />
%<br />
Fortalecer la unión y<br />
organización <strong>de</strong> la comunidad<br />
<strong>de</strong> Tres Chiflones.<br />
Fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua recuperadas mediante<br />
protección arbórea nativa con especies<br />
multipropósito y con exclusión <strong>de</strong>l ganado.<br />
Comunidad valora los elem<strong>en</strong>tos básicos<br />
<strong>de</strong> conservación iniciando un cambio <strong>en</strong><br />
el uso <strong>de</strong> los recursos e implem<strong>en</strong>ta<br />
unida<strong>de</strong>s educativas para <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r mejor<br />
los procesos <strong>de</strong> conservación.<br />
Plan <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to predial regula y<br />
pot<strong>en</strong>cia la producción bajo mo<strong>de</strong>los<br />
sust<strong>en</strong>tables <strong>de</strong> uso mediante planificación<br />
forestal, manejo <strong>de</strong> pra<strong>de</strong>ras y agregación<br />
<strong>de</strong> valor <strong>de</strong> la producción.<br />
Estrategia legal para formalizar<br />
<strong>de</strong>finitivam<strong>en</strong>te los títulos <strong>de</strong> dominio<br />
p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes.<br />
a través <strong>de</strong> la recuperación <strong>de</strong> la historia <strong>de</strong> la<br />
comunidad y el apoyo a la regulación <strong>de</strong> la<br />
t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la tierra, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong>l acompañami<strong>en</strong>to<br />
perman<strong>en</strong>te a la organización vecinal por parte <strong>de</strong><br />
sus socios estratégicos.<br />
2. Objetivos<br />
3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />
Contribuir al uso a<strong>de</strong>cuado y conservación <strong>de</strong> los<br />
recursos naturales <strong>de</strong> la comuna <strong>de</strong> Corral, para<br />
<strong>de</strong>t<strong>en</strong>er los procesos <strong>de</strong> <strong>de</strong>sertificación, restaurando<br />
la biodiversidad <strong>de</strong>l bosque nativo y fortaleci<strong>en</strong>do<br />
la unión y organización <strong>de</strong> la comunidad <strong>de</strong> Tres<br />
Chiflones.<br />
1. Mapa ubicación <strong>de</strong> las fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua<br />
<strong>de</strong> la comunidad<br />
2. Más <strong>de</strong> 30 ha <strong>de</strong> bosque nativo<br />
manejadas, recuperadas y/o conservadas.<br />
1. Ciclo <strong>de</strong> talleres <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal<br />
(7 talleres)<br />
2. 5 talleres <strong>de</strong> capacitación <strong>en</strong><br />
recuperación y manejo <strong>de</strong>l bosque nativo<br />
(plantación <strong>de</strong> especies nativas, manejo<br />
r<strong>en</strong>ovales, manejo bosque adulto, manejo<br />
bosque <strong>de</strong>gradado, propagación <strong>de</strong><br />
plantas nativas, manejo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas)<br />
3. 4 giras tecnológicas<br />
4. Instalación <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas<br />
<strong>de</strong> efici<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>ergética (7 cocinas <strong>de</strong><br />
combustión controlada, un secador <strong>de</strong><br />
leña).<br />
1. 6 propietarios cu<strong>en</strong>tan con plan <strong>de</strong><br />
manejo forestal<br />
2. Se instalaron 3 unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas<br />
<strong>de</strong> manejo forestal sust<strong>en</strong>table<br />
3. 10 planes <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to predial<br />
(diseñados <strong>en</strong> conjunto con propietarios)<br />
4. Instalación <strong>de</strong> 4 motobombas y<br />
estanques para consumo <strong>de</strong> agua familiar<br />
y productivo.<br />
5. 2 Inverna<strong>de</strong>ros/viveros<br />
1. Un libro que recopila la historia y cultura<br />
<strong>de</strong> la comunidad.<br />
2. 13 familias cu<strong>en</strong>tan con un acta <strong>de</strong><br />
radicación <strong>de</strong> sus tierras que les permit<strong>en</strong><br />
a acce<strong>de</strong>r a instrum<strong>en</strong>tos estatales.<br />
100<br />
100<br />
100<br />
100<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
35 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
36 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
AIFBN<br />
Fondo PNUD/PPS $ 24.850.000<br />
Aporte Junta <strong>de</strong> Vecinos Tres Chiflones $ 9.725.000<br />
ONG <strong>Forestales</strong> por el Desarrollo <strong>de</strong>l bosque nativo $ 5.790.000<br />
Municipalidad <strong>de</strong> Corral $ 1.200.000<br />
TOTAL $ 41.115.000<br />
5. Compromisos AIFBN/ONG<br />
Item Aporte $<br />
Personal<br />
Capacitación<br />
Materiales<br />
3.600.000<br />
1.990.000<br />
200.000<br />
Total 5.790.000<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Teresa Soto (coordinadora),<br />
Waldo Iglesias (asesor técnico, socio <strong>de</strong> la AIFBN).<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: febrero 2010<br />
Fecha <strong>de</strong> término: junio 2011<br />
Localización geográfica: Camino Valdivia-Corral km 7<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Todos los aportes han sido <strong>en</strong>tregados <strong>de</strong> acuerdo a lo programado, aunque el apoyo profesional se<br />
susp<strong>en</strong>dió por unos meses <strong>de</strong>bido a que disminuyó el número <strong>de</strong> profesionales al interior <strong>de</strong>l equipo<br />
<strong>de</strong> la AIFBN, lo que obligó a una reorganización. Sin embargo esto no afectó la ejecución <strong>de</strong>l proyecto.<br />
5.2 En la comunidad <strong>de</strong> Futa recuperamos sust<strong>en</strong>table y organizadam<strong>en</strong>te<br />
el bosque nativo <strong>de</strong> la ribera <strong>de</strong>l Río, Comuna <strong>de</strong> Corral<br />
Responsable ONG: Eduardo Neira<br />
Instituciones participantes:<br />
Instituto <strong>de</strong> Silvicultura, Fac. <strong>de</strong><br />
Cs. <strong>Forestales</strong>, Instituto <strong>de</strong><br />
Geoci<strong>en</strong>cias, Fac. <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias<br />
y Escuela <strong>de</strong> Arquitectura <strong>de</strong><br />
la Universidad Austral <strong>de</strong> Chile,<br />
Ilustre Municipalidad <strong>de</strong> Corral,<br />
ONG <strong>Forestales</strong> por el <strong>de</strong>sarrollo<br />
<strong>de</strong>l Bosque Nativo, SENCE,<br />
SERNATUR, Forestal Valdivia<br />
S.A., Forestal Anchile S.A.,<br />
Forestal Tornagaleones S.A.,<br />
CONAF.
AIFBN<br />
1. Resum<strong>en</strong><br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
La comunidad <strong>de</strong> Futa forma parte <strong>de</strong> la Precordillera<br />
<strong>de</strong> la Costa Valdiviana y se caracteriza porque<br />
está <strong>de</strong>limitada por una ext<strong>en</strong>sa red hídrica, la<br />
cual ha permitido vincular históricam<strong>en</strong>te a sus<br />
habitantes con otras localida<strong>de</strong>s y realizar intercambios<br />
<strong>de</strong> distintos tipos. El río Futa es navegable y posee<br />
aproximadam<strong>en</strong>te 40 km <strong>de</strong> longitud, si<strong>en</strong>do la<br />
segunda cu<strong>en</strong>ca más importante <strong>de</strong> la comuna <strong>de</strong><br />
Corral. Ti<strong>en</strong>e un alto valor paisajístico, por lo que<br />
habitualm<strong>en</strong>te lo visitan turistas nacionales y<br />
extranjeros que acced<strong>en</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el camino Valdivia-<br />
Corral o navegan sus aguas durante el verano.<br />
El cambio <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> suelo, la <strong>de</strong>gradación <strong>de</strong> los<br />
bosques nativos y la habilitación <strong>de</strong> terr<strong>en</strong>os para<br />
la agricultura y gana<strong>de</strong>ría ha causado el <strong>de</strong>terioro<br />
<strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa, afectando <strong>de</strong> manera<br />
especial la vegetación ribereña y con ello el paisaje,<br />
principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> estos últimos años. A lo anterior,<br />
se suma la pérdida <strong>de</strong> otras funciones es<strong>en</strong>ciales<br />
<strong>de</strong>l bosque nativo tales como protección <strong>de</strong> suelos,<br />
regulación <strong>de</strong> la cantidad y calidad <strong>de</strong>l agua,<br />
producción <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es y servicios, <strong>en</strong>tre otros.<br />
Estos cambios han repercutido directam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la<br />
economía <strong>de</strong> las familias <strong>de</strong> Futa, qui<strong>en</strong>es percib<strong>en</strong><br />
bajos ingresos y v<strong>en</strong> con <strong>de</strong>sesperanza el futuro<br />
Plano Área <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong>l Proyecto y <strong>de</strong> las zonas <strong>de</strong> Restauración.<br />
<strong>en</strong> este lugar, viéndose forzados a v<strong>en</strong><strong>de</strong>r sus<br />
propieda<strong>de</strong>s y migrar a Valdivia. Las principales<br />
activida<strong>de</strong>s económicas que <strong>de</strong>sarrollan las familias<br />
<strong>de</strong>l sector son la gana<strong>de</strong>ría y agricultura <strong>de</strong><br />
subsist<strong>en</strong>cia, las cuales <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />
la calidad <strong>de</strong> los suelos y <strong>de</strong>l agua.<br />
La solución que se propone para <strong>de</strong>t<strong>en</strong>er y revertir<br />
la continua <strong>de</strong>gradación <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa<br />
y principalm<strong>en</strong>te la calidad <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> las familias<br />
<strong>de</strong>l sector, ante la fragilidad <strong>de</strong> sus sistemas<br />
productivos, es diseñar e implem<strong>en</strong>tar un programa<br />
comunitario <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo turístico, <strong>en</strong> función <strong>de</strong><br />
los recursos naturales <strong>de</strong> la ribera <strong>de</strong>l río.<br />
3. Objetivos<br />
Det<strong>en</strong>er y revertir la continua <strong>de</strong>gradación <strong>de</strong> la<br />
cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa y principalm<strong>en</strong>te la calidad <strong>de</strong><br />
vida <strong>de</strong> las familias <strong>de</strong>l sector, ante la fragilidad<br />
<strong>de</strong> sus sistemas productivos, es diseñar e implem<strong>en</strong>tar<br />
un programa comunitario <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo turístico,<br />
<strong>en</strong> función <strong>de</strong> los recursos naturales <strong>de</strong> la ribera<br />
<strong>de</strong>l río, los objetivos específicos <strong>de</strong> la iniciativa<br />
fueron: a) Elaborar una propuesta <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />
territorial <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa y b) Construir<br />
un parque ecológico-turístico <strong>en</strong> terr<strong>en</strong>o comunitario<br />
<strong>en</strong> la ribera <strong>de</strong>l río Futa.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
37 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
38 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />
Elaborar una propuesta <strong>de</strong><br />
ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to territorial <strong>de</strong> la<br />
cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Objetivos Indicadores Nivel <strong>de</strong> avance<br />
%<br />
Construir un parque ecológicoturístico<br />
<strong>en</strong> terr<strong>en</strong>o comunitario<br />
<strong>en</strong> la ribera <strong>de</strong>l río Futa<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
Junta <strong>de</strong> vecinos Futa $8.690.000<br />
ONG AIFBN $6.360.000<br />
Minicipalidad <strong>de</strong> Corral $1.400.000<br />
UACh $8.370.000<br />
SERNATUR $ 200.000<br />
SENCE $ 200.000<br />
Forestal Pedro <strong>de</strong> Valdivia $ 920.000<br />
Forestal Masisa $ 720.000<br />
Forestal Anchile $ 828.000<br />
CONAF $ 600.000<br />
TOTAL $49.188.000<br />
5. Compromisos AIFBN/ONG<br />
• Se g<strong>en</strong>era al m<strong>en</strong>os una propuesta <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to territorial<br />
Al m<strong>en</strong>os 60% <strong>de</strong> los socios <strong>de</strong> la organización participan <strong>en</strong> la gestión para<br />
<strong>en</strong>riquecer la propuesta <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />
• Se conservan y recuperan al m<strong>en</strong>os 50 hectáreas <strong>en</strong> la ribera <strong>de</strong>l Río Futa<br />
Se elabora al m<strong>en</strong>os 1 manual con la participación <strong>de</strong> todos los actores<br />
• Al m<strong>en</strong>os 10 sitios <strong>de</strong> camping habilitados, 2 baños y 1 c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> información<br />
y capacitación <strong>de</strong> recursos naturales<br />
• Una cocina <strong>de</strong> combustión l<strong>en</strong>ta instalada<br />
• Un galpón <strong>de</strong> leña construido<br />
• Al m<strong>en</strong>os 0,5 hectáreas plantadas y 1 s<strong>en</strong><strong>de</strong>ro habilitado<br />
El aporte <strong>de</strong> la ONG FBN consiste <strong>en</strong> 32 horas<br />
m<strong>en</strong>suales <strong>de</strong> un profesional forestal, durante los<br />
18 meses <strong>de</strong>l proyecto, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong>l apoyo continuo<br />
al seguimi<strong>en</strong>to por parte <strong>de</strong>l <strong>en</strong>cargado <strong>de</strong> la línea<br />
<strong>de</strong> forestería comunitaria y a la difusión <strong>de</strong>l proyecto<br />
por medio <strong>de</strong>l equipo <strong>de</strong> comunicaciones <strong>de</strong> la<br />
5.3 Ciudadanía Regional, Participación Efectiva <strong>en</strong> Asuntos <strong>de</strong> Interés<br />
Público”<br />
Director <strong>de</strong>l proyecto: Claudia Bustamante. AGRUPACIÓN ECO REGIÓN LOS LAGOS SUSTENTABLE<br />
Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2010<br />
Fecha <strong>de</strong> término: diciembre 2011<br />
Localización geográfica: Región <strong>de</strong> Los Ríos.<br />
Instituciones participantes: AIFBN, Co<strong>de</strong>pu, Fac. Economía UACh, comité nueva región.<br />
Responsables ONG: Inés Soto, Rodrigo Pedraza<br />
AIFBN. Junto con ello, la ONG compromete<br />
movilización perman<strong>en</strong>te a la localidad <strong>de</strong> Futa,<br />
equipos <strong>de</strong> computación y materiales <strong>de</strong> oficina.<br />
A esto se suma el aporte <strong>de</strong> un equipo <strong>de</strong><br />
combustión l<strong>en</strong>ta donado por la Corporación<br />
Nacional <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> la Leña para la escuela<br />
<strong>de</strong> Futa, valorado <strong>en</strong> $500.000 , más $120.000<br />
correspondi<strong>en</strong>tes al transporte.<br />
50<br />
50
AIFBN<br />
1. Resum<strong>en</strong><br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
En términos g<strong>en</strong>erales, esta propuesta tuvo como<br />
fin implem<strong>en</strong>tar un proceso ciudadano <strong>de</strong> seguimi<strong>en</strong>to<br />
a la gestión pública, promover una ciudadanía<br />
articulada, fortalecida y empo<strong>de</strong>rada, con alta<br />
solidaridad social y cohesión social, y prácticas<br />
<strong>de</strong> participación vinculante y propositiva.<br />
Esta iniciativa se origina <strong>de</strong> un proceso ciudadano<br />
anterior y más amplio, el <strong>de</strong> creación <strong>de</strong> la Región<br />
<strong>de</strong> los Ríos, acción con la que se busca avanzar<br />
hacia una región más equitativa y <strong>de</strong>mocrática.<br />
Los elem<strong>en</strong>tos claves <strong>de</strong> esta iniciativa son<br />
Seguimi<strong>en</strong>to ciudadano a la calidad <strong>de</strong> vida,<br />
mediante la discusión <strong>de</strong> los aspectos que relevantes<br />
<strong>de</strong> medir para todos los sectores <strong>de</strong> la ciudadanía<br />
regional.<br />
Incid<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> políticas públicas, a través <strong>de</strong> la<br />
elaboración <strong>de</strong> insumos técnicos <strong>en</strong> torno a las<br />
dim<strong>en</strong>siones consi<strong>de</strong>radas relevantes por la población,<br />
y por medio <strong>de</strong> instancias <strong>de</strong> discusión y propuesta<br />
<strong>de</strong> acciones pertin<strong>en</strong>tes al <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l territorio.<br />
Ciudadanía articulada, informada y repres<strong>en</strong>tada<br />
a través <strong>de</strong>l trabajo constante <strong>de</strong> fortalecimi<strong>en</strong>to<br />
y traspaso <strong>de</strong> capacida<strong>de</strong>s técnicas a las re<strong>de</strong>s<br />
comunales Cómo Vamos. Promoción <strong>de</strong> una trabajo<br />
multisectorial, propiciando espacios para discusión<br />
y g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> propuestas con los distintos<br />
actores que incid<strong>en</strong> <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo regional <strong>en</strong><br />
torno al <strong>de</strong>sarrollo rural. Profundización <strong>de</strong> la<br />
<strong>de</strong>mocracia, a través <strong>de</strong> mecanismos <strong>de</strong> participación<br />
reales y efectivos.<br />
2. Objetivos<br />
El objetivo g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> esta propuesta fue: Implem<strong>en</strong>tar<br />
una estrategia <strong>de</strong> participación y empo<strong>de</strong>rami<strong>en</strong>to<br />
ciudadano a escala regional, que permita g<strong>en</strong>erar<br />
niveles <strong>de</strong> incid<strong>en</strong>cia concreta <strong>en</strong> asuntos <strong>de</strong> interés<br />
público, <strong>en</strong> torno a temáticas <strong>de</strong> alta relevancia<br />
para la calidad <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> la población regional.<br />
Esto bajo cuatro ejes <strong>de</strong> trabajo, cuyos objetivos<br />
específicos son:<br />
1. Control y seguimi<strong>en</strong>to ciudadano regional:<br />
Ext<strong>en</strong><strong>de</strong>r el proceso Nueva Región Cómo Vamos<br />
a escala regional, que apunte a promover y<br />
establecer una práctica <strong>de</strong> control y seguimi<strong>en</strong>to<br />
ciudadano regional a los avances <strong>en</strong> materia <strong>de</strong><br />
calidad <strong>de</strong> vida (vía indicadores).<br />
2. C<strong>en</strong>tro Regional <strong>de</strong> estudios ciudadanos (g<strong>en</strong>erar<br />
políticas públicas <strong>en</strong> temas relacionados con<br />
participación ciudadana, <strong>de</strong>sarrollo rural y<br />
sust<strong>en</strong>tabilidad <strong>de</strong> los recursos naturales y mo<strong>de</strong>lo<br />
forestal). “G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> propuestas <strong>de</strong> alto nivel<br />
técnico y con base ciudadana, <strong>en</strong> temas estratégicos<br />
para el mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la calidad <strong>de</strong> vida, que<br />
incidan directam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las políticas públicas<br />
territoriales y regionales”.<br />
3. Red Ciudadana Regional: Articular una red<br />
ciudadana para el proceso Nueva Región Como<br />
Vamos que t<strong>en</strong>ga un alcance regional, con grupos<br />
repres<strong>en</strong>tativos <strong>en</strong> cada comuna <strong>de</strong> carácter plural<br />
e intercultural.<br />
4. Mesa Multisectorial Empresa Comunidad y Sistemas<br />
<strong>de</strong> Certificación Forestal: G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> instancias<br />
y mecanismos <strong>de</strong> resolución <strong>de</strong> conflictos a nivel<br />
territorial que impactan la calidad <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> la<br />
población rural, mediante un trabajo multisectorial<br />
El conv<strong>en</strong>io suscrito apunto apoyar el objetivo<br />
específico 4 <strong>de</strong>l proyecto.<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
39 INFORME DE GESTIÓN 2010
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
40 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />
Mesa Multisectorial Empresa<br />
Comunidad y Sistemas <strong>de</strong><br />
Certificación Forestal.<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Objetivos Indicadores Nivel <strong>de</strong> avance<br />
%<br />
4. Financiami<strong>en</strong>to<br />
-Apoyo <strong>en</strong> Resolución <strong>de</strong> conflictos <strong>de</strong> índole social y ambi<strong>en</strong>tal <strong>en</strong>tre comunida<strong>de</strong>s<br />
y empresas forestales.<br />
-Formación e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> mesas <strong>de</strong> negociación multisectoriales don<strong>de</strong><br />
son cons<strong>en</strong>suadas las principales activida<strong>de</strong>s t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes a minimizar los impactos<br />
negativos <strong>en</strong> el territorio.<br />
-Participación <strong>en</strong> instancias <strong>de</strong> consulta <strong>en</strong> los procedimi<strong>en</strong>tos FSC y CERTFOR,<br />
ori<strong>en</strong>tados hacia la g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> propuestas que permitan cubrir los vacíos<br />
<strong>de</strong>tectados <strong>en</strong> ambos sistemas.<br />
-Capacitación hacia comunida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> los principios y mecanismos <strong>de</strong> certificación<br />
forestal.<br />
<strong>Agrupación</strong> Eco región Los Lagos Sust<strong>en</strong>table $6.579.600<br />
TOTAL $6.579.600<br />
5. Remuneraciones y consultorías<br />
Cuadro 10.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />
Walter Inaipil In<strong>de</strong>finido<br />
Total 4.833.675<br />
Cuadro 11.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />
Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />
Pablo Huaquileo Honorarios<br />
Total 125.000<br />
VII. La ONG <strong>en</strong> números<br />
Productos<br />
Talleres <strong>de</strong> capacitación <strong>de</strong> las comunida<strong>de</strong>s <strong>en</strong><br />
los principios y mecanismos <strong>de</strong> certificación forestal<br />
En el marco <strong>de</strong> los contratos <strong>de</strong> financiación firmados con distintas instituciones para la implem<strong>en</strong>tación<br />
<strong>de</strong> los proyectos m<strong>en</strong>cionados anteriorm<strong>en</strong>te, la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo recibió el año<br />
2010 $855.906.986, los cuales sumados a los $72.049.126 que quedaron <strong>de</strong> saldo positivo el año<br />
2009, g<strong>en</strong>eraron un presupuesto total para el año <strong>de</strong> $927.956.112. Los gastos realizados <strong>en</strong> los<br />
distintos proyectos durante el año 2010 sumaron $781.767.622, lo cual g<strong>en</strong>eró un saldo positivo para<br />
el 2010 <strong>de</strong> $146.188.490.<br />
El <strong>de</strong>talle presupuestario <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los proyectos se pres<strong>en</strong>ta a continuación:<br />
100<br />
50<br />
50<br />
50
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Cuadro 12. Marco presupuestario <strong>de</strong> los distintos proyectos implem<strong>en</strong>tados durante el año<br />
2010 por ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Proyectos<br />
implem<strong>en</strong>tados año 2009<br />
Fortalecimi<strong>en</strong>to y replicación <strong>de</strong><br />
mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> organización <strong>de</strong><br />
pequeños productores para la<br />
comercialización <strong>de</strong> leña certificada<br />
y otros productos <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong> Chile<br />
Leña, <strong>en</strong>ergía r<strong>en</strong>ovable para la<br />
conservación <strong>de</strong> los bosques<br />
nativos <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile<br />
Gestión ciudadana y articulación<br />
público privada para la conservación<br />
<strong>de</strong> la biodiversidad y el agua <strong>de</strong><br />
Llancahue, comuna <strong>de</strong> Valdivia<br />
Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />
Abastecedoras <strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur<br />
<strong>de</strong> Chile<br />
Fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />
financiami<strong>en</strong>to<br />
Banco Interamericano <strong>de</strong><br />
Desarrollo<br />
Saldo al<br />
31/12/09<br />
Ingresos 2010<br />
(<strong>de</strong>pósitos)<br />
Gastos 2010 Saldo al<br />
31/12/10<br />
2.703.491 29.700.396 32.718.865 -314.978<br />
Fundación AVINA 17.780.234 0 14.667.612 3.112.622<br />
Unión Europea 48.964.801 497.024.293 521.020.056 24.969.038<br />
Programa <strong>de</strong> Pequeños<br />
Subsidios GEF/PNUD<br />
Unión Europea<br />
1.800.600 7.855.557 7.087.361 2.568.796<br />
0 47.514.140 67.309.91 -19.795.770<br />
En la sigui<strong>en</strong>te figura se observan las principales fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> financiami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la ONG <strong>Forestales</strong> por<br />
el Bosque Nativo últimos 2 años.<br />
2009 2010<br />
ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo realiza una auditoría anual a toda la organización, lo cual se<br />
suma a las auditorías y monitoreos que realizan las distintas ag<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> financiami<strong>en</strong>to. Estos informes<br />
son públicos por tanto pued<strong>en</strong> ser solicitados por cualquier socio <strong>de</strong> la AIFBN.<br />
41 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
42 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
Sociedad Bosque Nativo Limitada<br />
I. Valores y objetivos<br />
La Sociedad Bosque Nativo Ltda. (rut: 76.055.626-<br />
2) es una empresa <strong>de</strong> responsabilidad limitada,<br />
compuesta por las personas jurídicas AIFBN A.G.<br />
y ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo y ti<strong>en</strong>e<br />
como propósito g<strong>en</strong>erar financiami<strong>en</strong>to para las<br />
activida<strong>de</strong>s habituales <strong>de</strong> la <strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo.<br />
Ti<strong>en</strong>e una ger<strong>en</strong>cia li<strong>de</strong>rada por su repres<strong>en</strong>tante<br />
legal Rodrigo Pedraza Contreras, qui<strong>en</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
jerárquicam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Director Ejecutivo <strong>de</strong> la ONG.<br />
Actualm<strong>en</strong>te, sus repres<strong>en</strong>tantes legales son Claudio<br />
Donoso Zegers, Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes y Rodrigo<br />
Pedraza Contreras y cu<strong>en</strong>ta <strong>en</strong>tre sus unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
negocio el Hostel Bosque Nativo y el Vivero Bosques<br />
<strong>de</strong>l Sur, este último <strong>en</strong> asociación con la Universidad<br />
Austral <strong>de</strong> Chile.<br />
1. Hostel Bosque Nativo<br />
Pasajeros <strong>de</strong>l Hostel<br />
Su administración, <strong>en</strong> jornada completa, correspon<strong>de</strong><br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
a Elisa Carrillo, mi<strong>en</strong>tras que Florinda Martínez<br />
apoya las labores <strong>de</strong>l lugar <strong>en</strong> 22,5 horas/semanales.<br />
Cabe <strong>de</strong>stacar también el aporte sost<strong>en</strong>ido <strong>de</strong><br />
qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>dican tiempo y esfuerzo <strong>en</strong> la at<strong>en</strong>ción<br />
como los alumnos <strong>en</strong> práctica <strong>de</strong>l Instituto Superior<br />
<strong>de</strong> Administración y Turismo <strong>de</strong> Valdivia, y los<br />
voluntarios <strong>de</strong> la ONG.<br />
El Hostel abrió sus puertas el 1 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2009<br />
con 7 habitaciones repartidas <strong>en</strong> dos pisos. Se<br />
trata <strong>de</strong> Ciprés (individual-grupal máximo 4 personas,<br />
con baño privado); Alerce (individual con baño<br />
privado); Raulí (compartida 8 personas); L<strong>en</strong>ga<br />
(compartida 6 personas); Canelo (compartida 4<br />
personas); Araucaria (individual); y Ulmo (individual).<br />
En 2010 recibió 2.800 pasajeros. Un 92% <strong>de</strong> ellos<br />
fue <strong>de</strong>l país y un 8% <strong>de</strong>l extranjero, <strong>de</strong>stacando<br />
el flujo <strong>de</strong> alemanes, arg<strong>en</strong>tinos y norteamericanos.<br />
Fue un año clave, pues a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> 2009,<br />
aum<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> más <strong>de</strong> tres veces su ingreso <strong>de</strong><br />
pasajeros chil<strong>en</strong>os, mant<strong>en</strong>iéndose el número <strong>de</strong><br />
pasajeros extranjeros.
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
1.1. Hostel <strong>en</strong> números<br />
FLUJO DE CAJA ENERO A DICIEMBRE 2011<br />
DETALLE VALOR<br />
(+) Ingresos por v<strong>en</strong>tas (alojami<strong>en</strong>to) 21.228.039<br />
(-) Costos variables alim<strong>en</strong>tación 2.497.111<br />
(=) MARGEN DE LA ACTIVIDAD (Utilidad Bruta) 18.730.928<br />
( - ) Gastos administrativos y <strong>de</strong> v<strong>en</strong>tas<br />
Personal 5.969.391<br />
Arri<strong>en</strong>do (leasing) 5.368.887<br />
Ut<strong>en</strong>silios Varios 170.999<br />
Contabilidad 750.000<br />
Depreciación 596.299<br />
Teléfono e Internet 599.358<br />
Útiles <strong>de</strong> oficina 436.837<br />
Difusión 987.080<br />
Calefacción 554.244<br />
Consumo <strong>de</strong> gas 754.187<br />
Mant<strong>en</strong>ción edificio 1.435.583<br />
Energía eléctrica 642.474<br />
Consumo <strong>de</strong> agua 551.694<br />
Seguros 259.284<br />
Útiles <strong>de</strong> aseo 187.379<br />
Gastos bancarios 92.263<br />
(=) TOTAL GASTOS ADMINISTRATIVOS 19.355.959<br />
(=) RESULTADO OPERACIONAL -625.031<br />
(+) Ingresos fuera <strong>de</strong> la actividad<br />
Proyecto Neest 5.399.300<br />
(=) TOTAL INGRESOS FUERA DE LA ACTIVIDAD 5.399.300<br />
Gastos fuera <strong>de</strong> la actividad<br />
(+/-) Corrección Monetaria 210.071<br />
(=) RESULTADO ANTES DE IMPUESTOS 4.984.340<br />
(=) RESULTADO DESPUES DE IMPUESTOS 4.984.340<br />
El Hostel Bosque Nativo <strong>en</strong> 2010 tuvo ingresos <strong>en</strong><br />
v<strong>en</strong>tas por $18.730.928 millones y egresos <strong>de</strong><br />
$19.355.959 millones, con un resultado operacional<br />
<strong>de</strong> ($625.031), explicado por el ítem <strong>de</strong> <strong>de</strong>preciación<br />
<strong>de</strong> los artefactos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un punto <strong>de</strong> vista contable.<br />
Es <strong>de</strong>cir, financieram<strong>en</strong>te la difer<strong>en</strong>cia fue <strong>de</strong><br />
$60.000 <strong>en</strong> contra. El resultado financiero fue<br />
positivo, por el aporte ingresado -por fuera <strong>de</strong> la<br />
actividad- <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong>l apoyo brindado por la<br />
ONG Nesst (www.nesst.org).<br />
43 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
44 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
Comparativam<strong>en</strong>te los ingresos brutos el año 2009<br />
fueron mucho m<strong>en</strong>ores durante los meses <strong>de</strong><br />
funcionami<strong>en</strong>to. El año 2010 se increm<strong>en</strong>tó un<br />
30% los ingresos.<br />
El Hostel funciona <strong>de</strong> forma in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, cubri<strong>en</strong>do<br />
todos sus costos. El <strong>de</strong>safío para 2011 es mant<strong>en</strong>er<br />
el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> ocupación y <strong>de</strong>sarrollar un plan<br />
<strong>de</strong> precios aún más competitivos.<br />
Es así como <strong>de</strong>s<strong>de</strong> fines <strong>de</strong> 2009 y comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong><br />
2010 se construyó la habitación individual Ulmo,<br />
se instaló un sistema para mejorar la presión <strong>de</strong>l<br />
agua y una terraza, financiado por un fondo “Nido”<br />
<strong>de</strong> la ONG Nesst, para organizaciones <strong>de</strong> la<br />
sociedad civil.<br />
Durante mayo com<strong>en</strong>zó a funcionar un sistema <strong>de</strong><br />
calefacción c<strong>en</strong>tral, financiado por Sercotec y<br />
aportes propioss. Lo anterior ha permitido que la<br />
calidad <strong>de</strong>l servicio sea mayor, especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />
invierno. Terminando el año se concretó el segundo<br />
aporte <strong>de</strong>l fondo <strong>de</strong> Nesst, y se proyecta la<br />
construcción <strong>de</strong> otro baño individual, <strong>en</strong> la habitación<br />
Ciprés.<br />
El año 2010 también se caracterizó por ampliar<br />
las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> participación, <strong>en</strong> distintos proyectos<br />
como socio-b<strong>en</strong>eficiario. Una <strong>de</strong> las mejores<br />
<strong>de</strong>cisiones tomadas al respecto fue participar y<br />
ser parte <strong>de</strong> la Cámara <strong>de</strong> Turismo <strong>de</strong> Valdivia<br />
(www.valdiviaturismo.cl), lo que o g<strong>en</strong>eró mayores<br />
oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo, reflejadas por ejemplo<br />
<strong>en</strong> iniciativas con Sercotec, <strong>en</strong> pro <strong>de</strong> la<br />
competitividad.<br />
A través <strong>de</strong> la Cámara <strong>de</strong> Turismo <strong>de</strong> Valdivia se<br />
obtuvo apoyo por parte <strong>de</strong> la Consultora Murillo<br />
y Partner con fin <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er preparación para la<br />
certificación <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> turismo. Este trabajo<br />
significó apoyo técnico <strong>en</strong> la elaboración <strong>de</strong> normas<br />
<strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> servicio, <strong>en</strong> gestión y <strong>en</strong> mejorami<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong> infraestructura, con la mirada puesta <strong>en</strong> los<br />
pasajeros. También se participó <strong>en</strong> la elaboración<br />
<strong>de</strong> la guía 2011 <strong>de</strong> turismo que elabora dicho<br />
organismo <strong>en</strong> conjunto con el Diario Austral.<br />
El Hostel también fue invitado a ingresar al grupo<br />
<strong>de</strong> empresas que están <strong>en</strong> la Ruta Costera<br />
Valdiviana, si<strong>en</strong>do “ubicable” <strong>en</strong><br />
http://www.selvavaldivianacostera.cl/ Tuvo, a<strong>de</strong>más,<br />
pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> las góndolas <strong>de</strong> productos <strong>de</strong> Sercotec,<br />
g<strong>en</strong>erando la web cofinanciada www.hostelnativo.cl,<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
que ha permitido un mejor posicionami<strong>en</strong>to.<br />
Hostel Bosque Nativo ha apoyado a diversas<br />
<strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s con auspicios <strong>de</strong> alojami<strong>en</strong>to y espacio.<br />
Por ejemplo recibi<strong>en</strong>do a Enbiciados, una organización<br />
comunal que promueve la vida sana y el uso <strong>de</strong><br />
la bicicleta; apoyando a artistas como Nano Stern,<br />
Angelo Escobar y Chinoy.<br />
A mediados <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong>l año 2010 fue aceptado<br />
<strong>en</strong> Backpackerschile, una red <strong>de</strong> Hostales que nos<br />
ha permitido visibilizarnos <strong>de</strong> mejor forma y t<strong>en</strong>er<br />
una mejor difusión. Mi<strong>en</strong>tras que a fines <strong>de</strong>l mismo<br />
año se logró un conv<strong>en</strong>io con el Museo R.A. Philippi<br />
<strong>de</strong> la Exploración, que consistió <strong>en</strong> la <strong>en</strong>trega <strong>de</strong><br />
pases gratis para turistas a cambio <strong>de</strong> espacio y<br />
alojami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tos especiales.<br />
Cabe <strong>de</strong>stacar el apoyo financiero y <strong>de</strong> gestión<br />
recibido <strong>de</strong> Nesst. Esta alianza permitió mejorar<br />
las operaciones, motivando nuestra participación<br />
<strong>en</strong> diversas reuniones con otras empresas<br />
consolidadas <strong>de</strong>l área, como Sky Portillo.<br />
El <strong>en</strong>foque anual <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> la Hostel se basa<br />
<strong>en</strong> un plan <strong>de</strong> negocio pres<strong>en</strong>tado y trabajado<br />
con Nesst, <strong>de</strong> gran ayuda para analizar indicadores,<br />
<strong>de</strong>sarrollar metas y obt<strong>en</strong>er la información necesaria<br />
para tomar bu<strong>en</strong>as <strong>de</strong>cisiones. También se recibe<br />
el apoyo constante <strong>de</strong> socios <strong>de</strong> la AIFBN que<br />
prefier<strong>en</strong>, recomi<strong>en</strong>dan y se alojan perman<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te.<br />
1.2. Desafíos 2011<br />
Consolidarse como un Hostel <strong>de</strong> calidad y con<br />
precios accesibles es la meta <strong>de</strong>l año 2011. A<strong>de</strong>más,<br />
continuar increm<strong>en</strong>tando el número <strong>de</strong> ocupación<br />
<strong>de</strong> las habitaciones compartidas.<br />
En este s<strong>en</strong>tido se está implem<strong>en</strong>tando una<br />
estrategia para estrechar lazos con universida<strong>de</strong>s,<br />
institutos, c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> alumnos y ONGs que requier<strong>en</strong><br />
alojami<strong>en</strong>to por viajes <strong>de</strong> estudios, seminarios y<br />
talleres <strong>en</strong> Valdivia. Otra fórmula será posicionarse<br />
<strong>en</strong> re<strong>de</strong>s como Hostelworld, <strong>en</strong>tre otras medidas<br />
para diversificar la oferta.<br />
Para el trabajo <strong>de</strong>l 2011 se continuará participando<br />
<strong>en</strong> la Cámara <strong>de</strong> Turismo <strong>de</strong> Valdivia y la participación<br />
<strong>en</strong> diversas re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> albergues, tanto <strong>en</strong> Chile<br />
como a nivel internacional como HOLA Hostels<br />
Latinoamerica, Hostels for Backpackers in Chile,<br />
Hostel World y Hostel bookers.
AIFBN<br />
1.3 Contactos<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
www.hostelnativo.cl<br />
Email: hostel@bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
Dirección: FRESIA 290, VALDIVIA<br />
Fono: 056-063-433782<br />
Mapa http://bit.ly/4FdVbU<br />
Marcadores Hostel Bosque Nativo<br />
45 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
7. Oficinas y contactos<br />
www.hostelnativo.cl<br />
También estamos <strong>en</strong>:<br />
http://www.facebook.com/hostelbosqu<strong>en</strong>ativo<br />
http://www.flickr.com/photos/hostelbosqu<strong>en</strong>ativo/show/<br />
http://twitter.com/hostelbosque<br />
www.holahostels.com/<br />
Com<strong>en</strong>tarios <strong>en</strong>:<br />
Book Online<br />
46 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
47 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />
2. Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur<br />
Durante muchos años Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur<br />
estuvo a cargo <strong>de</strong> nuestro socio<br />
fundador Claudio Donoso Zegers qui<strong>en</strong>, <strong>en</strong>tre otras<br />
cosas, creó el vivero <strong>en</strong><br />
1995 con fines <strong>de</strong> investigación y educación.<br />
Posteriorm<strong>en</strong>te, pasó a manos <strong>de</strong>l<br />
profesor Pablo Donoso, qui<strong>en</strong> ha sido clave <strong>en</strong> la<br />
producción <strong>de</strong> plantas nativas<br />
junto a Bernardo Escobar. Es justam<strong>en</strong>te don<br />
Bernardo qui<strong>en</strong> se hace cargo <strong>de</strong> la<br />
producción <strong>de</strong> plantas, dando garantía <strong>de</strong> calidad<br />
a sus cli<strong>en</strong>tes.<br />
Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur produce Raulí, Roble, Coihue,<br />
Ulmo y Pitao <strong>en</strong><br />
cont<strong>en</strong>edor, Alerce, Avellano, Belloto <strong>de</strong>l Sur, Ciprés<br />
<strong>de</strong> la Cordillera, Canelo,<br />
Coihue, Guindo Santo, Mañío Hembra, Mañío Macho,<br />
Maitén, Luma, Melí, Roble,<br />
Ulmo, Radal, Pelú, Peumo y Luma <strong>de</strong>l Norte a raíz<br />
<strong>de</strong>snuda.<br />
Las utilida<strong>de</strong>s g<strong>en</strong>eradas por Vivero Bosques <strong>de</strong>l<br />
Sur se repart<strong>en</strong> <strong>en</strong> partes iguales<br />
<strong>en</strong>tre la Universidad Austral <strong>de</strong> Chile y Bosque<br />
Nativo Ltda., según consta <strong>en</strong> el<br />
conv<strong>en</strong>io firmado para estos efectos.<br />
Debido a las condiciones climáticas (verano lluvioso<br />
y frío),el año 2010 no fue un<br />
bu<strong>en</strong>o para el crecimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> altura <strong>de</strong> las plantas.<br />
Eso significó una producción<br />
m<strong>en</strong>or para la v<strong>en</strong>ta respecto <strong>de</strong> lo presupuestado.<br />
La producción fue <strong>de</strong> 18.000 plantas <strong>de</strong> Raulí,<br />
7.500 <strong>de</strong> Roble y 1.500 <strong>de</strong> Ulmo <strong>en</strong><br />
cont<strong>en</strong>edor. A raíz <strong>de</strong>snuda la producción fue <strong>de</strong><br />
3.400 plantas <strong>de</strong> las especies ya<br />
m<strong>en</strong>cionadas.<br />
Se v<strong>en</strong>dió alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> un 80% <strong>de</strong> la producción,<br />
y las plantas que no cumplieron<br />
el estándar <strong>de</strong> tamaño, se prepararon <strong>en</strong> el vivero<br />
para la temporada 2011.<br />
Las v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong>l año 2010, fueron alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> $11<br />
millones, monto que permitió<br />
cubrir los costos <strong>de</strong> operación <strong>en</strong> personal e<br />
insumos y preparar la siembra para<br />
2011, no g<strong>en</strong>erando utilida<strong>de</strong>s a repartir.<br />
AIFBN<br />
<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />
<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />
Para este nuevo período se espera comercializar<br />
alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 40.000 plantas,<br />
alcanzando una a<strong>de</strong>cuada difer<strong>en</strong>ciación <strong>de</strong><br />
productos, tanto <strong>en</strong> especies<br />
ornam<strong>en</strong>tales como forestales.<br />
3.Plantación con especies nativas<br />
Este año se realizó una plantación con especies<br />
nativas a un particular <strong>en</strong> el fundo<br />
Riñihue, <strong>en</strong> una superficie <strong>de</strong> 38,1 ha. Las especies<br />
utilizadas fueron Roble, Raulí,<br />
Coihue, Ciprés <strong>de</strong> la Cordillera, Alerce y Canelo.<br />
Las plantas fueron adquiridas <strong>en</strong> distintos viveros<br />
<strong>de</strong> la región y la d<strong>en</strong>sidad <strong>de</strong><br />
plantación fue <strong>de</strong> 1.100 por ha.<br />
La plantación fue realizada por el socio <strong>de</strong> la<br />
AIFBN y consultor forestal Patricio<br />
Barría.<br />
El objetivo es incursionar <strong>en</strong> otros rubros <strong>de</strong> la<br />
unidad <strong>de</strong> autofinanciami<strong>en</strong>to, para<br />
evaluar su pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>sarrollo.<br />
Más información:<br />
rodrigopedraza@bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />
http://viverobosques<strong>de</strong>lsur.blogspot.com/<br />
viverov<strong>en</strong>tas@gmail.com<br />
www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl