12.05.2013 Views

Descargar en formato PDF - Agrupación de Ingenieros Forestales ...

Descargar en formato PDF - Agrupación de Ingenieros Forestales ...

Descargar en formato PDF - Agrupación de Ingenieros Forestales ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Informe <strong>de</strong><br />

Gestión<br />

2010


AIFBN<br />

Edición:<br />

Eduardo Neira F.<br />

Colaboración:<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

María Paz Torres, Cristian Frêne, Esteban<br />

Rivas, Rodrigo Pedraza, Elisa Carrillo, Pilar<br />

Cárcamo, Waldo Iglesias y Pedro Andra<strong>de</strong>.<br />

Fotografía portada:<br />

Jorge Sáez<br />

Contacto:<br />

direccion@bosqu<strong>en</strong>ativo.cl


AIFBN<br />

ONG FORESTALES POR EL BOSQUE NATIVO<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

I. Anteced<strong>en</strong>tes 4<br />

II. Organigrama interno 6<br />

III. Qué somos: visión, misión y principios 7<br />

IV. Áreas <strong>de</strong> trabajo 7 - 12<br />

V. Proyectos realizados 13 - 33<br />

VI. Proyectos asociados 34 - 40<br />

VII. La ONG <strong>en</strong> números 40 - 41<br />

SOCIEDAD BOSQUE NATIVO LIMITADA<br />

I. Valores y objetivos 42<br />

1. Hostel Bosque Nativo<br />

1.1. Hostel <strong>en</strong> números 43 - 44<br />

1.2. Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur 47<br />

1.3. Plantación con especies nativas 47


AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Palabras <strong>de</strong>l Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la AIFBN<br />

La <strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo (AIFBN) es una Asociación Gremial dirigida por un<br />

directorio compuesto por 7 personas. Para la ejecución <strong>de</strong> acciones existe un grupo <strong>de</strong> coordinación, li<strong>de</strong>rado por<br />

un(a) coordinador(a) y apoyado por un equipo <strong>de</strong> comunicaciones. De este directorio <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a<strong>de</strong>más la ONG-<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo (ONG FBN), organización sin fines <strong>de</strong> lucro creada <strong>en</strong> 2003 con el fin <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tar<br />

proyectos, y Bosque Nativo Limitada, empresa <strong>de</strong> responsabilidad limitada creada <strong>en</strong> 2008 para la g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong><br />

autofinanciami<strong>en</strong>to.<br />

En el pres<strong>en</strong>te docum<strong>en</strong>to, se <strong>de</strong>talla la memoria y balance anual <strong>de</strong> la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo y<br />

Bosque Nativo Limitada <strong>de</strong>l año 2010, <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s con personalidad jurídica in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, que se coordinan y<br />

trabajan bajo la tutela <strong>de</strong> la AIFBN.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

3 INFORDE DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

4 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

ONG- <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

I. Anteced<strong>en</strong>tes Jurídicos<br />

Mediante <strong>de</strong>creto supremo N° 528 con fecha 04 <strong>de</strong> junio <strong>de</strong> 2003, la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque<br />

Nativo recibe personalidad jurídica. El registro actualizado, vig<strong>en</strong>te y anotado <strong>en</strong> el registro <strong>de</strong> Personas<br />

Jurídicas, indica el sigui<strong>en</strong>te directorio:<br />

Presid<strong>en</strong>te Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes<br />

Vicepresid<strong>en</strong>te Inés Soto Higuera<br />

Secretario Claudio Donoso Zegers<br />

Tesorero Rodrigo Pedraza Contreras<br />

Director Pablo Donoso Hiriart<br />

II. Organigrama interno<br />

Niveles jerárquicos y funciones:<br />

La ONG está organizada <strong>en</strong> seis niveles jerárquicos:<br />

a) Asamblea <strong>de</strong> Socios, b) Directorio, c) Director(a)<br />

Ejecutivo(a), d) Encargados(as) <strong>de</strong> Áreas, e) Jefes<br />

<strong>de</strong> Proyectos y f) Asist<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Proyectos. Las<br />

funciones <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> estos niveles son:<br />

a) Asamblea <strong>de</strong> Socios: máxima instancia <strong>de</strong> la<br />

organización, está constituida por todas las personas<br />

<strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te inscritas <strong>en</strong> el registro <strong>de</strong> socios. La<br />

asamblea se reúne dos veces al año (segundo y<br />

cuarto trimestre).<br />

b) Directorio: cada dos años la asamblea <strong>de</strong> socios<br />

elige un directorio compuesto por 5 personas, el<br />

cual ori<strong>en</strong>ta el funcionami<strong>en</strong>to y las acciones <strong>de</strong><br />

la organización. El Directorio monitorea, evalúa e<br />

instruye al Director(a) Ejecutivo(a) <strong>en</strong> base al plan<br />

<strong>de</strong> trabajo anual y quinqu<strong>en</strong>al que el mismo<br />

Directorio ha elaborado <strong>en</strong> conjunto con los<br />

profesionales que trabajan <strong>en</strong> la organización, y<br />

al cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los procedimi<strong>en</strong>tos y reglam<strong>en</strong>tos<br />

internos. El Directorio se reúne una vez al mes y<br />

ti<strong>en</strong>e amplias potesta<strong>de</strong>s para realizar cambios al<br />

interior <strong>de</strong> la organización.<br />

c) Director(a) Ejecutivo(a): este cargo es nombrado<br />

por el Directorio <strong>de</strong> la organización. Sus principales<br />

funciones son las sigui<strong>en</strong>tes: a) guiar el rumbo <strong>de</strong><br />

la organización <strong>en</strong> función <strong>de</strong> su misión, visión,<br />

principios y objetivos (espíritu), b) implem<strong>en</strong>tar<br />

efici<strong>en</strong>te y eficazm<strong>en</strong>te el plan <strong>de</strong> trabajo anual<br />

y quinqu<strong>en</strong>al que ésta se ha dado (acciones), c)<br />

respetar y hacer respetar los procedimi<strong>en</strong>tos y<br />

reglam<strong>en</strong>tos internos <strong>de</strong> la organización (reglas)<br />

y d) velar por la transpar<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> todas las acciones<br />

(conductas). Este cargo <strong>de</strong>berá contar con la<br />

ratificación <strong>de</strong>l Directorio AIFBN.<br />

d) Encargados(as) <strong>de</strong> Áreas: son nombrados por<br />

el Director(a) Ejecutivo(a) <strong>de</strong> la organización y<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> las sigui<strong>en</strong>tes funciones: a) cumplir los<br />

objetivos e implem<strong>en</strong>tar las acciones <strong>de</strong>finidas para<br />

su área <strong>en</strong> el plan <strong>de</strong> trabajo anual y quinqu<strong>en</strong>al<br />

<strong>de</strong> la organización, b) trabajar coordinadam<strong>en</strong>te<br />

con el Director(a) Ejecutivo(a) y los otros <strong>en</strong>cargados<br />

<strong>de</strong> área <strong>en</strong> la implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> los proyectos<br />

que la organización se adjudique, y c) velar por<br />

el cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los procedimi<strong>en</strong>tos y reglam<strong>en</strong>tos<br />

internos <strong>de</strong> la organización d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> su equipo<br />

<strong>de</strong> trabajo. Este cargo <strong>de</strong>berá ser propuesto por<br />

el Director(a) Ejecutivo(a) y ratificado por el Directorio<br />

AIFBN.


f)Jefes <strong>de</strong> Proyectos: son nombrados por los<br />

<strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> área y ratificados por el Director(a)<br />

Ejecutivo(a), t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do las sigui<strong>en</strong>tes funciones: a)<br />

cumplir los objetivos, resultados esperados, activida<strong>de</strong>s<br />

e indicadores <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l proyecto, respetando<br />

las directrices g<strong>en</strong>eradas por los <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong><br />

área, b) r<strong>en</strong>dir cu<strong>en</strong>tas periódicas sobre los avances<br />

<strong>de</strong>l proyecto <strong>en</strong> las reuniones quinc<strong>en</strong>ales realizadas<br />

por el Director(a) Ejecutivo(a) y los <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong><br />

área, y c) velar por el cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los<br />

procedimi<strong>en</strong>tos y reglam<strong>en</strong>tos internos <strong>de</strong> la<br />

organización d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> su equipo <strong>de</strong> trabajo.<br />

Figura 1. Organigrama ONG 2010<br />

Asamblea <strong>de</strong><br />

socios<br />

Directorio<br />

Auditores<br />

Evaluadores<br />

Director<br />

Ejecutivo<br />

Asesor<br />

Comunicación<br />

Asist<strong>en</strong>te<br />

Administrativo<br />

Encargado<br />

Adm. y<br />

Finanzas<br />

Encargado(a)<br />

Manejo <strong>de</strong><br />

Cu<strong>en</strong>cas<br />

Encargado(a)<br />

Monitoreo<br />

Encargado(a)<br />

Certificación<br />

Encargado(a)<br />

Educación<br />

Ambi<strong>en</strong>tal<br />

Encargado(a)<br />

Forestería<br />

Comunitaria<br />

Ger<strong>en</strong>te<br />

Bosque<br />

Nativo Ltda.<br />

Asist<strong>en</strong>tes<br />

Adm. y<br />

Finanzas<br />

Jefes <strong>de</strong> proyectos<br />

Adm. Hostel<br />

Bosque<br />

Nativo<br />

Adm. Vivero<br />

Bosques <strong>de</strong>l<br />

Sur(UACH)<br />

AIFBN<br />

Asist<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> proyectos<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

g)Asist<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> Proyectos: son nombrados por los<br />

jefes <strong>de</strong> proyectos y ratificados por los <strong>en</strong>cargados(as)<br />

<strong>de</strong> área. Los asist<strong>en</strong>tes son contratados <strong>en</strong> el<br />

marco <strong>de</strong> los distintos proyectos que se ejecut<strong>en</strong>,<br />

t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do por finalidad apoyar la labor <strong>de</strong>l Jefe <strong>de</strong><br />

Proyecto y realizar las labores que éste les<br />

<strong>en</strong>comi<strong>en</strong><strong>de</strong>.<br />

Acontinuación se pres<strong>en</strong>ta el organigrama <strong>de</strong> la<br />

ONG.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

5 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

6 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

I. Qué somos: visión, misión y principios<br />

Visión:<br />

La ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo es una organización no gubernam<strong>en</strong>tal que se ha constituido<br />

como un refer<strong>en</strong>te técnico que promueve una alternativa integral para la conservación <strong>de</strong>l paisaje<br />

forestal, con énfasis <strong>en</strong> el bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> las personas y sus sistemas <strong>de</strong> vida.<br />

Misión:<br />

Contribuir al bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> las personas y a la conservación <strong>de</strong>l paisaje forestal <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un <strong>en</strong>foque<br />

territorial, g<strong>en</strong>erando un cambio <strong>de</strong> actitud hacia la valoración y aprovechami<strong>en</strong>to sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong> los<br />

bi<strong>en</strong>es y servicios forestales, que <strong>de</strong>be basarse <strong>en</strong> un cambio <strong>de</strong> prácticas sobre el <strong>en</strong>torno. Para esto,<br />

la ONG se c<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> g<strong>en</strong>erar, aprovechar y compartir conocimi<strong>en</strong>tos que contribuyan al fortalecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>l capital social, instalando o pot<strong>en</strong>ciando capacida<strong>de</strong>s a nivel local y regional.<br />

Principios:<br />

La ONG-<strong>Forestales</strong> por el Desarrollo <strong>de</strong>l Bosque Nativo sosti<strong>en</strong>e su trabajo <strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes principios<br />

fundam<strong>en</strong>tales: a) compromiso con el manejo y conservación <strong>de</strong>l bosque nativo, b) equidad social, c)<br />

participación, d) <strong>de</strong>mocracia, e) tolerancia, f) respeto y g) transpar<strong>en</strong>cia.<br />

II. Áreas <strong>de</strong> trabajo<br />

Las áreas <strong>de</strong> trabajo o compon<strong>en</strong>tes que implem<strong>en</strong>tan la ONG FBN y los <strong>en</strong>cargados son los sigui<strong>en</strong>tes:<br />

Forestería Comunitaria: Esteban Rivas, Antropólogo<br />

Educación Ambi<strong>en</strong>tal: María Paz Torres, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />

Certificación: Rodrigo Pedraza, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />

Monitoreo: Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />

Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas: Cristián Frêne, Ing<strong>en</strong>iero Forestal<br />

Educación Ambi<strong>en</strong>tal<br />

La Educación Ambi<strong>en</strong>tal es un compon<strong>en</strong>te que com<strong>en</strong>zó a implem<strong>en</strong>tarse <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el año 2007 y que<br />

cada vez toma mayor relevancia <strong>en</strong> nuestra organización, dado que es consi<strong>de</strong>rada como una herrami<strong>en</strong>ta<br />

que permite ayudar a las personas a adquirir motivación, conocimi<strong>en</strong>tos, habilida<strong>de</strong>s, valores y compromiso<br />

para conservar el bosque nativo.<br />

Durante el año 2010, esta línea estuvo pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los proyectos que ejecuta <strong>en</strong> la ONG FBN <strong>en</strong><br />

difer<strong>en</strong>tes territorios, don<strong>de</strong> se trabajó fuertem<strong>en</strong>te la temática <strong>de</strong>l Bosque-Agua y Bosque-Leña con<br />

la comunidad escolar junto a estudiantes y doc<strong>en</strong>tes.


Hoy no sólo se busca trabajar con comunida<strong>de</strong>s<br />

rurales y <strong>en</strong>tes políticos, <strong>en</strong>tre otros, si no que<br />

también se busca apoyar y fortalecer los procesos<br />

<strong>de</strong> <strong>en</strong>señanza-apr<strong>en</strong>dizaje sobre el bosque nativo<br />

<strong>en</strong> la comunidad educativa.<br />

D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> las iniciativas que pres<strong>en</strong>ta el compon<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> Educación Ambi<strong>en</strong>tal está el proyecto “Gestión<br />

Ciudadana y Articulación Público Privado para la<br />

Conservación <strong>de</strong> la Biodiversidad y el Agua <strong>de</strong><br />

Llancahue”, <strong>en</strong> el cual se trabajó con 3<br />

establecimi<strong>en</strong>tos educacionales <strong>de</strong> Valdivia, don<strong>de</strong><br />

participaron 3 profesores y alre<strong>de</strong>dor 75 estudiantes<br />

<strong>de</strong> 5º y 6º básico <strong>de</strong>l Colegio Helvecia, Escuela<br />

México y la Escuela <strong>de</strong> Música Juan Sebastián<br />

Bach. En ellos se realizaron 3 activida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> cada<br />

establecimi<strong>en</strong>to: un taller <strong>en</strong> aula, un día <strong>de</strong> bosque<br />

<strong>en</strong> área protegida privada “S<strong>en</strong><strong>de</strong>ros <strong>de</strong>l Bosque<br />

Por otro lado, la ONG FBN, <strong>en</strong> conjunto con la<br />

Corporación <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> Leña, implem<strong>en</strong>tó<br />

el proyecto “Valoración y Divulgación <strong>de</strong> la Ci<strong>en</strong>cia<br />

y Tecnología EXPLORA CONICYT: Juntos por una<br />

Bu<strong>en</strong>a Leña”, cuyo propósito fue el pot<strong>en</strong>ciar el<br />

compon<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Educación Ambi<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> el proyecto<br />

“Leña: Energía R<strong>en</strong>ovable para la Conservación<br />

<strong>de</strong> los Bosques Nativos”. En este caso se trabajó<br />

con aproximadam<strong>en</strong>te 100 estudiantes <strong>de</strong> Valdivia<br />

<strong>de</strong> 5º, 7º y 8º básico <strong>de</strong>l Colegio Helvecia, Escuela<br />

Angachilla, Colegio Laico, y el Liceo Armando<br />

Robles, los que participaron <strong>en</strong> alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 16<br />

activida<strong>de</strong>s durante el 2010, tales como talleres<br />

<strong>en</strong> aula, salidas a terr<strong>en</strong>os a c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta<br />

<strong>de</strong> leña certificada, días <strong>de</strong> bosque, congresos<br />

estudiantiles, <strong>en</strong>tre otras activida<strong>de</strong>s.<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

y una salida a terr<strong>en</strong>o a la Planta <strong>de</strong> Agua Potable<br />

“Aguas Décima”.<br />

A<strong>de</strong>más, <strong>en</strong> el proyecto “Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />

Abastecedoras <strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong>l País”, se<br />

trabajó durante todo el año 2010 <strong>en</strong> dos<br />

establecimi<strong>en</strong>tos educacionales rurales: el Liceo<br />

Politécnico Pesquero <strong>de</strong> Mehuín, con un total <strong>de</strong><br />

16 alumnos <strong>de</strong> 4º,5º y 6º básico; y la Escuela<br />

Candido Martínez, <strong>de</strong> la localidad <strong>de</strong> Huellelhue,<br />

con 13 estudiantes <strong>de</strong> 5º y 6º básico. En ambos<br />

se realizaron 10 talleres, don<strong>de</strong> se <strong>de</strong>sarrollaron<br />

talleres <strong>en</strong> aula tanto <strong>de</strong> conocimi<strong>en</strong>tos y artísticos,<br />

salidas a terr<strong>en</strong>os a las microcu<strong>en</strong>cas <strong>de</strong>l sector y<br />

días <strong>de</strong> bosques al área protegida privada “S<strong>en</strong><strong>de</strong>ros<br />

<strong>de</strong>l Bosque”.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

7 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

8 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

A<strong>de</strong>más, se realizó un taller <strong>de</strong> capacitación para<br />

profesores y párvulas, lo que incluyó la guía doc<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal “Consumir Leña: El Desafío<br />

<strong>de</strong> Conservar el Bosque y Contaminar M<strong>en</strong>os”<br />

Durante los últimos cuatro años se han <strong>de</strong>sarrollado<br />

dos programas <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l bosque<br />

Forestería Comunitaria<br />

Consi<strong>de</strong>rada como una acción fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong><br />

la ONG, ti<strong>en</strong>e como objetivo el <strong>de</strong>sarrollo humano<br />

integral <strong>de</strong> los miembros <strong>de</strong> comunida<strong>de</strong>s campesinas<br />

e indíg<strong>en</strong>as que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> áreas forestales.<br />

Esta área se constituye por distintos lineami<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> la interacción <strong>de</strong> lo teórico y práctica, los<br />

cuales son:<br />

a) Silvicultura por medio <strong>de</strong> la capacitación,<br />

asist<strong>en</strong>cia técnica horizontal, elaboración <strong>de</strong> planes<br />

<strong>de</strong> manejo y su seguimi<strong>en</strong>to.<br />

b) Fortalecimi<strong>en</strong>to Organizacional con el propósito<br />

<strong>de</strong> que las organizaciones asuman la problemática<br />

<strong>de</strong>l manejo sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong>l bosque nativo y pot<strong>en</strong>ciar<br />

nativo vinculado con la temática <strong>de</strong>l agua y la leña.<br />

Sin embargo, es necesario <strong>de</strong>stacar que para futuros<br />

proyectos será necesario incorporar nuevas temáticas<br />

que permitan a la comunidad escolar conocer más<br />

sobre nuestros bosques nativos.<br />

esta perspectiva <strong>en</strong> su trabajo. Se incorpora un<br />

manejo territorial <strong>de</strong> los bosques más allá <strong>de</strong>l<br />

predio y se pot<strong>en</strong>cia la id<strong>en</strong>tidad local y las<br />

discusiones para fom<strong>en</strong>tar la participación. Esta<br />

línea se incorporó a pequeña escala ya que <strong>en</strong><br />

comunida<strong>de</strong>s indíg<strong>en</strong>as se aplicó la dinámica <strong>de</strong><br />

participación y organización <strong>de</strong> trabajo junto con<br />

los dirig<strong>en</strong>tes.<br />

c) La Gestión <strong>de</strong> Recursos para las Organizaciones<br />

ha sido asumida <strong>en</strong> el trabajo con los ext<strong>en</strong>sionistas<br />

y coordinadores locales <strong>de</strong> la ONG, ya sea por<br />

medio <strong>de</strong> la elaboración <strong>de</strong> proyectos <strong>de</strong> acuerdo<br />

a lo que los campesinos han <strong>de</strong>terminado como<br />

relevante como también por medio <strong>de</strong>l apr<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />

haci<strong>en</strong>do, o sea, el acompañami<strong>en</strong>to mutuo <strong>de</strong> los<br />

profesionales acotados junto a los dirig<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

las organizaciones a instancias públicas y privadas.


d) Comercialización <strong>de</strong> los Productos <strong>de</strong>l Bosque.<br />

Se ha asumido la necesidad <strong>de</strong> incorporar a los<br />

pequeños propietarios <strong>de</strong> manera asociativa a ese<br />

mercado, por medio <strong>de</strong> instancias como las<br />

Cooperativas u otras.<br />

Por último, <strong>en</strong> la ONG FBN se ha realizado la<br />

labor <strong>de</strong> articular a campesinos <strong>en</strong> re<strong>de</strong>s para<br />

concretar objetivos comunes y con gestión <strong>de</strong><br />

recursos que pot<strong>en</strong>ci<strong>en</strong> las capacida<strong>de</strong>s productivas<br />

y comerciales, g<strong>en</strong>erándose a<strong>de</strong>más un <strong>en</strong>foque<br />

gremial <strong>en</strong> cuanto a la <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa como también a<br />

la propuesta <strong>de</strong> <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> carácter campesino<br />

articulado al bosque nativo.<br />

Para la ejecución <strong>de</strong> estas acciones se han<br />

implem<strong>en</strong>tado equipos multidisciplinarios que han<br />

iniciado y <strong>de</strong>sarrollado procesos interdisciplinarios.<br />

Así, <strong>en</strong> los predios y trabajo con organizaciones<br />

han participado profesionales <strong>de</strong>l área forestal,<br />

incorporándose (<strong>en</strong> m<strong>en</strong>or cantidad) <strong>de</strong>l área<br />

comercial y <strong>de</strong> las ci<strong>en</strong>cias sociales, lo que permitió<br />

abordar con mayor especialización los lineami<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> acuerdo a los recursos disponibles.<br />

Durante el año 2010, a través <strong>de</strong> los proyectos<br />

ejecutados, se asesoró gratuitam<strong>en</strong>te a más <strong>de</strong><br />

400 familias <strong>de</strong> las Regiones IX, XIV, X y XI. La<br />

Asesoría Técnica <strong>de</strong> la ONG FBN contempla la<br />

elaboración <strong>de</strong> planes <strong>de</strong> manejo, marcación,<br />

talleres <strong>de</strong> capacitación, g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> re<strong>de</strong>s,<br />

sistematización <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias, educación y, <strong>en</strong><br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

g<strong>en</strong>eral, acciones <strong>de</strong> acompañami<strong>en</strong>to.<br />

La incorporación <strong>de</strong> profesionales <strong>de</strong> otras<br />

especialida<strong>de</strong>s <strong>en</strong>tre los que se cu<strong>en</strong>tan agrónomos,<br />

veterinarios y antropólogos, ha permitido una<br />

asesoría integral y eficaz. En esta misma línea, se<br />

realizaron talleres, activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> fortalecimi<strong>en</strong>to<br />

organizacional y <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> campesinos para<br />

compartir experi<strong>en</strong>cias y g<strong>en</strong>erar propuestas <strong>de</strong><br />

trabajo.<br />

Poco a poco los Municipios (alcal<strong>de</strong> y concejeros)<br />

<strong>de</strong> los territorios <strong>en</strong> que estamos trabajando, han<br />

visto la necesidad <strong>de</strong> contar con asesoría técnica<br />

forestal perman<strong>en</strong>te. De este modo, el 2010 se<br />

firmaron 4 conv<strong>en</strong>ios tripartitos <strong>en</strong>tre la ONG, la<br />

Corporación Nacional (CONAF) y Municipio local.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

9 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

10 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Asimismo, se r<strong>en</strong>ovaron los conv<strong>en</strong>ios con las<br />

Municipalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Corral y San José <strong>de</strong> la<br />

Mariquina y se firmaron dos nuevos acuerdos con<br />

las Municipalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Río Negro y Máfil. La primera<br />

Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />

<strong>de</strong> ellas ti<strong>en</strong>e como propósito apoyar las activida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>l programa forestal municipal, y la segunda,<br />

ti<strong>en</strong>e como fin iniciar un programa <strong>de</strong> asist<strong>en</strong>cia<br />

técnica forestal contratando un profesional.<br />

Día <strong>de</strong> Bosque <strong>en</strong> Ancud. Firma conv<strong>en</strong>io Máfil.<br />

El compon<strong>en</strong>te Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas se origina por<br />

la necesidad <strong>de</strong> integrar otras disciplinas y una<br />

mirada más global al quehacer <strong>de</strong> la ONG FBN,<br />

<strong>en</strong> particular <strong>en</strong> las activida<strong>de</strong>s relacionadas con<br />

el trabajo directo <strong>en</strong> terr<strong>en</strong>o con familias campesinas<br />

y mapuche. Observamos cómo día a día se<br />

<strong>de</strong>terioran los recursos naturales <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral y se<br />

van perdi<strong>en</strong>do las funciones básicas <strong>de</strong> los<br />

ecosistemas, como el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua para<br />

activida<strong>de</strong>s humanas y la protección <strong>de</strong> los suelos,<br />

que condicionan la productividad <strong>de</strong> las distintas<br />

activida<strong>de</strong>s productivas <strong>de</strong>l mundo rural.<br />

En el c<strong>en</strong>tro sur <strong>de</strong> Chile los cursos superficiales<br />

son una importante fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> agua para consumo<br />

<strong>de</strong> la población humana (alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> un 50% <strong>de</strong><br />

la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> agua para consumo humano <strong>en</strong><br />

el sector rural se abastece <strong>de</strong> aguas superficiales),<br />

<strong>de</strong> los cuales se obti<strong>en</strong>e a<strong>de</strong>más agua para uso<br />

agrícola, g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía y procesos industriales.<br />

Muchas <strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas que originan los cursos<br />

<strong>de</strong> agua utilizados para consumo humano están<br />

ubicadas geográficam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los sectores montañosos<br />

altos, sobre los poblados a los que abastec<strong>en</strong>, y<br />

durante más <strong>de</strong> un siglo han sido sometidas a<br />

int<strong>en</strong>sos procesos <strong>de</strong> cambio <strong>de</strong> uso <strong>de</strong>l suelo,<br />

que incluy<strong>en</strong> la tala y quema <strong>de</strong>l bosque nativo<br />

para la habilitación <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s agropecuarias<br />

y, <strong>en</strong> las últimas décadas, el establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

monocultivos <strong>de</strong> especies forestales exóticas <strong>de</strong><br />

rápido crecimi<strong>en</strong>to. Esto ha g<strong>en</strong>erado problemas<br />

<strong>en</strong> la calidad y regularidad <strong>de</strong>l agua prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> los esteros, lo que sumado al esc<strong>en</strong>ario climático<br />

global am<strong>en</strong>aza con agravarse <strong>en</strong> el sector rural,<br />

con fuertes repercusiones <strong>en</strong> el sector urbano.<br />

Este proceso es favorecido por el marco legal y<br />

políticas públicas actuales, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la forma<br />

<strong>de</strong> operar <strong>de</strong> muchas empresas privadas que se<br />

instalan <strong>en</strong> los territorios.<br />

En este s<strong>en</strong>tido, el Manejo <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas pret<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

ampliar la mirada a la escala <strong>de</strong> paisaje para<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r los procesos que están llevando a un<br />

<strong>de</strong>terioro <strong>de</strong> nuestros ecosistemas, con el fin <strong>de</strong><br />

elaborar y ejecutar propuestas concretas para<br />

<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tar los problemas <strong>de</strong>tectados.<br />

El aprovechami<strong>en</strong>to sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong>l agua trasci<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

los aspectos <strong>de</strong> ord<strong>en</strong> técnico y constituye un<br />

<strong>de</strong>safío político, social, económico y cultural, que<br />

compromete a la sociedad <strong>en</strong> su conjunto a <strong>de</strong>finir<br />

y aplicar estrategias a<strong>de</strong>cuadas <strong>de</strong> gestión que<br />

permitan satisfacer las <strong>de</strong>mandas creci<strong>en</strong>tes fr<strong>en</strong>te<br />

a la evid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> un recurso limitado, y a la<br />

necesidad <strong>de</strong> lograr la toma <strong>de</strong> conci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la<br />

población sobre el valor social, económico y<br />

ambi<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>l agua. Esto <strong>de</strong>be traducirse <strong>en</strong> un<br />

cambio <strong>de</strong> prácticas productivas que, sumado a<br />

la aplicación <strong>de</strong> tecnologías, permitan evaluar y<br />

afrontar <strong>de</strong> mejor manera los problemas g<strong>en</strong>erados<br />

por la t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia actual, que no solo está g<strong>en</strong>erando<br />

trastornos <strong>en</strong> el mundo rural, sino que compromete<br />

al país <strong>en</strong> su conjunto al mermar el principal<br />

insumo <strong>de</strong> la economía nacional, sus recursos<br />

naturales.


El manejo <strong>de</strong> los recursos naturales a nivel local,<br />

y específicam<strong>en</strong>te la gestión <strong>de</strong>l agua, <strong>de</strong>be<br />

<strong>de</strong>sempeñar un papel crítico <strong>en</strong> las gran<strong>de</strong>s<br />

estrategias para resolver los problemas <strong>de</strong> escasez.<br />

El manejo local <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas permite una<br />

<strong>de</strong>sc<strong>en</strong>tralización <strong>de</strong>mocratizadora <strong>de</strong> las <strong>de</strong>cisiones<br />

y las responsabilida<strong>de</strong>s. Bi<strong>en</strong> hecho, esto faculta<br />

a la g<strong>en</strong>te para tomar parte <strong>en</strong> las <strong>de</strong>cisiones que<br />

van a <strong>de</strong>finir su futuro. Estimula a<strong>de</strong>más la integración<br />

<strong>de</strong>l saber tradicional con la ci<strong>en</strong>cia nueva para<br />

promover un manejo justo y efici<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l suministro.<br />

En esta forma, la <strong>de</strong>gradación y la escasez <strong>de</strong>l<br />

agua pued<strong>en</strong> transformarse <strong>en</strong> una sufici<strong>en</strong>cia<br />

sost<strong>en</strong>ible.<br />

La gestión integrada <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas es un proceso<br />

que promueve el aprovechami<strong>en</strong>to coordinado <strong>de</strong>l<br />

agua y los recursos relacionados, con el fin <strong>de</strong><br />

maximizar el bi<strong>en</strong>estar social <strong>de</strong> manera equitativa<br />

y sin comprometer la sust<strong>en</strong>tabilidad <strong>de</strong> los<br />

ecosistemas vitales.<br />

Des<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista <strong>de</strong> la gestión, aparece<br />

como natural <strong>en</strong>tonces fijarse objetivos sobre el<br />

recurso hídrico, ya sea <strong>en</strong> calidad y/o cantidad,<br />

si<strong>en</strong>do las acciones o interv<strong>en</strong>ciones que afect<strong>en</strong><br />

el recurso, directa o indirectam<strong>en</strong>te, las que serán<br />

susceptibles <strong>de</strong> ser gestionadas a través <strong>de</strong> un<br />

<strong>en</strong>foque <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas que consi<strong>de</strong>ra el manejo<br />

adaptativo. La gestión integrada, operacionalm<strong>en</strong>te,<br />

ti<strong>en</strong>e como propósito coordinar las diversas acciones<br />

que realizan el sector público, privado y la sociedad<br />

civil, a partir <strong>de</strong> un objetivo común <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>estar<br />

Monitoreo Forestal<br />

Durante 2010, el equipo <strong>de</strong>l proyecto<br />

“Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />

Abastecedoras <strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong><br />

Chile”, realizó un int<strong>en</strong>so monitoreo<br />

<strong>en</strong> cu<strong>en</strong>cas hidrográficas <strong>de</strong> la región<br />

<strong>de</strong> Los Ríos; <strong>de</strong> los sectores <strong>de</strong><br />

Antilhue, comuna <strong>de</strong> Lanco; Sector<br />

Mehuín, comuna <strong>de</strong> Mariquina y; Sector<br />

Llancahue, comuna <strong>de</strong> Valdivia.<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

para los habitantes y el territorio <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca.<br />

Pret<strong>en</strong><strong>de</strong>, a su vez, incorporar progresivam<strong>en</strong>te una<br />

mayor cantidad <strong>de</strong> variables <strong>en</strong> los procesos <strong>de</strong><br />

toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones sobre las interv<strong>en</strong>ciones que<br />

se realizan, a través <strong>de</strong>l monitoreo continuo.<br />

Algunas premisas para lograr una gestión integrada<br />

<strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas hidrográficas:<br />

• Para los actores locales, que internalic<strong>en</strong> que<br />

el manejo local <strong>de</strong>l agua es <strong>de</strong> importancia<br />

primordial para g<strong>en</strong>erar <strong>de</strong>sarrollo económico y<br />

social.<br />

• Para qui<strong>en</strong>es toman las <strong>de</strong>cisiones, que compr<strong>en</strong>dan<br />

que la investigación <strong>de</strong>l manejo hídrico pue<strong>de</strong><br />

g<strong>en</strong>erar consecu<strong>en</strong>cias importantes para la política<br />

y las directrices. Los <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> las políticas<br />

comet<strong>en</strong> un error inm<strong>en</strong>so cuando, como lo hac<strong>en</strong><br />

con frecu<strong>en</strong>cia, no ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los grupos<br />

pequeños o las pequeñas soluciones.<br />

• Para los investigadores, que capt<strong>en</strong> que la<br />

participación y la capacitación local aum<strong>en</strong>tan las<br />

posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> una investigación efectiva y exitosa.<br />

• Para los servicios públicos e instituciones que<br />

promuev<strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo rural, que <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>dan que<br />

el trabajo coordinado facilita las interv<strong>en</strong>ciones <strong>en</strong><br />

el territorio y optimiza los recursos invertidos.<br />

En resum<strong>en</strong>, que la única forma <strong>de</strong> alcanzar el<br />

bi<strong>en</strong>estar local es el trabajo conjunto <strong>de</strong> actores<br />

locales y externos, don<strong>de</strong> los distintos conocimi<strong>en</strong>tos<br />

se integran para g<strong>en</strong>erar propuestas <strong>de</strong> solución<br />

efectiva y acor<strong>de</strong> a cada realidad local.<br />

Fu<strong>en</strong>te: elaboración propia.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

11 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

12 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

En el marco <strong>de</strong> esta iniciativa, se registraron 34<br />

situaciones que no cumplirían con la legislación<br />

vig<strong>en</strong>te (anexo 1), <strong>de</strong> las cuales se pudo id<strong>en</strong>tificar<br />

32 propietarios <strong>en</strong> base al registro <strong>de</strong> propiedad<br />

<strong>de</strong>l SII (1998). De éstos, 11 situaciones se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

<strong>en</strong> predios <strong>de</strong> la empresa Forestal Valdivia, <strong>de</strong>l<br />

Grupo Arauco), 3 <strong>en</strong> predios <strong>de</strong> la empresa Forestal<br />

Tornagaleones, <strong>de</strong>l Grupo MASISA, 2 <strong>en</strong> predios<br />

<strong>de</strong> la empresa forestal Mininco, <strong>de</strong>l Grupo CMPC),<br />

8 <strong>en</strong> predios <strong>de</strong> la empresa Forestal Anchile y 8<br />

<strong>en</strong> predios <strong>de</strong> propietarios privados.<br />

Las situaciones <strong>de</strong>tectadas fueron la cosecha <strong>de</strong><br />

plantaciones forestales <strong>en</strong> zonas <strong>de</strong> protección <strong>de</strong><br />

cursos <strong>de</strong> agua (11 situaciones) y/o <strong>en</strong> zonas con<br />

altas p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes (45%; 18 situaciones), sustitución<br />

<strong>de</strong> bosque nativo (3 situaciones), <strong>de</strong>strucción <strong>de</strong><br />

bosque nativo (1 situación) y la cosecha a tala<br />

Talas rasas <strong>de</strong> ext<strong>en</strong>sas superficies, sin respetar la protección <strong>de</strong> cursos <strong>de</strong> agua.<br />

rasa <strong>de</strong> plantaciones <strong>en</strong> ext<strong>en</strong>sas superficies (23<br />

situaciones). Es importante <strong>de</strong>stacar que esta última<br />

situación no está regulada por la legislación actual<br />

ni por los sistemas <strong>de</strong> certificación forestal por<br />

lo que, si bi<strong>en</strong> constituye un impacto evid<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

el paisaje y funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los ecosistemas,<br />

no ti<strong>en</strong>e ninguna sanción legal <strong>en</strong> Chile.<br />

Los resultados <strong>de</strong>l monitoreo evid<strong>en</strong>cian que las<br />

empresas forestales ti<strong>en</strong><strong>en</strong> prácticas productivas<br />

<strong>de</strong> alto impacto para la salud <strong>de</strong> los ecosistemas<br />

terrestres y acuáticos, así como <strong>de</strong> las comunida<strong>de</strong>s<br />

locales <strong>de</strong> la zona norte <strong>de</strong> la Región <strong>de</strong> Los Ríos.<br />

Se observaron también prácticas productivas que<br />

no cumpl<strong>en</strong> con la legislación vig<strong>en</strong>te ni con los<br />

estándares <strong>de</strong> sistemas <strong>de</strong> certificación nacional<br />

(CERTFOR) e internacional (FSC).<br />

Cosecha <strong>de</strong> plantaciones <strong>en</strong> áreas con alta p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te. Sustitución <strong>de</strong> bosque nativo.


V. Proyectos realizados:<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Los proyectos ejecutados por la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo durante el 2010 fueron:<br />

4.1. Fortalecimi<strong>en</strong>to y replicación <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> organización <strong>de</strong> pequeños productores para<br />

la comercialización <strong>de</strong> leña certificada y otros productos <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong> Chile.<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Esteban Rivas Gutmann.<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2009.<br />

Fecha <strong>de</strong> término: abril 2011.<br />

Localización geográfica: Valdivia, Corral, Mariquina, Curarrehue, San Juan <strong>de</strong> la Costa, Río Negro,<br />

Purranque, Osorno, Hualaihue, Chonchi, Castro, Coyhaique y Aysén.<br />

Instituciones participantes: Banco Interamericano <strong>de</strong> Desarrollo (BID),<br />

Instituto Nacional <strong>de</strong> Desarrollo Agropecuario (INDAP) y Cooperativa Agrícola<br />

“Energía <strong>de</strong>l Bosque”.<br />

Ma<strong>de</strong>reo Carril y Ranfla utilizado para transportar y extraer la leña <strong>de</strong>l bosque al camino <strong>de</strong> acceso (sector el manzano alto), Propietario Sr. Hugo Cabero.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

13 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

14 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Encu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> i<strong>de</strong>as para la participación <strong>de</strong> la pequeña producción <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong> SNCL, realizado <strong>en</strong> Puerto Varas.<br />

1. Resum<strong>en</strong><br />

La implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l Sistema Nacional <strong>de</strong><br />

Certificación <strong>de</strong> Leña (SNCL) ha <strong>de</strong>jado <strong>en</strong> evid<strong>en</strong>cia<br />

la necesidad <strong>de</strong> apoyar el <strong>de</strong>sarrollo y consolidación<br />

<strong>de</strong> instancias <strong>de</strong> asociatividad, que permitan el<br />

acceso <strong>de</strong> pequeños productores marginales a los<br />

b<strong>en</strong>eficios <strong>de</strong>l SNCL, <strong>en</strong>tregándoles asist<strong>en</strong>cia técnica<br />

para ingresar al mercado formal y aplicando<br />

practicas sust<strong>en</strong>tables <strong>en</strong> el manejo <strong>de</strong> los bosques<br />

y <strong>en</strong> la producción <strong>de</strong> leña seca.<br />

Lo anterior <strong>de</strong>bido a que la mayoría <strong>de</strong> los<br />

pequeños productores quedan excluidos <strong>de</strong> acce<strong>de</strong>r<br />

a los b<strong>en</strong>eficios <strong>de</strong>l SNCL por causas <strong>de</strong> distinta<br />

naturaleza: legales, medioambi<strong>en</strong>tales, económicos<br />

y logísticos (transporte y comunicaciones).<br />

La ONG-<strong>Forestales</strong> por el Desarrollo <strong>de</strong>l Bosque<br />

Nativo trabaja <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2003 <strong>en</strong> estos temas,<br />

principalm<strong>en</strong>te con el apoyo <strong>de</strong> Fundación Avina<br />

y fondos <strong>de</strong> la Unión Europea, <strong>de</strong>sarrollando un<br />

mo<strong>de</strong>lo inclusivo y asociativo para que pequeños<br />

productores puedan insertarse <strong>en</strong> el SNCL. Es así<br />

como a diciembre <strong>de</strong> 2007 se logró la formación<br />

y certificación <strong>de</strong> una primera cooperativa llamada<br />

Cooperativa Agrícola “Energía <strong>de</strong>l Bosque”, que<br />

agrupa a 31 pequeños productores <strong>de</strong> las comunas<br />

<strong>de</strong> Mariquina, Valdivia y Corral, y que actualm<strong>en</strong>te<br />

comercializa leña certificada a cli<strong>en</strong>tes resid<strong>en</strong>ciales<br />

e industriales <strong>de</strong> la ciudad <strong>de</strong> Valdivia (XIV Región),<br />

que cu<strong>en</strong>tan con apoyo técnico para el manejo<br />

<strong>de</strong> sus bosques.<br />

De esta forma, el proyecto busco consolidar la<br />

estructura organizacional y financiera <strong>de</strong> la<br />

Cooperativa Agrícola “Energía <strong>de</strong>l Bosque”,<br />

sistematizando el mo<strong>de</strong>lo inclusivo/asociativo para<br />

replicarlo <strong>en</strong> ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l Sur <strong>de</strong> Chile como<br />

Temuco, Osorno, Puerto Montt, Castro y Coyhaique,<br />

que pres<strong>en</strong>tan situaciones muy similares y don<strong>de</strong><br />

se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> funcionami<strong>en</strong>to el SNCL.<br />

Durante el 2010 se consolidó la instalación <strong>de</strong>l<br />

Proyecto <strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s o localida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Curarrehue,<br />

Valdivia, Hualaihue, Coihuín <strong>de</strong> Compu <strong>en</strong> Chiloé<br />

y Aysén, con la finalidad que la leña producida<br />

sea comercializada como leña certificada, con<br />

distintos resultados y apr<strong>en</strong>dizajes <strong>de</strong> acuerdo a<br />

las características particulares <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los<br />

procesos.<br />

Un factor relevante es la consolidación <strong>de</strong> la<br />

Cooperativa “Energía <strong>de</strong>l Bosque” como refer<strong>en</strong>te<br />

a nivel <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile. En tanto como segunda<br />

experi<strong>en</strong>cia se ha pot<strong>en</strong>ciado la Cooperativa Los


Colonos <strong>de</strong> Hualaihué. Hoy ambas ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una fuerte<br />

pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el mercado <strong>de</strong> la leña certificada y<br />

con importantes volúm<strong>en</strong>es <strong>de</strong> producción y<br />

comercialización.<br />

Por su parte, la Cooperativa Ñg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Curarrehue<br />

se inserta al SNCL gracias a su certificación,<br />

mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> la Región <strong>de</strong> Aysén se consolida<br />

la Red <strong>de</strong> Leña Aysén, don<strong>de</strong> se pot<strong>en</strong>cia un<br />

mo<strong>de</strong>lo que permite que algunos productores<br />

articulados y organizados se certifican <strong>de</strong> manera<br />

particular y otros logran acuerdos v<strong>en</strong>tajosos con<br />

comerciantes <strong>de</strong> leña que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> la<br />

Red.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, una quinta experi<strong>en</strong>cia es la Cooperativa<br />

Ñg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Coihuin <strong>de</strong> Compu, ubicada <strong>en</strong> la Provincia<br />

<strong>de</strong> Chiloé, que <strong>de</strong>sarrolló un proceso <strong>de</strong><br />

fortalecimi<strong>en</strong>to organizacional pero no ha consolidado<br />

su sistema <strong>de</strong> producción y comercialización.<br />

2. Objetivos<br />

La finalidad <strong>de</strong> este proyecto fue consolidar la<br />

implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un mo<strong>de</strong>lo inclusivo y asociativo<br />

para la gestión sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong>l bosque nativo <strong>en</strong><br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

el marco <strong>de</strong>l SNCL (Sistema Nacional <strong>de</strong> Certificación<br />

<strong>de</strong> Leña). El propósito es facilitar la inserción <strong>de</strong><br />

los pequeños productores <strong>de</strong> leña por medio <strong>de</strong><br />

la organización <strong>de</strong> estos <strong>en</strong> grupos o asociativida<strong>de</strong>s<br />

<strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Temuco, Osorno, Puerto Montt,<br />

Castro y Coyhaique, y consolidar la asociatividad<br />

<strong>de</strong> los productores <strong>en</strong> Valdivia.<br />

A<strong>de</strong>más, buscó:<br />

a) Consolidar el mo<strong>de</strong>lo organizacional y financiero<br />

<strong>de</strong> la Cooperativa Agrícola “Energía <strong>de</strong>l Bosque”.<br />

b) Replicar el mo<strong>de</strong>lo organizacional y financiero<br />

<strong>en</strong> 5 ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile, y elaborar<br />

participativam<strong>en</strong>te el mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> gestión sust<strong>en</strong>table<br />

<strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> leña certificada <strong>en</strong> las<br />

ciuda<strong>de</strong>s participantes <strong>en</strong> el proyecto.<br />

c) Difundir el mo<strong>de</strong>lo y g<strong>en</strong>erar instancias <strong>de</strong><br />

intercambio y articulación formal <strong>en</strong>tre las<br />

organizaciones <strong>de</strong> pequeños productores <strong>de</strong> leña<br />

y otras instancias <strong>de</strong> organización <strong>de</strong>l mundo<br />

campesino.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

15 INFORME DE GESTIÓN 2010


16 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />

Facilitar la organización <strong>de</strong><br />

grupos <strong>de</strong> pequeños productores<br />

<strong>de</strong> leña <strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

Temuco, Osorno, Puerto Montt,<br />

Castro y Coyhaique y consolidar<br />

la asociatividad <strong>de</strong> los<br />

productores <strong>en</strong> Valdivia.<br />

a) Consolidar el mo<strong>de</strong>lo exist<strong>en</strong>te<br />

para su posterior replicación.<br />

b) Replicación <strong>de</strong>l mo<strong>de</strong>lo<br />

organizacional y financiero<br />

c) Difusión y g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong><br />

instancias <strong>de</strong> intercambio y<br />

articulación formal <strong>en</strong>tre las<br />

organizaciones <strong>de</strong> pequeños<br />

productores <strong>de</strong> leña y otras<br />

instancias <strong>de</strong> organización <strong>de</strong>l<br />

mundo campesino.<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

Objetivos Indicadores Avance (%)<br />

Fundación AVINA Chile: US$ 50,000<br />

Fundación AVINA Inter.: US$ 50,000<br />

BID: US$ 120,000<br />

INDAP: US$ 16,000<br />

ONG <strong>Forestales</strong>: US$ 100,000<br />

TOTAL: US$ 336,000<br />

• Mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> inclusión para pequeños<br />

productores <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong>l<br />

SNCL operando <strong>en</strong> 6 ciuda<strong>de</strong>s.<br />

• Cooperativa <strong>en</strong>ergía <strong>de</strong>l Bosque<br />

consolidada financiera y<br />

organizacionalm<strong>en</strong>te.<br />

• 5 <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s asociativas constituidas y<br />

certificadas <strong>en</strong> Temuco, Osorno, Puerto<br />

Montt, Castro y Coyhaique,.<br />

• Un 50% <strong>de</strong> los consumidores urbanos<br />

prefier<strong>en</strong> leña certificada.<br />

• La cooperativa ha mejorado sus<br />

indicadores financieros y operacionales<br />

<strong>en</strong> al m<strong>en</strong>os un 30% (v<strong>en</strong>tas, marg<strong>en</strong><br />

operacional, numero <strong>de</strong> cli<strong>en</strong>tes).<br />

• Los socios <strong>de</strong> la cooperativa han<br />

aum<strong>en</strong>tado sus ingresos por v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong><br />

leña <strong>en</strong> un 20% respecto <strong>de</strong> la línea<br />

base.<br />

• Estructura <strong>de</strong> Gobierno consolidada<br />

con un directorio que se reúne al<br />

m<strong>en</strong>os 1 vez al mes.<br />

• Se ha iniciado la comercialización <strong>de</strong> al<br />

m<strong>en</strong>os un producto adicional.<br />

• 5 cooperativas se autofinancian <strong>en</strong> al<br />

m<strong>en</strong>os un 50%.<br />

• Estructura <strong>de</strong> Gobierno organizacional<br />

consolidada con un directorio que se<br />

reúne al m<strong>en</strong>os 1 vez al mes.<br />

• El mo<strong>de</strong>lo es conocido por al m<strong>en</strong>os un<br />

30% <strong>de</strong> las instituciones públicas y<br />

privadas que trabajan <strong>en</strong> el tema.<br />

• Se ha creado una una instancia <strong>de</strong><br />

intercambio <strong>en</strong>tre pequeños<br />

productores.<br />

75%<br />

70%<br />

60%<br />

70%<br />

70%<br />

70%<br />

80%<br />

100%<br />

60%<br />

70%<br />

80%<br />

100%


5. Remuneraciones y consultorías<br />

Cuadro 1. Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

N° Nombre Tipo <strong>de</strong> Contrato<br />

1 Esteban Rivas In<strong>de</strong>finido<br />

2 Fernando Rain In<strong>de</strong>finido<br />

3 Álvaro Valver<strong>de</strong> In<strong>de</strong>finido<br />

4 Cristian Sotomayor In<strong>de</strong>finido<br />

5 Cristian Almonacid In<strong>de</strong>finido<br />

6 Pablo Thiess in<strong>de</strong>finido<br />

Total Anual $ 29.880.000<br />

Cuadro 2. Consultorías <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

AIFBN<br />

N° Nombre Nombre Consultoría<br />

1 Soledad Molinet Profundización <strong>de</strong> Caracterización Socioeconómica y Línea<br />

<strong>de</strong> Base para Pequeños Productores articulados a<br />

Asociativida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sarrolladas <strong>en</strong> el Marco <strong>de</strong>l Proyecto.<br />

2 Camila Lancelotti Realización <strong>de</strong> Proceso <strong>de</strong> Fortalecimi<strong>en</strong>to Organizacional<br />

para la Cooperativa Huilliche Coihuin <strong>de</strong> Compu, por Medio<br />

<strong>de</strong> Talleres Participativos e Incorporación <strong>de</strong> Coaching<br />

Ontológicos.<br />

3 Verónica V<strong>en</strong>egas Realización <strong>de</strong> Proceso <strong>de</strong> Fortalecimi<strong>en</strong>to Organizacional<br />

para la A.G. Red <strong>de</strong> Leña Aysén por Medio <strong>de</strong> Talleres<br />

Participativos e Incorporación <strong>de</strong> Coaching Ontológicos.<br />

4 Antonio Fernán<strong>de</strong>z Evaluación intermedia y final (USD 10,000)<br />

5 Sandra Parra Facilitación y Sistematización Encu<strong>en</strong>tro “G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong><br />

I<strong>de</strong>as para la Sost<strong>en</strong>ibilidad <strong>de</strong> la Participación <strong>de</strong><br />

Pequeños Productores <strong>en</strong> el SNCL”.<br />

Total $ 8.110.000<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

El Proyecto solicitó ext<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> plazo para cerrar al término <strong>de</strong>l primer semestre <strong>de</strong>l 2011, con la<br />

finalidad <strong>de</strong> sistematizar las experi<strong>en</strong>cias y consolidar algunos procesos organizacionales y comerciales,<br />

éste último relacionado a la v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> leña certificada.<br />

4.2. Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas Abastecedoras<br />

<strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong> Chile<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Cristian Frêne Conget<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2010<br />

Fecha <strong>de</strong> término: diciembre 2011<br />

Localización geográfica: Región <strong>de</strong> Los Ríos, Provincia <strong>de</strong> Valdivia,<br />

Comunas <strong>de</strong> Valdivia, Mariquina y Lanco<br />

Instituciones participantes: Unión Europea, Asociación <strong>de</strong> Comunida<strong>de</strong>s Mapuche <strong>de</strong> Lanco Kallfulikan,<br />

Universidad Austral <strong>de</strong> Chile, Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural <strong>de</strong> Mehuín, Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural<br />

<strong>de</strong> Curiñanco.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

17 INFORME DE GESTIÓN 2010


18 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Monica Li<strong>en</strong>laf (propietaria), junto a Gerardo Ojeda (Profesional AIFBN) <strong>en</strong> Sector Villa Nahuel, Región <strong>de</strong> los Ríos.<br />

La iniciativa compr<strong>en</strong>dió dos niveles <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción:<br />

uno interno, con los grupos b<strong>en</strong>eficiarios directos,<br />

y otro externo, con actores locales y regionales.<br />

En el nivel interno se propuso <strong>de</strong>sarrollar e<br />

implem<strong>en</strong>tar una planificación participativa <strong>de</strong>l<br />

territorio, c<strong>en</strong>trada <strong>en</strong> las cu<strong>en</strong>cas abastecedoras<br />

<strong>de</strong> agua para consumo humano, creando un mo<strong>de</strong>lo<br />

<strong>de</strong> gestión que permita la participación <strong>de</strong> los<br />

actores locales <strong>en</strong> todos los niveles, particularm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> la toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones. Para apoyar la planificación<br />

territorial y promover el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> prácticas<br />

silvoagropecuarias a<strong>de</strong>cuadas se evaluó el efecto<br />

que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> estas activida<strong>de</strong>s sobre el agua, por<br />

lo que se implem<strong>en</strong>taron programas <strong>de</strong> monitoreo<br />

<strong>de</strong> la calidad y cantidad <strong>de</strong> agua repres<strong>en</strong>tativos<br />

para cada sector geográfico.<br />

Paralelam<strong>en</strong>te, se trabajó <strong>en</strong> la capacitación <strong>de</strong><br />

dirig<strong>en</strong>tes y actores locales claves <strong>en</strong> temas relativos<br />

a la gestión <strong>de</strong>l agua conformando una red interna<br />

que t<strong>en</strong>ga una propuesta cons<strong>en</strong>suada respecto<br />

al uso y conservación <strong>de</strong>l agua. Una labor importante<br />

fue el estudio <strong>de</strong>tallado y propuestas <strong>de</strong> cambio<br />

a la legislación vig<strong>en</strong>te relacionada con el agua,<br />

así como al proyecto <strong>de</strong> ley para los CAPR.<br />

El trabajo con actores externos compr<strong>en</strong>dió la<br />

interacción con el sector público y privado, don<strong>de</strong><br />

se promovió la GTI <strong>en</strong> un diálogo transversal <strong>en</strong><br />

dos ámbitos: i) instalación <strong>de</strong> mesas locales<br />

multisectoriales (actores locales, municipio, empresas,<br />

gobierno regional, servicios públicos, <strong>en</strong>tre otros),<br />

para discutir las problemáticas <strong>de</strong> los distintos<br />

territorios y propuestas <strong>de</strong> solución validando la<br />

planificación estratégica <strong>de</strong>sarrollada por los actores<br />

locales; ii) acción política para abrir espacios<br />

<strong>de</strong> participación a nivel regional y c<strong>en</strong>tral <strong>en</strong> el<br />

diseño e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> políticas públicas, que<br />

facilit<strong>en</strong> la toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>tralizada<br />

para la gestión local <strong>de</strong>l territorio.<br />

2. Objetivos<br />

El objetivo g<strong>en</strong>eral fue incidir <strong>en</strong> el diseño e<br />

implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> políticas públicas <strong>en</strong>focadas al<br />

manejo integrado <strong>de</strong>l territorio, promovi<strong>en</strong>do la<br />

participación informada y coordinada <strong>de</strong> la sociedad<br />

civil, para lo cual se trabaja <strong>en</strong> como objetivos<br />

específico:<br />

Implem<strong>en</strong>tar procesos participativos <strong>de</strong> Gestión<br />

Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas Hidrográficas, consi<strong>de</strong>rando<br />

la diversidad <strong>de</strong> territorios y sus habitantes,<br />

promovi<strong>en</strong>do el bi<strong>en</strong>estar local.


3. Indicadores<br />

Actividad<br />

Contacto con dirig<strong>en</strong>tes y actores locales,<br />

diagnóstico socio productivos territoriales<br />

Selección <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s piloto para el<br />

manejo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas (Id<strong>en</strong>tificación <strong>de</strong><br />

cu<strong>en</strong>cas abastecedoras <strong>de</strong> agua <strong>en</strong><br />

terr<strong>en</strong>o)<br />

Monitoreo aéreo para recopilar<br />

información territorial<br />

Planificación participativa <strong>de</strong>l territorio<br />

Planificación <strong>de</strong> trabajo a escala predial<br />

<strong>en</strong> las cu<strong>en</strong>cas<br />

Planificación <strong>de</strong> trabajo a escala predial<br />

<strong>en</strong> las cu<strong>en</strong>cas<br />

Implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> programa <strong>de</strong><br />

monitoreo <strong>de</strong> agua<br />

Difusión y publicación <strong>de</strong> los resultados<br />

obt<strong>en</strong>idos<br />

Estudio <strong>de</strong> la legislación vig<strong>en</strong>te sobre<br />

agua y comunida<strong>de</strong>s locales<br />

Diseño e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> programa<br />

<strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal<br />

Diseño e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> estrategia<br />

comunicacional<br />

Indicador<br />

AIFBN<br />

Directivas <strong>de</strong> los CAPR1 <strong>de</strong> Curiñanco y Mehuín, Asociación Kallfulikan y<br />

dirig<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> 16 comunida<strong>de</strong>s mapuche informadas y comprometidas a participar<br />

<strong>en</strong> el proceso.<br />

Asambleas coordinadas <strong>en</strong> 3 <strong>de</strong> los 4 territorios don<strong>de</strong> se ejecuta la acción.<br />

10 cu<strong>en</strong>cas abastecedoras <strong>de</strong> agua id<strong>en</strong>tificadas. Información socio productiva<br />

<strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas id<strong>en</strong>tificadas. Cartografía actualizada <strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas<br />

abastecedoras <strong>de</strong> agua.<br />

Sobrevuelo <strong>en</strong> avión CESNA por las comunas involucradas <strong>en</strong> la acción (Lanco,<br />

Loncoche, Mariquina y Valdivia). Fotografías digitales.<br />

13 Asambleas (2 <strong>en</strong> Llancahue, 6 <strong>en</strong> Mehuín y 5 <strong>en</strong> Lanco) y 3 Talleres <strong>de</strong><br />

Capacitación (GIAP). Compromiso <strong>de</strong> propietarios <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas y dirig<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

CAPR y comunida<strong>de</strong>s mapuche para apoyar activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> gestión y<br />

conservación <strong>de</strong> las cu<strong>en</strong>cas <strong>de</strong> cada territorio.<br />

Asambleas <strong>de</strong> validación <strong>de</strong> la planificación <strong>en</strong> cada territorio.<br />

Elaboración y discusión <strong>de</strong> propuestas <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción prediales, con <strong>en</strong> foque<br />

<strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>ca.<br />

Talleres <strong>de</strong> Capacitación (GIAP) <strong>en</strong> las localida<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> cu<strong>en</strong>cas<br />

piloto.<br />

Instalación y operación <strong>de</strong> mesas <strong>de</strong> trabajo con ag<strong>en</strong>tes locales.<br />

Una estación <strong>de</strong> monitoreo implem<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> dos sub cu<strong>en</strong>cas <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca<br />

que abastece a la comunidad <strong>de</strong> Curiñanco.<br />

Se han obt<strong>en</strong>ido datos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el sector costa <strong>de</strong> Valdivia. Fue aceptada una<br />

publicación <strong>en</strong> la revista Bosque <strong>de</strong> la UACH. Los resultados <strong>de</strong>l estudio fueron<br />

pres<strong>en</strong>tados al CAPR <strong>de</strong> Curiñanco.<br />

Docum<strong>en</strong>to con las conclusiones <strong>de</strong> estudio jurídico sobre Constitución <strong>de</strong> la<br />

República, Código <strong>de</strong> Aguas, Ley Indíg<strong>en</strong>a N°19.253 y Conv<strong>en</strong>io 169 <strong>de</strong> la<br />

OIT.<br />

Elaboración <strong>de</strong> propuestas <strong>de</strong> modificación a la legislación sobre agua.<br />

11 talleres realizados <strong>en</strong> 2 establecimi<strong>en</strong>tos educacionales (Mehuín y Huellelhue).<br />

Participaron activam<strong>en</strong>te alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 30 estudiantes <strong>en</strong> los ciclo <strong>de</strong> talleres,<br />

qui<strong>en</strong>es compr<strong>en</strong>dieron la función que cumple el bosque nativo <strong>en</strong> la cantidad<br />

y calidad <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> una cu<strong>en</strong>ca. A<strong>de</strong>más indagaron como el agua llega a sus<br />

hogares. Adicionalm<strong>en</strong>te, se implem<strong>en</strong>tó otro ciclo <strong>de</strong> talleres <strong>de</strong> educación<br />

ambi<strong>en</strong>tal, <strong>en</strong> 3 establecimi<strong>en</strong>tos educacionales <strong>de</strong> la ciudad <strong>de</strong> Valdivia, don<strong>de</strong><br />

se aplicó el mismo programa pero <strong>en</strong>focado a la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong> Llancahue, principal<br />

abastecedor <strong>de</strong> agua potable para la ciudad. Participaron activam<strong>en</strong>te más <strong>de</strong><br />

60 estudiantes <strong>en</strong> el ciclo <strong>de</strong> talleres que contempló 3 talleres <strong>en</strong> aula y 6<br />

salidas a terr<strong>en</strong>o.<br />

Docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Plan Comunicacional. Catastro <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua a<br />

sectores rurales (7 comunas a la fecha, se completa a fines <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2011).<br />

8 talleres <strong>de</strong> capacitación <strong>en</strong> uso <strong>de</strong> soportes comunicacionales. 2 radios<br />

comunitarias funcionando (Malalhue y Mehuín), 1 diario mural instalado <strong>en</strong> los<br />

distintos territorios. Comunicados <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, reportajes y noticias, que han<br />

aparecido <strong>en</strong> el boletín electrónico institucional y <strong>en</strong> la revista <strong>de</strong> la AIFBN,<br />

a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> diversos medios escritos, radiales y digitales. También se ha<br />

realizado hasta el mom<strong>en</strong>to una d<strong>en</strong>uncia ante autorida<strong>de</strong>s con seguimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, apareci<strong>en</strong>do la noticia principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> medios radiales y digitales.<br />

10 notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa aparecidos <strong>en</strong> medios digitales (portales web <strong>de</strong> la red <strong>de</strong><br />

medios <strong>de</strong> los pueblos) o escritos (Diario Austral <strong>de</strong> Valdivia, El Ciudadano).<br />

Cobertura radial <strong>de</strong> notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa y d<strong>en</strong>uncia (radios Bio Bio, U. <strong>de</strong> Chile,<br />

Valdivia, Tornagaleones, Malalhue, Lanco, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> radios digitales).<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Avance %<br />

100<br />

100<br />

80<br />

60<br />

100<br />

60<br />

50<br />

50<br />

30<br />

100<br />

0<br />

70<br />

60<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

19 INFORME DE GESTIÓN 2010


20 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

Unión Europea: 148.000<br />

ONG <strong>Forestales</strong>: 37.620<br />

Asociación <strong>de</strong> Comunida<strong>de</strong>s Mapuche<br />

<strong>de</strong> Lanco Kallfulikan 7.000<br />

Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural <strong>de</strong> Mehuín 6.000<br />

Comité <strong>de</strong> Agua Potable Rural <strong>de</strong> Curiñanco 6.000<br />

Universidad Austral <strong>de</strong> Chile 12.000<br />

TOTAL: 216.620<br />

5. Remuneraciones y consultorías<br />

Cuadro 3.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />

Gerardo Ojeda<br />

Claudio Donoso<br />

Iván Ponce<br />

Pablo Soto<br />

Eliana Sotomayor<br />

Conrado I<strong>de</strong><br />

Cristián Frêne<br />

Martin Correa<br />

María Paz Torres<br />

Mario Manquepilan<br />

Total ($/anual)<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

Honorarios<br />

27.431.666<br />

Cuadro 4. Consultorías financiadas por el proyecto 2010<br />

Nombre Actividad<br />

Humberto Lemarie<br />

Mario Guzmán<br />

Arnaldo Vergara<br />

Úrsula Fernán<strong>de</strong>z<br />

Marcia Roa<br />

Total ($/anual)<br />

Estudio <strong>de</strong> legislación sobre el agua.<br />

Inserción <strong>de</strong> notas <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, noticias y comunicados <strong>en</strong><br />

pr<strong>en</strong>sa formal y alternativa.<br />

Levantami<strong>en</strong>to información SIG.<br />

Educación Ambi<strong>en</strong>tal.<br />

Educación Ambi<strong>en</strong>tal.<br />

2.216.222


AIFBN<br />

4.6. Leña, <strong>en</strong>ergía r<strong>en</strong>ovable para la conservación <strong>de</strong> los<br />

bosques nativos <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2007.<br />

Fecha <strong>de</strong> término: diciembre 2011.<br />

Dia <strong>de</strong> campo <strong>en</strong> Quemchi. Javier Sanzana (asesoría forestal, AIFBN), Jaime López (ger<strong>en</strong>te g<strong>en</strong>eral Corporación <strong>de</strong> la<br />

Leña) , Sebastián Niemeyer (asesoría forestal, AIFBN).<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Localización geográfica: Santiago, Temuco, Vilcún, Carahue, Villarrica, Curarrehue, Loncoche, Valdivia,<br />

Corral, Mariquina, Lanco, Paillaco, Los Lagos, Lago Ranco, Osorno, Puyehue,<br />

San Juan <strong>de</strong> la Costa, Río Negro, Puerto Montt, Hualaihue, Puerto Varas,<br />

Los Muermos, Fresia, Castro, Ancud, Chonchi, Dalcahue, Quellón, Coyhaique<br />

y Aysén (regiones Metropolitana - XI).<br />

Instituciones participantes: Unión Europea, Corporación Nacional Forestal (CONAF), Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

Acción Social <strong>de</strong>l Obispado <strong>de</strong> Temuco (DAS), Fe<strong>de</strong>ración <strong>de</strong> Comunida<strong>de</strong>s Huilliches <strong>de</strong> Chiloé.<br />

Tercera visita Monitoreo Externo Unión<br />

Europea. Eduardo Neira (director <strong>de</strong>l<br />

Proyecto), Rodrigo Pedraza (Presid<strong>en</strong>te<br />

Corporación <strong>de</strong> la Leña), Carola Iturriaga<br />

Secretaría técnica <strong>de</strong> Llanquihue, Sergio<br />

Vargas y Cristián Kaufmann, (Leñas<br />

Kaufmann), David San Miguel, Evaluador<br />

Unión Europea, Antonio Past<strong>en</strong>e, asesor<br />

forestal AIFBN.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

21 INFORME DE GESTIÓN 2010


22 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> Jaime López , ger<strong>en</strong>te g<strong>en</strong>eral, Corporación <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> Leña <strong>en</strong> Stand Explicativo <strong>en</strong> Cerro San Cristóbal, junto a Ministro <strong>de</strong> Agricultura,<br />

Ministro <strong>de</strong> Energía, Directora <strong>de</strong> FIA y Director <strong>de</strong> CIREN.<br />

1. Resum<strong>en</strong><br />

El proyecto “Leña, <strong>en</strong>ergía r<strong>en</strong>ovable para la<br />

conservación <strong>de</strong> los bosques nativos <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong><br />

Chile” se inició <strong>en</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong>l 2007. Esta iniciativa<br />

ha permitido dar continuidad a un proceso iniciado<br />

<strong>en</strong> la ciudad <strong>de</strong> Valdivia el año 2003, bajo el alero<br />

<strong>de</strong>l proyecto “Sistema <strong>de</strong> Certificación para el Uso<br />

Sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong> la Leña <strong>en</strong> la Ciudad <strong>de</strong> Valdivia”,<br />

financiado por Fundación AVINA y CONAF-Cooperación<br />

Alemana 1 .<br />

Es importante m<strong>en</strong>cionar que con este proyecto<br />

el número <strong>de</strong> personas que trabajaban <strong>en</strong> ONG<br />

1 También hubo aportes <strong>de</strong> CONAMA, BOSCA, SOCOVESA, Louissiana Pacific, Municipalidad <strong>de</strong> Valdivia y otros.<br />

aum<strong>en</strong>tó <strong>de</strong> 5 a cerca <strong>de</strong> 40. Es <strong>de</strong>cir, el tamaño<br />

institucional aum<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> un 800% <strong>en</strong> pocos meses,<br />

lo cual significó un <strong>de</strong>safío adicional para la<br />

dirección <strong>de</strong>l proyecto y la institución. Con la<br />

creación <strong>de</strong> la Corporación <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong><br />

Leña, el año 2008, el número <strong>de</strong> personas vinculadas<br />

contractualm<strong>en</strong>te a la ONG durante el 2010 fue<br />

<strong>de</strong> 19 personas.<br />

El año 2010, el proyecto avanzó significativam<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> todos sus indicadores <strong>de</strong> gestión (Anexo 1).<br />

Actualm<strong>en</strong>te se presta asist<strong>en</strong>cia técnica gratuita.


a 365 pequeños y medianos propietarios productores<br />

<strong>de</strong> leña. Se han certificado a 40 nuevos comerciantes,<br />

con lo cual exist<strong>en</strong> 97 comerciantes certificados,<br />

con un volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> 107 mil metros. Asimismo, el<br />

volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> leña se ha increm<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> forma<br />

sost<strong>en</strong>ible alcanzando el año 2010 un total acumulado<br />

<strong>de</strong> 248 mil metros.<br />

En g<strong>en</strong>eral, el cronograma <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s se ha<br />

cumplido, aún cuando hubo activida<strong>de</strong>s complejas<br />

requeri<strong>en</strong>do más tiempo para su implem<strong>en</strong>tación.<br />

Es importante m<strong>en</strong>cionar que <strong>en</strong> la página web<br />

www.l<strong>en</strong>a.cl se publica periódicam<strong>en</strong>te una matriz<br />

con el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> avance <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los<br />

indicadores <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong>l proyecto 2 , con el fin <strong>de</strong><br />

informar y transpar<strong>en</strong>tar los avances alcanzados.<br />

El “Proyecto Leña” intervi<strong>en</strong>e <strong>en</strong> toda la cad<strong>en</strong>a<br />

<strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> la leña, lo cual implica una<br />

gran diversidad <strong>de</strong> temas, acciones y grupos objetivo.<br />

La complejidad se increm<strong>en</strong>ta al focalizar el trabajo<br />

<strong>en</strong> 6 ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile, sumando también<br />

a la ciudad <strong>de</strong> Santiago (políticas públicas). Estos<br />

núcleos urbanos están separados por casi 2 mil<br />

kilómetros, esto implica difer<strong>en</strong>cias climáticas<br />

importantes, que hac<strong>en</strong> aún más complejo el<br />

panorama (diversidad <strong>de</strong> bosques, campesinos,<br />

autorida<strong>de</strong>s, etc.).<br />

2. Objetivos<br />

El objetivo g<strong>en</strong>eral “promover la conservación y la<br />

gestión sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong> los bosques nativos utilizados<br />

2 Ver http://gestion.krayon.cl/webeu.php.<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

para producción <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> el sur <strong>de</strong> Chile”, fue<br />

abordado <strong>en</strong> 4 objetivos específicos:<br />

1. Consolidar el Sistema Nacional <strong>de</strong> Certificación<br />

<strong>de</strong> Leña (SNCL).<br />

2. Promover el manejo a<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong>l bosque nativo<br />

<strong>en</strong> las áreas <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> leña <strong>de</strong> los<br />

principales c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong> las IX, X, y XI<br />

Regiones.<br />

3. Regular el mercado <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> los principales<br />

c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong> la IX, X y XI Regiones y<br />

posicionar a los comerciantes <strong>de</strong> leña certificados.<br />

4. Desarrollar y promover elem<strong>en</strong>tos para una<br />

estrategia nacional <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> la d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía.<br />

3. Indicadores<br />

3.1 Indicadores <strong>de</strong> Monitoreo Externo:<br />

Durante el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> ejecución <strong>de</strong>l proyecto<br />

se han recibido 3 visitas <strong>de</strong> Monitoreo Externo por<br />

parte <strong>de</strong> la Unión Europea, los evaluadores y<br />

períodos <strong>de</strong> evaluación fueron los sigui<strong>en</strong>tes:<br />

•Gregorio Etesse (2 al 6 <strong>de</strong> junio 2008).<br />

•Joke Vuurmans /Carlos Rivas (22 al 25 <strong>de</strong> Septiembre<br />

<strong>de</strong> 2009).<br />

•David San Miguel (29 <strong>de</strong> Septiembre al 02 <strong>de</strong> Octubre<br />

<strong>de</strong> 2010).<br />

Los indicadores y evaluación <strong>de</strong> las misiones <strong>de</strong><br />

monitoreo arrojaron los sigui<strong>en</strong>tes resultados:<br />

Indicador 2008 2009 2010<br />

1.Pertin<strong>en</strong>cia y calidad <strong>de</strong>l diseño<br />

B B B<br />

2. Efici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la ejecución hasta la fecha<br />

3. Eficacia hasta la fecha<br />

4. Impactos esperados<br />

5. Sost<strong>en</strong>ibilidad pot<strong>en</strong>cial<br />

A: Muy Bu<strong>en</strong>o ; B: Bu<strong>en</strong>o; C: Problemas; D: Serias <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />

3 Se consi<strong>de</strong>ra que los estudios y análisis <strong>de</strong> la sost<strong>en</strong>ibilidad son un avance pero es necesario profundizarlos más (SNCL)<br />

4 Existe una alta probabilidad <strong>de</strong> impacto, actualm<strong>en</strong>te limitado por la aus<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una estrategia nacional sobre d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía. A pesar <strong>de</strong> esto, el<br />

proyecto ha conseguido visibilizar una situación que antes era <strong>de</strong>sconocida para muchos actores.<br />

B<br />

B<br />

A<br />

A<br />

B<br />

B<br />

B<br />

B 3<br />

B<br />

B<br />

B 4<br />

B<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

23 INFORME DE GESTIÓN 2010


24 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

Unión Europea: ¤ 3.429.497<br />

ONG <strong>Forestales</strong>: ¤ 241.935<br />

CONAF y DAS: ¤ 1.012.823<br />

TOTAL: ¤ 4.684.255<br />

5. Remuneraciones y consultorías<br />

Cuadro 5. Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />

Noemí Almonacid In<strong>de</strong>finido<br />

Pedro Andra<strong>de</strong> In<strong>de</strong>finido<br />

Fredy Barri<strong>en</strong>tos In<strong>de</strong>finido<br />

Pilar Cárcamo In<strong>de</strong>finido<br />

Elisa Carrillo In<strong>de</strong>finido<br />

Violeta Cavieres In<strong>de</strong>finido<br />

Nicolás Fontecilla In<strong>de</strong>finido<br />

Adrián Ibarra In<strong>de</strong>finido<br />

Iván Me<strong>de</strong>l In<strong>de</strong>finido<br />

Julio Molettieri In<strong>de</strong>finido<br />

Cuadro 6. Consultorías financiadas por el proyecto año 2010<br />

Nombre<br />

Actividad<br />

Antonio Fernán<strong>de</strong>z Rivas Elaboración <strong>de</strong> propuesta <strong>de</strong> programa forestal para INDAP<br />

Arnaldo Vergara Ferrada Apoyo información SIG<br />

Blanca Almonacid Molina Apoyo Programa Forestería Comunitaria Puerto Montt<br />

Cristóbal Fontacilla L. Apoyo Programa Forestería Comunitaria Hualaihue<br />

Diego Pino Navarro Mant<strong>en</strong>ción Sistema <strong>de</strong> Gestión<br />

Elba Cavieres Neira Aseo oficina Valdivia<br />

Esteban Rivas Gutmann Apoyo Programa Forestería Comunitaria ONG<br />

Francisco Morey Canoles Diagnostico y propuesta comunicacional sobre asesoría forestal<br />

Héctor Fu<strong>en</strong>tes Mansilla Reparación Jeep Samurai PB 1505<br />

Inés Alvarado Santana Apoyo administrativo oficina Valdivia<br />

Isabel Vegas Hernán<strong>de</strong>z Auditoría administrativa y financiera 2010<br />

José Fu<strong>en</strong>tes Alvarado Cuidador predio Chaquihual, Chiloé<br />

Patricio Barría Navarro Asesoría <strong>en</strong> silvicultura <strong>de</strong> bosque nativo, Hualaihue<br />

Mario Vega Rivero Libro leña: capítulo secado<br />

Mauricio Castro Arévalo Apoyo propuesta CONAF<br />

Richard Pinuer Garces Apoyo informático oficina Valdivia<br />

Sebastián Niemeyer M Asesoría <strong>en</strong> silvicultura, Castro<br />

Total ($/anual) 21.652.978<br />

Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />

Eduardo Neira In<strong>de</strong>finido<br />

Sebastián Niemeyer In<strong>de</strong>finido<br />

Antonio Past<strong>en</strong>e In<strong>de</strong>finido<br />

Rodrigo Pedraza In<strong>de</strong>finido<br />

Rodrigo Puebla In<strong>de</strong>finido<br />

R<strong>en</strong>é Reyes In<strong>de</strong>finido<br />

J<strong>en</strong>nifer Romero In<strong>de</strong>finido<br />

Jorge Sáez In<strong>de</strong>finido<br />

Javier Sanzana In<strong>de</strong>finido<br />

Total ($/m<strong>en</strong>sual) 11.034.667


Observaciones<br />

Avance<br />

(%)<br />

Meta<br />

Cuantitativa<br />

Resultados esperados Indicadores verificables<br />

objetivam<strong>en</strong>te<br />

Objetivos<br />

específicos<br />

Las instituciones públicas<br />

invitadas a formar parte <strong>de</strong> la<br />

Corporación (CONAF, CONAMA<br />

Y SERNAC) no han podido<br />

hacerlo por impedim<strong>en</strong>tos<br />

legales.<br />

AIFBN<br />

ANEXO 1: CUMPLIMIENTO DE INDICADORES<br />

100<br />

1 corporación<br />

La corporación existe<br />

legalm<strong>en</strong>te y funciona<br />

realizando los contratos y<br />

repres<strong>en</strong>taciones legales<br />

<strong>de</strong>l sistema.<br />

a.1) Se crea la<br />

Corporación Chil<strong>en</strong>a <strong>de</strong><br />

Certificación <strong>de</strong> Leña.<br />

a) Consolidar el<br />

Sistema Nacional <strong>de</strong><br />

Certificación <strong>de</strong> Leña<br />

(SNCL).<br />

El CONACEL está compuesto<br />

por repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> consejos<br />

locales y las instituciones<br />

fundadoras <strong>de</strong>l sistema. Ha<br />

logrado<br />

una bu<strong>en</strong>a articulación.<br />

100<br />

1 consejo<br />

nacional<br />

Existe el Consejo Nacional<br />

y se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra funcionando.<br />

a.2) Se crea y funciona<br />

el Consejo Nacional <strong>de</strong><br />

Certificación <strong>de</strong> Leña.<br />

La Secretaría Nacional está<br />

compuesta por<br />

varios profesionales.<br />

Actualm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la<br />

Corporación.<br />

100<br />

1 secretaría<br />

nacional<br />

Existe un contrato con una<br />

institución privada para<br />

hacerse cargo <strong>de</strong> la<br />

Secretaría Nacional.<br />

Los 6 consejos locales funcionan,<br />

aunque<br />

algunos son más activos y<br />

participativos que<br />

otros. Todos han ido<br />

fortaleciéndose.<br />

100<br />

6 consejos<br />

locales<br />

Los seis Consejos<br />

Regionales están<br />

constituidos y funcionando.<br />

a.3) Se crean y funcionan los<br />

consejos regionales <strong>de</strong><br />

certificación <strong>de</strong> leña <strong>en</strong> las<br />

ciuda<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se<br />

implem<strong>en</strong>ta el proyecto.<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

La campaña ha p<strong>en</strong>etrado<br />

rápidam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las ciuda<strong>de</strong>s<br />

don<strong>de</strong> se implem<strong>en</strong>ta el proyecto,<br />

incluso <strong>en</strong> aquellas don<strong>de</strong> no<br />

había un trabajo<br />

previo.<br />

45<br />

499624<br />

personas<br />

El 70% <strong>de</strong> la población <strong>de</strong><br />

las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Temuco,<br />

Valdivia, Osorno, Puerto<br />

Montt, Castro y Coyhaique<br />

conoce el SNCL.<br />

a.4) Los consumidores<br />

<strong>de</strong> leña conoc<strong>en</strong> el SNCL <strong>en</strong> las<br />

ciuda<strong>de</strong>s<br />

don<strong>de</strong> se implem<strong>en</strong>ta el<br />

proyecto.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

25 INFORME DE GESTIÓN 2010


26 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

Este indicador se g<strong>en</strong>era a partir <strong>de</strong> la<br />

contabilización <strong>de</strong> las guías <strong>de</strong> libre tránsito<br />

que <strong>en</strong>trega CONAF. Lam<strong>en</strong>tablem<strong>en</strong>te, <strong>en</strong><br />

varias oficinas provinciales no se lleva un<br />

registro exhaustivo <strong>de</strong> esto, razón por lo cual<br />

no existe una estadística rigurosa <strong>de</strong>l<br />

volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> leña que provi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> bosques<br />

con plan <strong>de</strong> manejo.<br />

19<br />

708230 m 3 /año<br />

Un 40% <strong>de</strong> la leña<br />

comercializada <strong>en</strong> las 6<br />

ciuda<strong>de</strong>s provi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> las<br />

re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> productores<br />

b.1) Se han formado<br />

re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> productores<br />

<strong>de</strong> leña <strong>en</strong> las áreas <strong>de</strong><br />

abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> las<br />

ciuda<strong>de</strong>s involucradas<br />

<strong>en</strong> el proyecto.<br />

b) Promover el<br />

manejo a<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong>l<br />

bosque nativo <strong>en</strong> las<br />

áreas <strong>de</strong><br />

abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

leña <strong>de</strong> los principales<br />

c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong><br />

las IX, X, y XI<br />

Regiones.<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

No hubo una fase III <strong>de</strong>l proyecto<br />

"Conservación y Manejo Sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong>l<br />

Bosque Nativo" que ejecutaba CONAF con<br />

la Cooperación Alemana. Por tanto <strong>en</strong><br />

muchas áreas se ha perdido la ext<strong>en</strong>sión<br />

forestal, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do que suplir ese déficit con<br />

los profesionales que trabajan <strong>en</strong> el<br />

proyecto.<br />

6000<br />

productores 13<br />

6.000 productores con<br />

planes <strong>de</strong> manejo vig<strong>en</strong>tes<br />

<strong>de</strong> CONAF <strong>en</strong> las 4<br />

regiones (Araucanía, Los<br />

Ríos, Los Lagos y Aysén).<br />

Con la implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> Bosque<br />

Nativo se g<strong>en</strong>eraron expectativas sobre los<br />

inc<strong>en</strong>tivos económicos al manejo <strong>de</strong>l bosque.<br />

Sin embargo, el monto <strong>de</strong> los subsidios es<br />

insufici<strong>en</strong>te para inc<strong>en</strong>tivar <strong>de</strong> manera<br />

efectiva y significativa el manejo <strong>de</strong> los<br />

bosques.<br />

300000<br />

hectáreas 58<br />

300000 hectáreas están<br />

si<strong>en</strong>do interv<strong>en</strong>idas <strong>en</strong> las<br />

áreas <strong>de</strong> abastecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> las ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l<br />

proyecto.<br />

b.2) Al m<strong>en</strong>os el 40%<br />

<strong>de</strong> los productores<br />

cu<strong>en</strong>tan con plan <strong>de</strong><br />

manejo autorizado y<br />

participan <strong>en</strong> programas<br />

<strong>de</strong> capacitación <strong>en</strong><br />

manejo forestal<br />

sust<strong>en</strong>table y<br />

comercialización.<br />

No se priorizó esta actividad, conc<strong>en</strong>trándose<br />

<strong>en</strong> la id<strong>en</strong>tificación <strong>de</strong> productores para<br />

posteriorm<strong>en</strong>te elaborar e implem<strong>en</strong>tar los<br />

planes <strong>de</strong> secado.<br />

----<br />

2000<br />

productores<br />

Un 50% <strong>de</strong> los<br />

productores con planes <strong>de</strong><br />

manejo participan <strong>en</strong><br />

planes <strong>de</strong> secado.<br />

Las unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas se han<br />

conc<strong>en</strong>trado <strong>en</strong> <strong>de</strong>terminar las mejores<br />

condiciones para el secado <strong>de</strong> leña, ya sea<br />

<strong>en</strong> términos <strong>de</strong> su arrumado como <strong>de</strong> su<br />

picado y almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to.<br />

75<br />

12 unida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>mostrativas<br />

Dos unida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>mostrativas <strong>de</strong> secado<br />

<strong>de</strong> Leña por área <strong>de</strong><br />

abastecimi<strong>en</strong>to, <strong>en</strong> predios<br />

pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a las re<strong>de</strong>s.<br />

b.3) 600000 m 3 <strong>de</strong> leña<br />

se somet<strong>en</strong> a planes <strong>de</strong><br />

secado <strong>en</strong> predios<br />

pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a las<br />

re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> productores<br />

<strong>de</strong> leña.<br />

Los precios pagados a los pequeños<br />

productores <strong>de</strong> leña que NO están asociados<br />

al proyecto, son mayores a los <strong>de</strong>terminados<br />

<strong>en</strong> la línea base levantada el primer semestre<br />

<strong>de</strong>l 2007.<br />

100<br />

Si el precio<br />

aum<strong>en</strong>ta es<br />

100%<br />

Int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> pago <strong>de</strong><br />

comerciantes <strong>de</strong> leña <strong>en</strong><br />

las zonas <strong>de</strong> influ<strong>en</strong>cia<br />

directa <strong>de</strong>l proyecto<br />

aum<strong>en</strong>ta.<br />

b.4) Los productores <strong>de</strong><br />

leña seca aum<strong>en</strong>tan<br />

sus ingresos.


Los precios pagados a los pequeños<br />

productores <strong>de</strong> leña asociados al proyecto<br />

se han increm<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> más <strong>de</strong> 2400<br />

pesos por metro cúbico,<br />

<strong>en</strong> relación a la línea base levantada el<br />

primer semestre <strong>de</strong>l 2007.<br />

2000 pesos por metro<br />

cúbico (increm<strong>en</strong>to) 117<br />

El precio pagado a los productores<br />

<strong>de</strong> leña seca se increm<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> un<br />

30%<br />

Gran parte <strong>de</strong> los comerciantes <strong>de</strong> leña<br />

<strong>de</strong> las 6 ciuda<strong>de</strong>s <strong>en</strong>tregaron<br />

información para la caracterización <strong>de</strong>l<br />

mercado.<br />

100<br />

6 ciuda<strong>de</strong>s<br />

estudiadas<br />

Exist<strong>en</strong> estudios<br />

acabados sobre el<br />

mercado <strong>de</strong> la leña <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong><br />

las ciuda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> que se implem<strong>en</strong>ta el<br />

proyecto.<br />

c.1) El mercado <strong>de</strong> la leña <strong>en</strong><br />

las ciuda<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se<br />

implem<strong>en</strong>ta el proyecto está<br />

estudiado y se conoc<strong>en</strong> los<br />

actores que participan <strong>en</strong> la<br />

cad<strong>en</strong>a <strong>de</strong> comercialización.<br />

c) Promover la<br />

formalización <strong>de</strong>l mercado<br />

<strong>de</strong> leña <strong>en</strong> los principales<br />

c<strong>en</strong>tros urbanos <strong>de</strong> la IX, X<br />

y XI Regiones.<br />

Este indicador <strong>de</strong> construye con<br />

información proced<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l SII, la cual no<br />

ha sido accesible para el proyecto. Por tal<br />

motivo este<br />

porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> avance no repres<strong>en</strong>ta lo que<br />

ha ocurrido <strong>en</strong> la realidad. La medición <strong>de</strong><br />

este indicador está p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te.<br />

390 comerciantes 4,8<br />

El 60% <strong>de</strong> los<br />

comerciantes están.<br />

La implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l APL permitirá<br />

alcanzar cerca <strong>de</strong> 200 comerciantes. El<br />

interés <strong>de</strong> los comerciantes por certificarse<br />

ha ido <strong>en</strong> aum<strong>en</strong>to durante las últimas<br />

temporadas. Actualm<strong>en</strong>te exist<strong>en</strong> 100<br />

comerciantes certificados <strong>en</strong> las 6 ciuda<strong>de</strong>s.<br />

En Osorno, Puerto Montt y Castro el<br />

proceso ha sido muy l<strong>en</strong>to.<br />

c.2) Los comerciantes <strong>de</strong> leña<br />

han formalizado su actividad y<br />

se certifican.<br />

52<br />

195 comerciantes<br />

El 30% <strong>de</strong> los comerciantes<br />

están<br />

certificados.<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

En un inicio los comerciantes se mostraron<br />

cautos ante el SNCL. El principal motor <strong>de</strong><br />

la certificación ha sido el apoyo <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s<br />

consumidores, <strong>en</strong>tre los que <strong>de</strong>staca el<br />

sector público, qui<strong>en</strong>es han exigido <strong>en</strong> sus<br />

bases <strong>de</strong> licitación la compra <strong>de</strong> leña<br />

certificada. Aún exist<strong>en</strong> limitaciones<br />

económicas fuertes para acce<strong>de</strong>r a la<br />

certificación. Por otra parte la<br />

implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> APL ha permitido<br />

ampliar la difusión <strong>de</strong>l SNCL.<br />

520 comerciantes 122<br />

El 80% <strong>de</strong> los comerciantes<br />

conoc<strong>en</strong><br />

el SNCL.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

27 INFORME DE GESTIÓN 2010


28 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

Las v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> los comerciantes certificados<br />

han sido satisfactorias, <strong>de</strong> otra forma ya se<br />

habrían<br />

retirado <strong>de</strong>l sistema.<br />

100<br />

Promedio <strong>de</strong><br />

v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> las<br />

últimas 3<br />

temporadas.<br />

Los comerciantes<br />

certificados y <strong>en</strong> proceso<br />

<strong>de</strong> certificación v<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a<br />

lo m<strong>en</strong>os igual volum<strong>en</strong><br />

que el promedio <strong>de</strong> las<br />

tres últimas temporadas.<br />

c.3) Los comerciantes<br />

<strong>de</strong> leña están<br />

capacitados <strong>en</strong> el<br />

funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

SNCL.<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

56,1 Existe disposición e interés por parte <strong>de</strong><br />

los consumidores.<br />

403014<br />

personas<br />

Un 70% <strong>de</strong> los<br />

consumidores <strong>de</strong> leña <strong>de</strong><br />

las 6 ciuda<strong>de</strong>s muestran<br />

prefer<strong>en</strong>cia por leña<br />

certificada <strong>en</strong> <strong>en</strong>cuestas<br />

<strong>de</strong> opinión.<br />

c.4) Los consumidores<br />

reconoc<strong>en</strong> y prefier<strong>en</strong> a<br />

los comerciantes <strong>de</strong><br />

leña certificados.<br />

202 Fue difícil conv<strong>en</strong>cer al Estado <strong>en</strong> relación<br />

a este tema, pero se ha ido avanzando. En<br />

cada una <strong>de</strong> las 6 ciuda<strong>de</strong>s existe un plan<br />

<strong>de</strong> fiscalización, el cual se ha ido<br />

cumpli<strong>en</strong>do parcialm<strong>en</strong>te.<br />

720<br />

fiscalizaciones<br />

<strong>en</strong> 5 años,<br />

consi<strong>de</strong>rando<br />

las 6 ciuda<strong>de</strong>s<br />

Se ejecutan los planes <strong>de</strong><br />

fiscalización coordinados<br />

dos veces al mes, <strong>en</strong> las<br />

ciuda<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l proyecto.<br />

1 0 No hay avances.<br />

La propuesta es validada<br />

por el Consejo Nacional <strong>de</strong><br />

Leña<br />

c.5) Exist<strong>en</strong> programas<br />

perman<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

fiscalización ori<strong>en</strong>tados<br />

al mercado ilegal.<br />

1 0 No hay avance.<br />

Al m<strong>en</strong>os una institución<br />

<strong>de</strong>l Estado incorpora la<br />

propuesta o parte <strong>de</strong> ella<br />

<strong>en</strong> sus políticas<br />

nacionales.<br />

d.1) Existe una<br />

propuesta <strong>de</strong> estrategia<br />

nacional para el<br />

<strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la<br />

d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía con<br />

recom<strong>en</strong>daciones a<br />

nivel regional y nacional.<br />

d) Desarrollar y<br />

promover elem<strong>en</strong>tos<br />

para una estrategia<br />

nacional <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> la<br />

d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía.<br />

5 2080 La difusión <strong>de</strong>l proyecto ha sido fuerte,<br />

tanto a nivel <strong>de</strong> las ciuda<strong>de</strong>s don<strong>de</strong> se<br />

implem<strong>en</strong>ta como a nivel nacional. El<br />

proyecto ha t<strong>en</strong>ido un impacto significativo<br />

<strong>en</strong> la percepción pública.<br />

Al m<strong>en</strong>os 5 artículos <strong>en</strong><br />

diarios y revistas <strong>de</strong><br />

circulación nacional.<br />

d.2) La d<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergía<br />

está posicionada a nivel<br />

nacional como una<br />

alternativa <strong>en</strong>ergética<br />

relevante para el futuro<br />

<strong>de</strong> Chile.


AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

4.4. Gestión ciudadana y articulación público privada para la<br />

conservación <strong>de</strong> la biodiversidad y el agua <strong>de</strong> Llancahue, comuna <strong>de</strong><br />

Valdivia<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Cristián Frêne Conget<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: noviembre 2009.<br />

Fecha <strong>de</strong> término: abril 2011.<br />

Localización geográfica: Región <strong>de</strong> Los Ríos, Provincia <strong>de</strong> Valdivia, Comuna <strong>de</strong> Valdivia,<br />

Localidad Llancahue.<br />

Instituciones participantes: Programa <strong>de</strong> Pequeños Subsidios GEF/PNUD, Universidad Austral <strong>de</strong> Chile,<br />

Comunidad Lomas <strong>de</strong>l Sol.<br />

1. Resum<strong>en</strong><br />

Llancahue es un predio Fiscal <strong>de</strong> 1.300 hectáreas<br />

y constituye la cu<strong>en</strong>ca hidrográfica que da orig<strong>en</strong><br />

al estero que abastece <strong>de</strong> agua potable a Valdivia,<br />

a sólo un kilómetro al sur <strong>de</strong>l límite urbano <strong>de</strong><br />

la ciudad. La cu<strong>en</strong>ca está cubierta principalm<strong>en</strong>te<br />

por bosques nativos <strong>de</strong>l tipo forestal Siemprever<strong>de</strong><br />

<strong>en</strong> distintos grados <strong>de</strong> conservación, que cubr<strong>en</strong><br />

un terr<strong>en</strong>o montañoso pero <strong>de</strong> p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes suaves<br />

a baja altitud. Esta cu<strong>en</strong>ca está ro<strong>de</strong>ada por una<br />

matriz <strong>de</strong> monocultivos forestales por lo que es<br />

un refugio <strong>de</strong> biodiversidad y <strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia un<br />

sitio prioritario para la conservación <strong>en</strong> la Región.<br />

Actividad <strong>de</strong> capacitación <strong>de</strong> Manejo Forestal <strong>en</strong> Llancahue, comuna <strong>de</strong> Valdivia.<br />

El principal problema que at<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> la<br />

conservación <strong>de</strong> los bosques <strong>de</strong> Llancahue es que<br />

la verti<strong>en</strong>te sureste <strong>de</strong>l predio colinda con el sector<br />

rural Lomas <strong>de</strong>l Sol, cuyos habitantes basan<br />

fuertem<strong>en</strong>te su economía <strong>en</strong> el uso <strong>de</strong> los recursos<br />

<strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca, principalm<strong>en</strong>te para la producción<br />

<strong>de</strong> carbón y leña, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> ocupar pampas,<br />

matorrales y bosques para el pastoreo ext<strong>en</strong>sivo<br />

<strong>de</strong> sus animales.<br />

El objetivo g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> esta propuesta fue transformar<br />

a Llancahue <strong>en</strong> un Parque Periurbano para la<br />

ciudad <strong>de</strong> Valdivia. En este contexto, ONG FBN<br />

organismo ejecutor <strong>en</strong> esta propuesta, estableció<br />

un conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> colaboración para llevar a cabo<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

29 INFORME DE GESTIÓN 2010


30 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

los objetivos relacionados con el <strong>de</strong>sarrollo local<br />

<strong>de</strong> las familias <strong>de</strong>l sector Lomas <strong>de</strong>l Sol y la<br />

recuperación <strong>de</strong> los bosques <strong>de</strong>gradados exist<strong>en</strong>tes<br />

<strong>en</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong> Llancahue. Esto es fundam<strong>en</strong>tal<br />

para alcanzar el equilibrio <strong>en</strong> su función como<br />

regulador <strong>de</strong> caudales y purificador <strong>de</strong> las aguas,<br />

por lo que se promoverá un manejo hacia condiciones<br />

<strong>de</strong> bosque que permitan conservar la biodiversidad<br />

y obt<strong>en</strong>er agua <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> forma regular para<br />

los ciudadanos valdivianos. Para conocer el efecto<br />

<strong>de</strong>l cambio <strong>en</strong> las prácticas silvícolas, se instaló<br />

una estación <strong>de</strong> monitoreo para medir la cantidad<br />

y calidad <strong>de</strong>l agua, <strong>de</strong> manera <strong>de</strong> guiar un proceso<br />

<strong>de</strong> manejo adaptativo que garantice el cumplimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> los objetivos.<br />

La iniciativa propuso una interv<strong>en</strong>ción social para<br />

g<strong>en</strong>erar un proceso <strong>de</strong> planificación-acción participativa<br />

<strong>de</strong>l territorio, que involucró las motivaciones y<br />

quehaceres <strong>de</strong> las familias vecinas a Llancahue,<br />

con un fuerte apoyo técnico y organizacional<br />

cim<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> bases ci<strong>en</strong>tíficas sólidas. En lo<br />

productivo, se trabajó <strong>en</strong> el mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la<br />

efici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> su principal actividad, el carbón, a<br />

través <strong>de</strong> la implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> tecnología.<br />

Se establecieron unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas <strong>de</strong><br />

recuperación <strong>de</strong> bosque nativo y diversificación<br />

productiva. La capacitación fue un compon<strong>en</strong>te<br />

fundam<strong>en</strong>tal, vinculando a la comunidad académica<br />

y ci<strong>en</strong>tífica con el mundo rural. Esto fue acompañado<br />

por un intercambio <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> las familias<br />

<strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol con otras comunida<strong>de</strong>s que<br />

experim<strong>en</strong>tan problemas <strong>de</strong> escasez <strong>de</strong> agua y<br />

tierras, a través <strong>de</strong> una Gira y un Seminario/Taller.<br />

La propuesta <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> la comunidad<br />

valdiviana compr<strong>en</strong>dió la s<strong>en</strong>sibilización <strong>de</strong> la<br />

ciudadanía <strong>en</strong> torno a los bosques <strong>de</strong> Llancahue<br />

y su relación con el agua potable. Con un<br />

compon<strong>en</strong>te <strong>de</strong> capacitación, con talleres dirigidos<br />

a la Unión Comunal <strong>de</strong> Juntas <strong>de</strong> Vecinos <strong>de</strong><br />

Valdivia, y otro <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal, <strong>en</strong> 3<br />

establecimi<strong>en</strong>tos educacionales y bajo la metodología<br />

<strong>de</strong>l Ciclo <strong>de</strong> Indagación. La estrategia <strong>de</strong> difusión<br />

se basó <strong>en</strong> la emisión <strong>de</strong> cápsulas radiales y <strong>en</strong><br />

la elaboración <strong>de</strong> una cartilla sobre Llancahue.<br />

2. Objetivos<br />

Objetivo g<strong>en</strong>eral:<br />

Asegurar el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> calidad<br />

para la ciudad <strong>de</strong> Valdivia, vital para el bi<strong>en</strong>estar<br />

<strong>de</strong> más <strong>de</strong> 130 mil personas, a través <strong>de</strong> la<br />

conservación <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l estero Llancahue,<br />

Sitio Prioritario para la Conservación <strong>de</strong> la<br />

Biodiversidad <strong>en</strong> la Región <strong>de</strong> Los Ríos.<br />

Objetivos específicos:<br />

1. Promover la gestión sust<strong>en</strong>table <strong>de</strong> los recursos<br />

naturales <strong>de</strong> Llancahue.<br />

2. Integrar a las familias <strong>de</strong>l sector Lomas <strong>de</strong>l Sol,<br />

elaborando e implem<strong>en</strong>tando un plan <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />

comunitario y fortaleci<strong>en</strong>do la organización a través<br />

<strong>de</strong>l trabajo asociativo y la formalización.<br />

3. Promover el uso público <strong>de</strong> Llancahue.


AIFBN<br />

3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />

Resultados esperados<br />

Los bosques <strong>de</strong> Llancahue se<br />

manejan <strong>de</strong> forma a<strong>de</strong>cuada y bajo<br />

un esquema silvicultural sost<strong>en</strong>ible.<br />

Las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol<br />

participan activam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las<br />

activida<strong>de</strong>s al interior <strong>de</strong> Llancahue.<br />

Las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol trabajan<br />

<strong>de</strong> acuerdo a la planificación para<br />

recuperar la capacidad productiva <strong>de</strong><br />

sus predios<br />

Implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> s<strong>en</strong><strong>de</strong>ros <strong>de</strong><br />

interpretación ambi<strong>en</strong>tal.<br />

% <strong>de</strong> avance<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Observaciones<br />

100 El manejo <strong>de</strong> bosque nativo alcanza aproximadam<strong>en</strong>te 11 hectáreas, lo que se<br />

logró principalm<strong>en</strong>te por el apoyo y gestión <strong>de</strong>l Instituto <strong>de</strong> Silvicultura <strong>de</strong> la<br />

Facultad <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>Forestales</strong> <strong>de</strong> la UACH y el trabajo <strong>de</strong> 8 personas<br />

(hombres) <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol (listado <strong>de</strong> las personas <strong>en</strong> anexo I).<br />

Para asegurar el término <strong>de</strong> las cortas ilegales y la supervisión perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l<br />

manejo <strong>de</strong> bosque nativo la UACH contrató a un guardaparques, que vive <strong>en</strong><br />

el sector, supervisa las activida<strong>de</strong>s al interior <strong>de</strong>l predio Llancahue y realiza<br />

patrullajes aleatorios <strong>en</strong> distintas partes <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca.<br />

La ONG pres<strong>en</strong>tó un proyecto <strong>de</strong> investigación (monitoreo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas bajo<br />

manejo) al concurso <strong>de</strong>l Fondo <strong>de</strong> Investigación <strong>de</strong> la Ley <strong>de</strong> Recuperación y<br />

Fom<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Bosque Nativo.<br />

60<br />

50<br />

50<br />

La respuesta <strong>de</strong> las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol a las propuestas establecidas<br />

por el equipo técnico (ONG y UACH) para Llancahue ha sido muy bu<strong>en</strong>a,<br />

logrando a la fecha que personas (hombres) <strong>de</strong> 7 familias particip<strong>en</strong> <strong>en</strong> las<br />

activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> capacitación y manejo <strong>de</strong> bosque nativo al interior <strong>de</strong> Llancahue.<br />

La UACH paga los costos <strong>de</strong> producción <strong>de</strong> la leña que se obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong>l manejo.<br />

Activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> gran importancia, que han permitido realizar un manejo a<strong>de</strong>cuado<br />

<strong>de</strong>l bosque y g<strong>en</strong>erar confianza con las personas <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol, han sido<br />

las más <strong>de</strong> 10 jornadas <strong>de</strong> capacitación y marcación <strong>de</strong> bosque nativo. Las<br />

personas han manifestado gran interés, notables apr<strong>en</strong>dizajes e intercambios<br />

con el equipo técnico al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> realizar las activida<strong>de</strong>s.<br />

Existe un diagnóstico socio productivo e histórico, que ha sido el fundam<strong>en</strong>to<br />

para la planificación participativa <strong>de</strong>l territorio <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol.<br />

Se están construy<strong>en</strong>do 7 inverna<strong>de</strong>ros familiares para cultivo <strong>de</strong> hortalizas,<br />

primer paso para lograr la seguridad alim<strong>en</strong>taria <strong>de</strong> las familias.<br />

Estas activida<strong>de</strong>s han sido acompañadas <strong>de</strong> 4 jornadas <strong>de</strong> capacitación.<br />

Participan 7 personas (mujeres, listado <strong>de</strong> las personas <strong>en</strong> anexo II).<br />

Se han establecido 7 composteras para reciclar la basura domiciliaria y<br />

autoabastecer <strong>de</strong> sustrato (suelo) a los inverna<strong>de</strong>ros.<br />

Se han visitado y refer<strong>en</strong>ciado las captaciones <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> 9 familias (Listado<br />

<strong>de</strong> personas <strong>en</strong> anexo III). Se han estudiado y propuesto soluciones técnicas<br />

para mejorar y asegurar el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua para consumo humano. Se<br />

están implem<strong>en</strong>tando acciones para el mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> 5 tomas <strong>de</strong> agua, que<br />

podrían abastecer a 8 familias <strong>en</strong> forma perman<strong>en</strong>te.<br />

Producto <strong>de</strong>l trabajo <strong>de</strong> diagnóstico, se constató el abandono <strong>de</strong> las familias<br />

por parte <strong>de</strong> las instituciones <strong>de</strong>l Estado y Municipio, emergi<strong>en</strong>do una serie <strong>de</strong><br />

car<strong>en</strong>cias. Una <strong>de</strong> las principales urg<strong>en</strong>cias que surgió <strong>de</strong>s<strong>de</strong> las familias fue<br />

la necesidad <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>er la sanidad <strong>de</strong>l ganado. Por esto, se realizó un<br />

operativo veterinario para conocer la cantidad <strong>de</strong> ganado y su estado sanitario.<br />

Se realizaron visitas prediales para c<strong>en</strong>sar, vacunar, <strong>de</strong>sparasitar y fortalecer<br />

a toda la masa gana<strong>de</strong>ra (vacuna, equina y ovina) y bu<strong>en</strong>a parte <strong>de</strong> los perros.<br />

Se han recorrido y refer<strong>en</strong>ciado ext<strong>en</strong>sas huellas al interior <strong>de</strong> Llancahue. Las<br />

<strong>de</strong>más activida<strong>de</strong>s están programadas para una fecha posterior. Tres personas<br />

(dos mujeres y un hombre) <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol han manifestado su interés <strong>en</strong><br />

participar <strong>en</strong> activida<strong>de</strong>s relacionadas con s<strong>en</strong><strong>de</strong>rismo.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

31 INFORME DE GESTIÓN 2010


32 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

Programa Pequeños Subsidios PNUD/UE: $21.000.000<br />

ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo: $13.500.000<br />

Universidad Austral <strong>de</strong> Chile: $12.435.000<br />

Total Proyecto: $46.985.000<br />

5. Remuneraciones y consultorías<br />

Cuadro 7.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />

Gerardo Ojeda honorarios<br />

Total ($/mes) 250.000<br />

Cuadro 8. Consultorías <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

Nombre Productos<br />

Iván Ponce Docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> línea base socioproductiva e histórica,<br />

validado por las familias <strong>de</strong> Lomas <strong>de</strong>l Sol.<br />

Docum<strong>en</strong>to Estrategia <strong>de</strong> Desarrollo.<br />

María Paz Torres Talleres <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> tres establecimi<strong>en</strong>tos<br />

educacionales <strong>de</strong> Valdivia.<br />

Días <strong>de</strong> bosque.<br />

Elaboración <strong>de</strong> material educativo.<br />

Total 1.700.000<br />

4.5. Red <strong>de</strong> Leña Los Lagos<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Esteban Rivas Gutmann<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: diciembre 2009<br />

Fecha <strong>de</strong> término: junio 2010<br />

Localización geográfica: Región <strong>de</strong> los Lagos<br />

Instituciones participantes: Comité ma<strong>de</strong>reros, Asociaciones <strong>de</strong> Leñeros, pequeños productores,<br />

Asociaciones indíg<strong>en</strong>as, cooperativas<br />

Encu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s Pro Rubro <strong>en</strong> Puerto Montt.


AIFBN<br />

1. Resum<strong>en</strong><br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Se id<strong>en</strong>tificaron distintas organizaciones <strong>de</strong> pequeños<br />

campesinos leñeros <strong>de</strong> la Región <strong>de</strong> Los Lagos<br />

que junto a INDAP Región <strong>de</strong> Los Lagos y ONG<br />

FBN conformaron una instancia <strong>de</strong> trabajo <strong>en</strong> que<br />

se <strong>de</strong>finieron <strong>en</strong> conjunto las activida<strong>de</strong>s a ser<br />

realizadas, como lo fue el <strong>de</strong> la selección <strong>de</strong> las<br />

Re<strong>de</strong>s a ser <strong>de</strong>scritas. Las distintas experi<strong>en</strong>cias<br />

<strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s Pro Rubro consi<strong>de</strong>rados fueron:<br />

a) Red con Manos <strong>de</strong> Mujer <strong>de</strong> Calbuco; b) Red<br />

<strong>de</strong> Organizaciones Apícolas X Región (APIX); c)<br />

Red <strong>de</strong> Leche Los Lagos; d) A.G. Red <strong>de</strong> Leña<br />

Aysén.<br />

Estas experi<strong>en</strong>cias fueron dadas a conocer <strong>en</strong> un<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s <strong>en</strong> que participaron<br />

repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> las organizaciones campesinas<br />

<strong>de</strong> Los Lagos y las propias re<strong>de</strong>s pro rubro,<br />

g<strong>en</strong>erándose un proceso <strong>de</strong> apr<strong>en</strong>dizaje e intercambio<br />

que originaron la i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> conformar una Red<br />

D<strong>en</strong>dro - <strong>en</strong>ergética a partir <strong>de</strong> la constitución <strong>de</strong><br />

tres unida<strong>de</strong>s territoriales d<strong>en</strong>ominadas Osorno,<br />

Puerto Montt y Chiloé.<br />

Se conformaron <strong>de</strong> la sigui<strong>en</strong>te manera:<br />

a) Osorno: Comunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> la Costa<br />

y Comités Ma<strong>de</strong>reros <strong>de</strong> Río Negro.<br />

b) Puerto Montt: Cooperativa Los Colonos <strong>de</strong> El<br />

Manzano, Comités Agroforestales Las Colonias;<br />

Unión Comunal <strong>de</strong> Comités Ma<strong>de</strong>reros <strong>de</strong> Los<br />

Muermos.<br />

c) Chiloé: Comunidad <strong>de</strong> Coihuin <strong>de</strong> Compu;<br />

Cooperativa Huilliche Coihuin <strong>de</strong> Compu; campesinos<br />

y/o propietarios <strong>de</strong> diversos sectores <strong>de</strong> la Isla.<br />

En estos territorios se realizaron talleres para<br />

recopilar anteced<strong>en</strong>tes históricos, socioculturales<br />

y ecológicos <strong>de</strong> las organizaciones y <strong>de</strong> las<br />

principales necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> sus integrantes. Se<br />

id<strong>en</strong>tificaron los principales problemas y el cómo<br />

abordarlos. A esto se sumaron las capacitaciones<br />

<strong>en</strong> fortalecimi<strong>en</strong>to organizacional y giras <strong>de</strong><br />

intercambio <strong>en</strong>tre las organizaciones.<br />

El proyecto finalizó con un <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> la ciudad<br />

<strong>de</strong> Puerto Varas <strong>en</strong> que se g<strong>en</strong>eró una propuesta<br />

participativa <strong>de</strong> conformación <strong>de</strong> una Red<br />

D<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergética. Los Lagos <strong>en</strong> que participaron<br />

autorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> INDAP y diversos repres<strong>en</strong>tantes<br />

<strong>de</strong> las organizaciones campesinas, g<strong>en</strong>erando un<br />

docum<strong>en</strong>to final <strong>de</strong> trabajo para la implem<strong>en</strong>tación<br />

<strong>de</strong> acciones dirigidas a pot<strong>en</strong>ciar un proceso <strong>de</strong><br />

articulación <strong>de</strong> las organizaciones campesinas <strong>en</strong><br />

torno a la producción ma<strong>de</strong>rera.<br />

2. Objetivos:<br />

Ejecutar Plan <strong>de</strong> trabajo año 2009 – 2010 <strong>de</strong> la<br />

“Red <strong>de</strong> Leña”, <strong>de</strong> manera <strong>de</strong> dar cumplimi<strong>en</strong>to<br />

a lo establecido <strong>en</strong> la etapa correspondi<strong>en</strong>te a la<br />

Incubación <strong>de</strong> Re<strong>de</strong>s por Rubro.<br />

Para el logro <strong>de</strong> este objetivo planteado se trabajó<br />

<strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes ámbitos <strong>de</strong> acción y objetivos<br />

específicos:<br />

1. Que los integrantes <strong>de</strong> la Red conozcan <strong>de</strong> la<br />

experi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> otros rubros exist<strong>en</strong>tes<br />

<strong>en</strong> el país, y <strong>de</strong> las propias organizaciones <strong>de</strong><br />

productores <strong>de</strong> leña que conformarían la red.<br />

(Sistematización <strong>de</strong> Apr<strong>en</strong>dizajes o experi<strong>en</strong>cias)<br />

2. Id<strong>en</strong>tificar necesida<strong>de</strong>s e intereses <strong>en</strong> cada uno<br />

<strong>de</strong> los territorios <strong>de</strong> las organizaciones <strong>de</strong> productores<br />

<strong>de</strong> leña vinculadas a la Red.(Compon<strong>en</strong>te<br />

Socioeconómico-cultural)<br />

3. Definir un proyecto <strong>de</strong> colaboración <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficio<br />

mutuo por parte <strong>de</strong> las distintas organizaciones<br />

que formarán parte <strong>de</strong> la Red. Difusión <strong>de</strong> las<br />

activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la Red a nivel regional, especialm<strong>en</strong>te<br />

hacia aquellos territorios que participarán.<br />

(Compon<strong>en</strong>te Trabajo inter-territorial).<br />

3. Indicadores<br />

(metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />

Se elaboró un Informe que conti<strong>en</strong>e Propuesta <strong>de</strong><br />

Diseño <strong>de</strong> Red D<strong>en</strong>dro<strong>en</strong>ergética Los Lagos a partir<br />

<strong>de</strong> un diagnóstico a difer<strong>en</strong>tes experi<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

re<strong>de</strong>s pro rubro <strong>de</strong>sarrolladas <strong>en</strong> la Región <strong>de</strong> Los<br />

Lagos como también <strong>de</strong> la Red <strong>de</strong> Leña Aysén,<br />

socialización <strong>de</strong> las experi<strong>en</strong>cias por medio <strong>de</strong> un<br />

seminario, g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> diagnósticos participativos<br />

a grupos <strong>de</strong> propietarios por medio <strong>de</strong> talleres,<br />

giras <strong>de</strong> intercambios <strong>de</strong> experi<strong>en</strong>cias y socialización<br />

<strong>de</strong> la propuesta a los productores y asesores<br />

técnicos para su perfeccionami<strong>en</strong>to.<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

INDAP $4.000.000<br />

ONG $1.800.000<br />

Total $5.800.000<br />

33 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

34 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

5. Remuneraciones y consultorías<br />

Cuadro 9.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />

Esteban Rivas Gutmann honorarios<br />

Total 1.800.000<br />

VI. Proyectos Asociados:<br />

AIFBN<br />

5.1 Restaurando la Biodiversidad <strong>de</strong>l Bosque Nativo <strong>de</strong> la<br />

Comunidad <strong>de</strong> Tres Chiflones<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Junta <strong>de</strong> Vecinos Tres Chiflones (ejecutor)<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2008<br />

Fecha <strong>de</strong> término: marzo 2011<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Localización geográfica: Tres Chiflones, Comuna <strong>de</strong> Corral, Región <strong>de</strong> los Ríos,<br />

Instituciones participantes: Junta <strong>de</strong> Vecinos Tres Chiflones (ejecutora), ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque<br />

Nativo (asociado), Ilustre Municipalidad <strong>de</strong> Corral (asociado)<br />

Responsable ONG: Pilar Cárcamo Díaz (asesor técnico)<br />

1. Resum<strong>en</strong><br />

La localidad <strong>de</strong> Tres Chiflones y <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral la Comuna<br />

<strong>de</strong> Corral arrastra una historia <strong>de</strong> <strong>de</strong>gradación y uso<br />

indiscriminado <strong>de</strong> sus recursos naturales durante los<br />

últimos 100 años. Sus habitantes recordaban con<br />

tristeza el drástico cambio <strong>en</strong> el paisaje <strong>de</strong>l sector,<br />

principalm<strong>en</strong>te por la pérdida y sustitución <strong>de</strong>l Bosque<br />

Nativo, ya que pasaron <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er coberturas boscosas<br />

<strong>de</strong> gran <strong>en</strong>vergadura a terr<strong>en</strong>os infértiles, sin vegetación<br />

o con gran<strong>de</strong>s superficies <strong>de</strong> plantaciones <strong>de</strong> especies<br />

exóticas, que los limitan actualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> sus activida<strong>de</strong>s<br />

productivas.<br />

Los cambios <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> suelo, trajeron consigo<br />

pérdidas <strong>en</strong> la fertilidad <strong>de</strong> los suelos, <strong>de</strong> la<br />

Miembros <strong>de</strong> la comunidad <strong>de</strong> Tres Chiflones <strong>en</strong> actividad <strong>de</strong> forestación.<br />

biodiversidad, <strong>de</strong>l agua disponible para consumo y<br />

otros variados bi<strong>en</strong>es y servicios prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

estos valiosos ecosistemas. Sin embargo, el mayor<br />

problema lo repres<strong>en</strong>taba el abastecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> agua<br />

<strong>en</strong> época estival, lo cual influyó <strong>en</strong> que las familias<br />

<strong>de</strong> Tres Chiflones migraran cada vez más <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el<br />

campo hacia la ciudad, sin oportunida<strong>de</strong>s reales <strong>de</strong><br />

trabajo o percepción <strong>de</strong> ingresos m<strong>en</strong>suales.<br />

Por todo esto, la Junta <strong>de</strong> Vecinos <strong>de</strong>l sector se<br />

planteó a fines <strong>de</strong>l año 2007, el objetivo <strong>de</strong> combatir<br />

el proceso <strong>de</strong> <strong>de</strong>sertificación <strong>en</strong> el sector y revertir<br />

así, el daño causado a sus recursos. Esto lo haría<br />

a través <strong>de</strong> cuatro compon<strong>en</strong>tes: i) agua: mediante<br />

una estrategia <strong>de</strong> recuperación <strong>de</strong> verti<strong>en</strong>tes basada<br />

<strong>en</strong> la realización <strong>de</strong> un catastro y mapeo <strong>de</strong> las<br />

fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua <strong>de</strong> la comunidad.


AIFBN<br />

Restaurar la biodiversidad,<br />

suelo, fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua y<br />

bosque nativo <strong>de</strong> la<br />

comunidad <strong>de</strong> Tres Chiflones.<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

y la restauración <strong>de</strong>l bosque nativo asociado a<br />

ellas, ii) educación y capacitación: a través <strong>de</strong><br />

talleres, cursos y giras tecnológicas que permitieran<br />

conocer la importancia <strong>de</strong>l cuidado <strong>de</strong>l medio<br />

ambi<strong>en</strong>te <strong>de</strong> forma integral y <strong>de</strong>sarrollar activida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> recuperación y manejo <strong>de</strong> bosque nativo durante<br />

el proyecto y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> ejecutado éste, a<strong>de</strong>más<br />

<strong>de</strong> instalar unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas <strong>de</strong> efici<strong>en</strong>cia<br />

<strong>en</strong>ergética como equipos <strong>de</strong> combustión controlada<br />

y un secador <strong>de</strong> leña iii) ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to predial:<br />

mediante la elaboración <strong>de</strong> planes <strong>de</strong> manejo<br />

predial, los cuales permitirían reconocer el pot<strong>en</strong>cial<br />

exist<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los campos y fom<strong>en</strong>tar el uso sust<strong>en</strong>table<br />

para el futuro y iv) fortalecimi<strong>en</strong>to organizacional:<br />

Objetivos Resultados<br />

Indicadores Avance<br />

%<br />

Fortalecer la unión y<br />

organización <strong>de</strong> la comunidad<br />

<strong>de</strong> Tres Chiflones.<br />

Fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua recuperadas mediante<br />

protección arbórea nativa con especies<br />

multipropósito y con exclusión <strong>de</strong>l ganado.<br />

Comunidad valora los elem<strong>en</strong>tos básicos<br />

<strong>de</strong> conservación iniciando un cambio <strong>en</strong><br />

el uso <strong>de</strong> los recursos e implem<strong>en</strong>ta<br />

unida<strong>de</strong>s educativas para <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r mejor<br />

los procesos <strong>de</strong> conservación.<br />

Plan <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to predial regula y<br />

pot<strong>en</strong>cia la producción bajo mo<strong>de</strong>los<br />

sust<strong>en</strong>tables <strong>de</strong> uso mediante planificación<br />

forestal, manejo <strong>de</strong> pra<strong>de</strong>ras y agregación<br />

<strong>de</strong> valor <strong>de</strong> la producción.<br />

Estrategia legal para formalizar<br />

<strong>de</strong>finitivam<strong>en</strong>te los títulos <strong>de</strong> dominio<br />

p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes.<br />

a través <strong>de</strong> la recuperación <strong>de</strong> la historia <strong>de</strong> la<br />

comunidad y el apoyo a la regulación <strong>de</strong> la<br />

t<strong>en</strong><strong>en</strong>cia <strong>de</strong> la tierra, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong>l acompañami<strong>en</strong>to<br />

perman<strong>en</strong>te a la organización vecinal por parte <strong>de</strong><br />

sus socios estratégicos.<br />

2. Objetivos<br />

3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />

Contribuir al uso a<strong>de</strong>cuado y conservación <strong>de</strong> los<br />

recursos naturales <strong>de</strong> la comuna <strong>de</strong> Corral, para<br />

<strong>de</strong>t<strong>en</strong>er los procesos <strong>de</strong> <strong>de</strong>sertificación, restaurando<br />

la biodiversidad <strong>de</strong>l bosque nativo y fortaleci<strong>en</strong>do<br />

la unión y organización <strong>de</strong> la comunidad <strong>de</strong> Tres<br />

Chiflones.<br />

1. Mapa ubicación <strong>de</strong> las fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua<br />

<strong>de</strong> la comunidad<br />

2. Más <strong>de</strong> 30 ha <strong>de</strong> bosque nativo<br />

manejadas, recuperadas y/o conservadas.<br />

1. Ciclo <strong>de</strong> talleres <strong>de</strong> educación ambi<strong>en</strong>tal<br />

(7 talleres)<br />

2. 5 talleres <strong>de</strong> capacitación <strong>en</strong><br />

recuperación y manejo <strong>de</strong>l bosque nativo<br />

(plantación <strong>de</strong> especies nativas, manejo<br />

r<strong>en</strong>ovales, manejo bosque adulto, manejo<br />

bosque <strong>de</strong>gradado, propagación <strong>de</strong><br />

plantas nativas, manejo <strong>de</strong> cu<strong>en</strong>cas)<br />

3. 4 giras tecnológicas<br />

4. Instalación <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas<br />

<strong>de</strong> efici<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>ergética (7 cocinas <strong>de</strong><br />

combustión controlada, un secador <strong>de</strong><br />

leña).<br />

1. 6 propietarios cu<strong>en</strong>tan con plan <strong>de</strong><br />

manejo forestal<br />

2. Se instalaron 3 unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>mostrativas<br />

<strong>de</strong> manejo forestal sust<strong>en</strong>table<br />

3. 10 planes <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to predial<br />

(diseñados <strong>en</strong> conjunto con propietarios)<br />

4. Instalación <strong>de</strong> 4 motobombas y<br />

estanques para consumo <strong>de</strong> agua familiar<br />

y productivo.<br />

5. 2 Inverna<strong>de</strong>ros/viveros<br />

1. Un libro que recopila la historia y cultura<br />

<strong>de</strong> la comunidad.<br />

2. 13 familias cu<strong>en</strong>tan con un acta <strong>de</strong><br />

radicación <strong>de</strong> sus tierras que les permit<strong>en</strong><br />

a acce<strong>de</strong>r a instrum<strong>en</strong>tos estatales.<br />

100<br />

100<br />

100<br />

100<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

35 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

36 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

AIFBN<br />

Fondo PNUD/PPS $ 24.850.000<br />

Aporte Junta <strong>de</strong> Vecinos Tres Chiflones $ 9.725.000<br />

ONG <strong>Forestales</strong> por el Desarrollo <strong>de</strong>l bosque nativo $ 5.790.000<br />

Municipalidad <strong>de</strong> Corral $ 1.200.000<br />

TOTAL $ 41.115.000<br />

5. Compromisos AIFBN/ONG<br />

Item Aporte $<br />

Personal<br />

Capacitación<br />

Materiales<br />

3.600.000<br />

1.990.000<br />

200.000<br />

Total 5.790.000<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Teresa Soto (coordinadora),<br />

Waldo Iglesias (asesor técnico, socio <strong>de</strong> la AIFBN).<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: febrero 2010<br />

Fecha <strong>de</strong> término: junio 2011<br />

Localización geográfica: Camino Valdivia-Corral km 7<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Todos los aportes han sido <strong>en</strong>tregados <strong>de</strong> acuerdo a lo programado, aunque el apoyo profesional se<br />

susp<strong>en</strong>dió por unos meses <strong>de</strong>bido a que disminuyó el número <strong>de</strong> profesionales al interior <strong>de</strong>l equipo<br />

<strong>de</strong> la AIFBN, lo que obligó a una reorganización. Sin embargo esto no afectó la ejecución <strong>de</strong>l proyecto.<br />

5.2 En la comunidad <strong>de</strong> Futa recuperamos sust<strong>en</strong>table y organizadam<strong>en</strong>te<br />

el bosque nativo <strong>de</strong> la ribera <strong>de</strong>l Río, Comuna <strong>de</strong> Corral<br />

Responsable ONG: Eduardo Neira<br />

Instituciones participantes:<br />

Instituto <strong>de</strong> Silvicultura, Fac. <strong>de</strong><br />

Cs. <strong>Forestales</strong>, Instituto <strong>de</strong><br />

Geoci<strong>en</strong>cias, Fac. <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias<br />

y Escuela <strong>de</strong> Arquitectura <strong>de</strong><br />

la Universidad Austral <strong>de</strong> Chile,<br />

Ilustre Municipalidad <strong>de</strong> Corral,<br />

ONG <strong>Forestales</strong> por el <strong>de</strong>sarrollo<br />

<strong>de</strong>l Bosque Nativo, SENCE,<br />

SERNATUR, Forestal Valdivia<br />

S.A., Forestal Anchile S.A.,<br />

Forestal Tornagaleones S.A.,<br />

CONAF.


AIFBN<br />

1. Resum<strong>en</strong><br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

La comunidad <strong>de</strong> Futa forma parte <strong>de</strong> la Precordillera<br />

<strong>de</strong> la Costa Valdiviana y se caracteriza porque<br />

está <strong>de</strong>limitada por una ext<strong>en</strong>sa red hídrica, la<br />

cual ha permitido vincular históricam<strong>en</strong>te a sus<br />

habitantes con otras localida<strong>de</strong>s y realizar intercambios<br />

<strong>de</strong> distintos tipos. El río Futa es navegable y posee<br />

aproximadam<strong>en</strong>te 40 km <strong>de</strong> longitud, si<strong>en</strong>do la<br />

segunda cu<strong>en</strong>ca más importante <strong>de</strong> la comuna <strong>de</strong><br />

Corral. Ti<strong>en</strong>e un alto valor paisajístico, por lo que<br />

habitualm<strong>en</strong>te lo visitan turistas nacionales y<br />

extranjeros que acced<strong>en</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el camino Valdivia-<br />

Corral o navegan sus aguas durante el verano.<br />

El cambio <strong>de</strong> uso <strong>de</strong> suelo, la <strong>de</strong>gradación <strong>de</strong> los<br />

bosques nativos y la habilitación <strong>de</strong> terr<strong>en</strong>os para<br />

la agricultura y gana<strong>de</strong>ría ha causado el <strong>de</strong>terioro<br />

<strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa, afectando <strong>de</strong> manera<br />

especial la vegetación ribereña y con ello el paisaje,<br />

principalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> estos últimos años. A lo anterior,<br />

se suma la pérdida <strong>de</strong> otras funciones es<strong>en</strong>ciales<br />

<strong>de</strong>l bosque nativo tales como protección <strong>de</strong> suelos,<br />

regulación <strong>de</strong> la cantidad y calidad <strong>de</strong>l agua,<br />

producción <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es y servicios, <strong>en</strong>tre otros.<br />

Estos cambios han repercutido directam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> la<br />

economía <strong>de</strong> las familias <strong>de</strong> Futa, qui<strong>en</strong>es percib<strong>en</strong><br />

bajos ingresos y v<strong>en</strong> con <strong>de</strong>sesperanza el futuro<br />

Plano Área <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong>l Proyecto y <strong>de</strong> las zonas <strong>de</strong> Restauración.<br />

<strong>en</strong> este lugar, viéndose forzados a v<strong>en</strong><strong>de</strong>r sus<br />

propieda<strong>de</strong>s y migrar a Valdivia. Las principales<br />

activida<strong>de</strong>s económicas que <strong>de</strong>sarrollan las familias<br />

<strong>de</strong>l sector son la gana<strong>de</strong>ría y agricultura <strong>de</strong><br />

subsist<strong>en</strong>cia, las cuales <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong> directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

la calidad <strong>de</strong> los suelos y <strong>de</strong>l agua.<br />

La solución que se propone para <strong>de</strong>t<strong>en</strong>er y revertir<br />

la continua <strong>de</strong>gradación <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa<br />

y principalm<strong>en</strong>te la calidad <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> las familias<br />

<strong>de</strong>l sector, ante la fragilidad <strong>de</strong> sus sistemas<br />

productivos, es diseñar e implem<strong>en</strong>tar un programa<br />

comunitario <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo turístico, <strong>en</strong> función <strong>de</strong><br />

los recursos naturales <strong>de</strong> la ribera <strong>de</strong>l río.<br />

3. Objetivos<br />

Det<strong>en</strong>er y revertir la continua <strong>de</strong>gradación <strong>de</strong> la<br />

cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa y principalm<strong>en</strong>te la calidad <strong>de</strong><br />

vida <strong>de</strong> las familias <strong>de</strong>l sector, ante la fragilidad<br />

<strong>de</strong> sus sistemas productivos, es diseñar e implem<strong>en</strong>tar<br />

un programa comunitario <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo turístico,<br />

<strong>en</strong> función <strong>de</strong> los recursos naturales <strong>de</strong> la ribera<br />

<strong>de</strong>l río, los objetivos específicos <strong>de</strong> la iniciativa<br />

fueron: a) Elaborar una propuesta <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

territorial <strong>de</strong> la cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa y b) Construir<br />

un parque ecológico-turístico <strong>en</strong> terr<strong>en</strong>o comunitario<br />

<strong>en</strong> la ribera <strong>de</strong>l río Futa.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

37 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

38 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />

Elaborar una propuesta <strong>de</strong><br />

ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to territorial <strong>de</strong> la<br />

cu<strong>en</strong>ca <strong>de</strong>l río Futa<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Objetivos Indicadores Nivel <strong>de</strong> avance<br />

%<br />

Construir un parque ecológicoturístico<br />

<strong>en</strong> terr<strong>en</strong>o comunitario<br />

<strong>en</strong> la ribera <strong>de</strong>l río Futa<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

Junta <strong>de</strong> vecinos Futa $8.690.000<br />

ONG AIFBN $6.360.000<br />

Minicipalidad <strong>de</strong> Corral $1.400.000<br />

UACh $8.370.000<br />

SERNATUR $ 200.000<br />

SENCE $ 200.000<br />

Forestal Pedro <strong>de</strong> Valdivia $ 920.000<br />

Forestal Masisa $ 720.000<br />

Forestal Anchile $ 828.000<br />

CONAF $ 600.000<br />

TOTAL $49.188.000<br />

5. Compromisos AIFBN/ONG<br />

• Se g<strong>en</strong>era al m<strong>en</strong>os una propuesta <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to territorial<br />

Al m<strong>en</strong>os 60% <strong>de</strong> los socios <strong>de</strong> la organización participan <strong>en</strong> la gestión para<br />

<strong>en</strong>riquecer la propuesta <strong>de</strong> ord<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

• Se conservan y recuperan al m<strong>en</strong>os 50 hectáreas <strong>en</strong> la ribera <strong>de</strong>l Río Futa<br />

Se elabora al m<strong>en</strong>os 1 manual con la participación <strong>de</strong> todos los actores<br />

• Al m<strong>en</strong>os 10 sitios <strong>de</strong> camping habilitados, 2 baños y 1 c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> información<br />

y capacitación <strong>de</strong> recursos naturales<br />

• Una cocina <strong>de</strong> combustión l<strong>en</strong>ta instalada<br />

• Un galpón <strong>de</strong> leña construido<br />

• Al m<strong>en</strong>os 0,5 hectáreas plantadas y 1 s<strong>en</strong><strong>de</strong>ro habilitado<br />

El aporte <strong>de</strong> la ONG FBN consiste <strong>en</strong> 32 horas<br />

m<strong>en</strong>suales <strong>de</strong> un profesional forestal, durante los<br />

18 meses <strong>de</strong>l proyecto, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong>l apoyo continuo<br />

al seguimi<strong>en</strong>to por parte <strong>de</strong>l <strong>en</strong>cargado <strong>de</strong> la línea<br />

<strong>de</strong> forestería comunitaria y a la difusión <strong>de</strong>l proyecto<br />

por medio <strong>de</strong>l equipo <strong>de</strong> comunicaciones <strong>de</strong> la<br />

5.3 Ciudadanía Regional, Participación Efectiva <strong>en</strong> Asuntos <strong>de</strong> Interés<br />

Público”<br />

Director <strong>de</strong>l proyecto: Claudia Bustamante. AGRUPACIÓN ECO REGIÓN LOS LAGOS SUSTENTABLE<br />

Fecha <strong>de</strong> inicio: <strong>en</strong>ero 2010<br />

Fecha <strong>de</strong> término: diciembre 2011<br />

Localización geográfica: Región <strong>de</strong> Los Ríos.<br />

Instituciones participantes: AIFBN, Co<strong>de</strong>pu, Fac. Economía UACh, comité nueva región.<br />

Responsables ONG: Inés Soto, Rodrigo Pedraza<br />

AIFBN. Junto con ello, la ONG compromete<br />

movilización perman<strong>en</strong>te a la localidad <strong>de</strong> Futa,<br />

equipos <strong>de</strong> computación y materiales <strong>de</strong> oficina.<br />

A esto se suma el aporte <strong>de</strong> un equipo <strong>de</strong><br />

combustión l<strong>en</strong>ta donado por la Corporación<br />

Nacional <strong>de</strong> Certificación <strong>de</strong> la Leña para la escuela<br />

<strong>de</strong> Futa, valorado <strong>en</strong> $500.000 , más $120.000<br />

correspondi<strong>en</strong>tes al transporte.<br />

50<br />

50


AIFBN<br />

1. Resum<strong>en</strong><br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

En términos g<strong>en</strong>erales, esta propuesta tuvo como<br />

fin implem<strong>en</strong>tar un proceso ciudadano <strong>de</strong> seguimi<strong>en</strong>to<br />

a la gestión pública, promover una ciudadanía<br />

articulada, fortalecida y empo<strong>de</strong>rada, con alta<br />

solidaridad social y cohesión social, y prácticas<br />

<strong>de</strong> participación vinculante y propositiva.<br />

Esta iniciativa se origina <strong>de</strong> un proceso ciudadano<br />

anterior y más amplio, el <strong>de</strong> creación <strong>de</strong> la Región<br />

<strong>de</strong> los Ríos, acción con la que se busca avanzar<br />

hacia una región más equitativa y <strong>de</strong>mocrática.<br />

Los elem<strong>en</strong>tos claves <strong>de</strong> esta iniciativa son<br />

Seguimi<strong>en</strong>to ciudadano a la calidad <strong>de</strong> vida,<br />

mediante la discusión <strong>de</strong> los aspectos que relevantes<br />

<strong>de</strong> medir para todos los sectores <strong>de</strong> la ciudadanía<br />

regional.<br />

Incid<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> políticas públicas, a través <strong>de</strong> la<br />

elaboración <strong>de</strong> insumos técnicos <strong>en</strong> torno a las<br />

dim<strong>en</strong>siones consi<strong>de</strong>radas relevantes por la población,<br />

y por medio <strong>de</strong> instancias <strong>de</strong> discusión y propuesta<br />

<strong>de</strong> acciones pertin<strong>en</strong>tes al <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l territorio.<br />

Ciudadanía articulada, informada y repres<strong>en</strong>tada<br />

a través <strong>de</strong>l trabajo constante <strong>de</strong> fortalecimi<strong>en</strong>to<br />

y traspaso <strong>de</strong> capacida<strong>de</strong>s técnicas a las re<strong>de</strong>s<br />

comunales Cómo Vamos. Promoción <strong>de</strong> una trabajo<br />

multisectorial, propiciando espacios para discusión<br />

y g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> propuestas con los distintos<br />

actores que incid<strong>en</strong> <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo regional <strong>en</strong><br />

torno al <strong>de</strong>sarrollo rural. Profundización <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>mocracia, a través <strong>de</strong> mecanismos <strong>de</strong> participación<br />

reales y efectivos.<br />

2. Objetivos<br />

El objetivo g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> esta propuesta fue: Implem<strong>en</strong>tar<br />

una estrategia <strong>de</strong> participación y empo<strong>de</strong>rami<strong>en</strong>to<br />

ciudadano a escala regional, que permita g<strong>en</strong>erar<br />

niveles <strong>de</strong> incid<strong>en</strong>cia concreta <strong>en</strong> asuntos <strong>de</strong> interés<br />

público, <strong>en</strong> torno a temáticas <strong>de</strong> alta relevancia<br />

para la calidad <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> la población regional.<br />

Esto bajo cuatro ejes <strong>de</strong> trabajo, cuyos objetivos<br />

específicos son:<br />

1. Control y seguimi<strong>en</strong>to ciudadano regional:<br />

Ext<strong>en</strong><strong>de</strong>r el proceso Nueva Región Cómo Vamos<br />

a escala regional, que apunte a promover y<br />

establecer una práctica <strong>de</strong> control y seguimi<strong>en</strong>to<br />

ciudadano regional a los avances <strong>en</strong> materia <strong>de</strong><br />

calidad <strong>de</strong> vida (vía indicadores).<br />

2. C<strong>en</strong>tro Regional <strong>de</strong> estudios ciudadanos (g<strong>en</strong>erar<br />

políticas públicas <strong>en</strong> temas relacionados con<br />

participación ciudadana, <strong>de</strong>sarrollo rural y<br />

sust<strong>en</strong>tabilidad <strong>de</strong> los recursos naturales y mo<strong>de</strong>lo<br />

forestal). “G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> propuestas <strong>de</strong> alto nivel<br />

técnico y con base ciudadana, <strong>en</strong> temas estratégicos<br />

para el mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la calidad <strong>de</strong> vida, que<br />

incidan directam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> las políticas públicas<br />

territoriales y regionales”.<br />

3. Red Ciudadana Regional: Articular una red<br />

ciudadana para el proceso Nueva Región Como<br />

Vamos que t<strong>en</strong>ga un alcance regional, con grupos<br />

repres<strong>en</strong>tativos <strong>en</strong> cada comuna <strong>de</strong> carácter plural<br />

e intercultural.<br />

4. Mesa Multisectorial Empresa Comunidad y Sistemas<br />

<strong>de</strong> Certificación Forestal: G<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> instancias<br />

y mecanismos <strong>de</strong> resolución <strong>de</strong> conflictos a nivel<br />

territorial que impactan la calidad <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> la<br />

población rural, mediante un trabajo multisectorial<br />

El conv<strong>en</strong>io suscrito apunto apoyar el objetivo<br />

específico 4 <strong>de</strong>l proyecto.<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

39 INFORME DE GESTIÓN 2010


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

40 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

3. Indicadores (metas cuantitativas <strong>de</strong>l proyecto)<br />

Mesa Multisectorial Empresa<br />

Comunidad y Sistemas <strong>de</strong><br />

Certificación Forestal.<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Objetivos Indicadores Nivel <strong>de</strong> avance<br />

%<br />

4. Financiami<strong>en</strong>to<br />

-Apoyo <strong>en</strong> Resolución <strong>de</strong> conflictos <strong>de</strong> índole social y ambi<strong>en</strong>tal <strong>en</strong>tre comunida<strong>de</strong>s<br />

y empresas forestales.<br />

-Formación e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> mesas <strong>de</strong> negociación multisectoriales don<strong>de</strong><br />

son cons<strong>en</strong>suadas las principales activida<strong>de</strong>s t<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes a minimizar los impactos<br />

negativos <strong>en</strong> el territorio.<br />

-Participación <strong>en</strong> instancias <strong>de</strong> consulta <strong>en</strong> los procedimi<strong>en</strong>tos FSC y CERTFOR,<br />

ori<strong>en</strong>tados hacia la g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> propuestas que permitan cubrir los vacíos<br />

<strong>de</strong>tectados <strong>en</strong> ambos sistemas.<br />

-Capacitación hacia comunida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> los principios y mecanismos <strong>de</strong> certificación<br />

forestal.<br />

<strong>Agrupación</strong> Eco región Los Lagos Sust<strong>en</strong>table $6.579.600<br />

TOTAL $6.579.600<br />

5. Remuneraciones y consultorías<br />

Cuadro 10.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />

Walter Inaipil In<strong>de</strong>finido<br />

Total 4.833.675<br />

Cuadro 11.Remuneraciones <strong>de</strong>l proyecto año 2010<br />

Nombre Tipo <strong>de</strong> contrato<br />

Pablo Huaquileo Honorarios<br />

Total 125.000<br />

VII. La ONG <strong>en</strong> números<br />

Productos<br />

Talleres <strong>de</strong> capacitación <strong>de</strong> las comunida<strong>de</strong>s <strong>en</strong><br />

los principios y mecanismos <strong>de</strong> certificación forestal<br />

En el marco <strong>de</strong> los contratos <strong>de</strong> financiación firmados con distintas instituciones para la implem<strong>en</strong>tación<br />

<strong>de</strong> los proyectos m<strong>en</strong>cionados anteriorm<strong>en</strong>te, la ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo recibió el año<br />

2010 $855.906.986, los cuales sumados a los $72.049.126 que quedaron <strong>de</strong> saldo positivo el año<br />

2009, g<strong>en</strong>eraron un presupuesto total para el año <strong>de</strong> $927.956.112. Los gastos realizados <strong>en</strong> los<br />

distintos proyectos durante el año 2010 sumaron $781.767.622, lo cual g<strong>en</strong>eró un saldo positivo para<br />

el 2010 <strong>de</strong> $146.188.490.<br />

El <strong>de</strong>talle presupuestario <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los proyectos se pres<strong>en</strong>ta a continuación:<br />

100<br />

50<br />

50<br />

50


AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Cuadro 12. Marco presupuestario <strong>de</strong> los distintos proyectos implem<strong>en</strong>tados durante el año<br />

2010 por ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Proyectos<br />

implem<strong>en</strong>tados año 2009<br />

Fortalecimi<strong>en</strong>to y replicación <strong>de</strong><br />

mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> organización <strong>de</strong><br />

pequeños productores para la<br />

comercialización <strong>de</strong> leña certificada<br />

y otros productos <strong>en</strong> el Sur <strong>de</strong> Chile<br />

Leña, <strong>en</strong>ergía r<strong>en</strong>ovable para la<br />

conservación <strong>de</strong> los bosques<br />

nativos <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> Chile<br />

Gestión ciudadana y articulación<br />

público privada para la conservación<br />

<strong>de</strong> la biodiversidad y el agua <strong>de</strong><br />

Llancahue, comuna <strong>de</strong> Valdivia<br />

Gestión Integrada <strong>de</strong> Cu<strong>en</strong>cas<br />

Abastecedoras <strong>de</strong> Agua <strong>en</strong> el Sur<br />

<strong>de</strong> Chile<br />

Fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

financiami<strong>en</strong>to<br />

Banco Interamericano <strong>de</strong><br />

Desarrollo<br />

Saldo al<br />

31/12/09<br />

Ingresos 2010<br />

(<strong>de</strong>pósitos)<br />

Gastos 2010 Saldo al<br />

31/12/10<br />

2.703.491 29.700.396 32.718.865 -314.978<br />

Fundación AVINA 17.780.234 0 14.667.612 3.112.622<br />

Unión Europea 48.964.801 497.024.293 521.020.056 24.969.038<br />

Programa <strong>de</strong> Pequeños<br />

Subsidios GEF/PNUD<br />

Unión Europea<br />

1.800.600 7.855.557 7.087.361 2.568.796<br />

0 47.514.140 67.309.91 -19.795.770<br />

En la sigui<strong>en</strong>te figura se observan las principales fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> financiami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la ONG <strong>Forestales</strong> por<br />

el Bosque Nativo últimos 2 años.<br />

2009 2010<br />

ONG-<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo realiza una auditoría anual a toda la organización, lo cual se<br />

suma a las auditorías y monitoreos que realizan las distintas ag<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> financiami<strong>en</strong>to. Estos informes<br />

son públicos por tanto pued<strong>en</strong> ser solicitados por cualquier socio <strong>de</strong> la AIFBN.<br />

41 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

42 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

Sociedad Bosque Nativo Limitada<br />

I. Valores y objetivos<br />

La Sociedad Bosque Nativo Ltda. (rut: 76.055.626-<br />

2) es una empresa <strong>de</strong> responsabilidad limitada,<br />

compuesta por las personas jurídicas AIFBN A.G.<br />

y ONG <strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo y ti<strong>en</strong>e<br />

como propósito g<strong>en</strong>erar financiami<strong>en</strong>to para las<br />

activida<strong>de</strong>s habituales <strong>de</strong> la <strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo.<br />

Ti<strong>en</strong>e una ger<strong>en</strong>cia li<strong>de</strong>rada por su repres<strong>en</strong>tante<br />

legal Rodrigo Pedraza Contreras, qui<strong>en</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

jerárquicam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Director Ejecutivo <strong>de</strong> la ONG.<br />

Actualm<strong>en</strong>te, sus repres<strong>en</strong>tantes legales son Claudio<br />

Donoso Zegers, Eduardo Neira Fu<strong>en</strong>tes y Rodrigo<br />

Pedraza Contreras y cu<strong>en</strong>ta <strong>en</strong>tre sus unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

negocio el Hostel Bosque Nativo y el Vivero Bosques<br />

<strong>de</strong>l Sur, este último <strong>en</strong> asociación con la Universidad<br />

Austral <strong>de</strong> Chile.<br />

1. Hostel Bosque Nativo<br />

Pasajeros <strong>de</strong>l Hostel<br />

Su administración, <strong>en</strong> jornada completa, correspon<strong>de</strong><br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

a Elisa Carrillo, mi<strong>en</strong>tras que Florinda Martínez<br />

apoya las labores <strong>de</strong>l lugar <strong>en</strong> 22,5 horas/semanales.<br />

Cabe <strong>de</strong>stacar también el aporte sost<strong>en</strong>ido <strong>de</strong><br />

qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>dican tiempo y esfuerzo <strong>en</strong> la at<strong>en</strong>ción<br />

como los alumnos <strong>en</strong> práctica <strong>de</strong>l Instituto Superior<br />

<strong>de</strong> Administración y Turismo <strong>de</strong> Valdivia, y los<br />

voluntarios <strong>de</strong> la ONG.<br />

El Hostel abrió sus puertas el 1 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 2009<br />

con 7 habitaciones repartidas <strong>en</strong> dos pisos. Se<br />

trata <strong>de</strong> Ciprés (individual-grupal máximo 4 personas,<br />

con baño privado); Alerce (individual con baño<br />

privado); Raulí (compartida 8 personas); L<strong>en</strong>ga<br />

(compartida 6 personas); Canelo (compartida 4<br />

personas); Araucaria (individual); y Ulmo (individual).<br />

En 2010 recibió 2.800 pasajeros. Un 92% <strong>de</strong> ellos<br />

fue <strong>de</strong>l país y un 8% <strong>de</strong>l extranjero, <strong>de</strong>stacando<br />

el flujo <strong>de</strong> alemanes, arg<strong>en</strong>tinos y norteamericanos.<br />

Fue un año clave, pues a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> 2009,<br />

aum<strong>en</strong>tó <strong>en</strong> más <strong>de</strong> tres veces su ingreso <strong>de</strong><br />

pasajeros chil<strong>en</strong>os, mant<strong>en</strong>iéndose el número <strong>de</strong><br />

pasajeros extranjeros.


AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

1.1. Hostel <strong>en</strong> números<br />

FLUJO DE CAJA ENERO A DICIEMBRE 2011<br />

DETALLE VALOR<br />

(+) Ingresos por v<strong>en</strong>tas (alojami<strong>en</strong>to) 21.228.039<br />

(-) Costos variables alim<strong>en</strong>tación 2.497.111<br />

(=) MARGEN DE LA ACTIVIDAD (Utilidad Bruta) 18.730.928<br />

( - ) Gastos administrativos y <strong>de</strong> v<strong>en</strong>tas<br />

Personal 5.969.391<br />

Arri<strong>en</strong>do (leasing) 5.368.887<br />

Ut<strong>en</strong>silios Varios 170.999<br />

Contabilidad 750.000<br />

Depreciación 596.299<br />

Teléfono e Internet 599.358<br />

Útiles <strong>de</strong> oficina 436.837<br />

Difusión 987.080<br />

Calefacción 554.244<br />

Consumo <strong>de</strong> gas 754.187<br />

Mant<strong>en</strong>ción edificio 1.435.583<br />

Energía eléctrica 642.474<br />

Consumo <strong>de</strong> agua 551.694<br />

Seguros 259.284<br />

Útiles <strong>de</strong> aseo 187.379<br />

Gastos bancarios 92.263<br />

(=) TOTAL GASTOS ADMINISTRATIVOS 19.355.959<br />

(=) RESULTADO OPERACIONAL -625.031<br />

(+) Ingresos fuera <strong>de</strong> la actividad<br />

Proyecto Neest 5.399.300<br />

(=) TOTAL INGRESOS FUERA DE LA ACTIVIDAD 5.399.300<br />

Gastos fuera <strong>de</strong> la actividad<br />

(+/-) Corrección Monetaria 210.071<br />

(=) RESULTADO ANTES DE IMPUESTOS 4.984.340<br />

(=) RESULTADO DESPUES DE IMPUESTOS 4.984.340<br />

El Hostel Bosque Nativo <strong>en</strong> 2010 tuvo ingresos <strong>en</strong><br />

v<strong>en</strong>tas por $18.730.928 millones y egresos <strong>de</strong><br />

$19.355.959 millones, con un resultado operacional<br />

<strong>de</strong> ($625.031), explicado por el ítem <strong>de</strong> <strong>de</strong>preciación<br />

<strong>de</strong> los artefactos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un punto <strong>de</strong> vista contable.<br />

Es <strong>de</strong>cir, financieram<strong>en</strong>te la difer<strong>en</strong>cia fue <strong>de</strong><br />

$60.000 <strong>en</strong> contra. El resultado financiero fue<br />

positivo, por el aporte ingresado -por fuera <strong>de</strong> la<br />

actividad- <strong>en</strong> el marco <strong>de</strong>l apoyo brindado por la<br />

ONG Nesst (www.nesst.org).<br />

43 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

44 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

Comparativam<strong>en</strong>te los ingresos brutos el año 2009<br />

fueron mucho m<strong>en</strong>ores durante los meses <strong>de</strong><br />

funcionami<strong>en</strong>to. El año 2010 se increm<strong>en</strong>tó un<br />

30% los ingresos.<br />

El Hostel funciona <strong>de</strong> forma in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, cubri<strong>en</strong>do<br />

todos sus costos. El <strong>de</strong>safío para 2011 es mant<strong>en</strong>er<br />

el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> ocupación y <strong>de</strong>sarrollar un plan<br />

<strong>de</strong> precios aún más competitivos.<br />

Es así como <strong>de</strong>s<strong>de</strong> fines <strong>de</strong> 2009 y comi<strong>en</strong>zos <strong>de</strong><br />

2010 se construyó la habitación individual Ulmo,<br />

se instaló un sistema para mejorar la presión <strong>de</strong>l<br />

agua y una terraza, financiado por un fondo “Nido”<br />

<strong>de</strong> la ONG Nesst, para organizaciones <strong>de</strong> la<br />

sociedad civil.<br />

Durante mayo com<strong>en</strong>zó a funcionar un sistema <strong>de</strong><br />

calefacción c<strong>en</strong>tral, financiado por Sercotec y<br />

aportes propioss. Lo anterior ha permitido que la<br />

calidad <strong>de</strong>l servicio sea mayor, especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

invierno. Terminando el año se concretó el segundo<br />

aporte <strong>de</strong>l fondo <strong>de</strong> Nesst, y se proyecta la<br />

construcción <strong>de</strong> otro baño individual, <strong>en</strong> la habitación<br />

Ciprés.<br />

El año 2010 también se caracterizó por ampliar<br />

las re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> participación, <strong>en</strong> distintos proyectos<br />

como socio-b<strong>en</strong>eficiario. Una <strong>de</strong> las mejores<br />

<strong>de</strong>cisiones tomadas al respecto fue participar y<br />

ser parte <strong>de</strong> la Cámara <strong>de</strong> Turismo <strong>de</strong> Valdivia<br />

(www.valdiviaturismo.cl), lo que o g<strong>en</strong>eró mayores<br />

oportunida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo, reflejadas por ejemplo<br />

<strong>en</strong> iniciativas con Sercotec, <strong>en</strong> pro <strong>de</strong> la<br />

competitividad.<br />

A través <strong>de</strong> la Cámara <strong>de</strong> Turismo <strong>de</strong> Valdivia se<br />

obtuvo apoyo por parte <strong>de</strong> la Consultora Murillo<br />

y Partner con fin <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er preparación para la<br />

certificación <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> turismo. Este trabajo<br />

significó apoyo técnico <strong>en</strong> la elaboración <strong>de</strong> normas<br />

<strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> servicio, <strong>en</strong> gestión y <strong>en</strong> mejorami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> infraestructura, con la mirada puesta <strong>en</strong> los<br />

pasajeros. También se participó <strong>en</strong> la elaboración<br />

<strong>de</strong> la guía 2011 <strong>de</strong> turismo que elabora dicho<br />

organismo <strong>en</strong> conjunto con el Diario Austral.<br />

El Hostel también fue invitado a ingresar al grupo<br />

<strong>de</strong> empresas que están <strong>en</strong> la Ruta Costera<br />

Valdiviana, si<strong>en</strong>do “ubicable” <strong>en</strong><br />

http://www.selvavaldivianacostera.cl/ Tuvo, a<strong>de</strong>más,<br />

pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> las góndolas <strong>de</strong> productos <strong>de</strong> Sercotec,<br />

g<strong>en</strong>erando la web cofinanciada www.hostelnativo.cl,<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

que ha permitido un mejor posicionami<strong>en</strong>to.<br />

Hostel Bosque Nativo ha apoyado a diversas<br />

<strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s con auspicios <strong>de</strong> alojami<strong>en</strong>to y espacio.<br />

Por ejemplo recibi<strong>en</strong>do a Enbiciados, una organización<br />

comunal que promueve la vida sana y el uso <strong>de</strong><br />

la bicicleta; apoyando a artistas como Nano Stern,<br />

Angelo Escobar y Chinoy.<br />

A mediados <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong>l año 2010 fue aceptado<br />

<strong>en</strong> Backpackerschile, una red <strong>de</strong> Hostales que nos<br />

ha permitido visibilizarnos <strong>de</strong> mejor forma y t<strong>en</strong>er<br />

una mejor difusión. Mi<strong>en</strong>tras que a fines <strong>de</strong>l mismo<br />

año se logró un conv<strong>en</strong>io con el Museo R.A. Philippi<br />

<strong>de</strong> la Exploración, que consistió <strong>en</strong> la <strong>en</strong>trega <strong>de</strong><br />

pases gratis para turistas a cambio <strong>de</strong> espacio y<br />

alojami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tos especiales.<br />

Cabe <strong>de</strong>stacar el apoyo financiero y <strong>de</strong> gestión<br />

recibido <strong>de</strong> Nesst. Esta alianza permitió mejorar<br />

las operaciones, motivando nuestra participación<br />

<strong>en</strong> diversas reuniones con otras empresas<br />

consolidadas <strong>de</strong>l área, como Sky Portillo.<br />

El <strong>en</strong>foque anual <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> la Hostel se basa<br />

<strong>en</strong> un plan <strong>de</strong> negocio pres<strong>en</strong>tado y trabajado<br />

con Nesst, <strong>de</strong> gran ayuda para analizar indicadores,<br />

<strong>de</strong>sarrollar metas y obt<strong>en</strong>er la información necesaria<br />

para tomar bu<strong>en</strong>as <strong>de</strong>cisiones. También se recibe<br />

el apoyo constante <strong>de</strong> socios <strong>de</strong> la AIFBN que<br />

prefier<strong>en</strong>, recomi<strong>en</strong>dan y se alojan perman<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te.<br />

1.2. Desafíos 2011<br />

Consolidarse como un Hostel <strong>de</strong> calidad y con<br />

precios accesibles es la meta <strong>de</strong>l año 2011. A<strong>de</strong>más,<br />

continuar increm<strong>en</strong>tando el número <strong>de</strong> ocupación<br />

<strong>de</strong> las habitaciones compartidas.<br />

En este s<strong>en</strong>tido se está implem<strong>en</strong>tando una<br />

estrategia para estrechar lazos con universida<strong>de</strong>s,<br />

institutos, c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> alumnos y ONGs que requier<strong>en</strong><br />

alojami<strong>en</strong>to por viajes <strong>de</strong> estudios, seminarios y<br />

talleres <strong>en</strong> Valdivia. Otra fórmula será posicionarse<br />

<strong>en</strong> re<strong>de</strong>s como Hostelworld, <strong>en</strong>tre otras medidas<br />

para diversificar la oferta.<br />

Para el trabajo <strong>de</strong>l 2011 se continuará participando<br />

<strong>en</strong> la Cámara <strong>de</strong> Turismo <strong>de</strong> Valdivia y la participación<br />

<strong>en</strong> diversas re<strong>de</strong>s <strong>de</strong> albergues, tanto <strong>en</strong> Chile<br />

como a nivel internacional como HOLA Hostels<br />

Latinoamerica, Hostels for Backpackers in Chile,<br />

Hostel World y Hostel bookers.


AIFBN<br />

1.3 Contactos<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

www.hostelnativo.cl<br />

Email: hostel@bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

Dirección: FRESIA 290, VALDIVIA<br />

Fono: 056-063-433782<br />

Mapa http://bit.ly/4FdVbU<br />

Marcadores Hostel Bosque Nativo<br />

45 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl


AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

7. Oficinas y contactos<br />

www.hostelnativo.cl<br />

También estamos <strong>en</strong>:<br />

http://www.facebook.com/hostelbosqu<strong>en</strong>ativo<br />

http://www.flickr.com/photos/hostelbosqu<strong>en</strong>ativo/show/<br />

http://twitter.com/hostelbosque<br />

www.holahostels.com/<br />

Com<strong>en</strong>tarios <strong>en</strong>:<br />

Book Online<br />

46 INFORME DE GESTIÓN 2010 www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl


www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

47 INFORME DE GESTIÓN 2010<br />

2. Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur<br />

Durante muchos años Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur<br />

estuvo a cargo <strong>de</strong> nuestro socio<br />

fundador Claudio Donoso Zegers qui<strong>en</strong>, <strong>en</strong>tre otras<br />

cosas, creó el vivero <strong>en</strong><br />

1995 con fines <strong>de</strong> investigación y educación.<br />

Posteriorm<strong>en</strong>te, pasó a manos <strong>de</strong>l<br />

profesor Pablo Donoso, qui<strong>en</strong> ha sido clave <strong>en</strong> la<br />

producción <strong>de</strong> plantas nativas<br />

junto a Bernardo Escobar. Es justam<strong>en</strong>te don<br />

Bernardo qui<strong>en</strong> se hace cargo <strong>de</strong> la<br />

producción <strong>de</strong> plantas, dando garantía <strong>de</strong> calidad<br />

a sus cli<strong>en</strong>tes.<br />

Vivero Bosques <strong>de</strong>l Sur produce Raulí, Roble, Coihue,<br />

Ulmo y Pitao <strong>en</strong><br />

cont<strong>en</strong>edor, Alerce, Avellano, Belloto <strong>de</strong>l Sur, Ciprés<br />

<strong>de</strong> la Cordillera, Canelo,<br />

Coihue, Guindo Santo, Mañío Hembra, Mañío Macho,<br />

Maitén, Luma, Melí, Roble,<br />

Ulmo, Radal, Pelú, Peumo y Luma <strong>de</strong>l Norte a raíz<br />

<strong>de</strong>snuda.<br />

Las utilida<strong>de</strong>s g<strong>en</strong>eradas por Vivero Bosques <strong>de</strong>l<br />

Sur se repart<strong>en</strong> <strong>en</strong> partes iguales<br />

<strong>en</strong>tre la Universidad Austral <strong>de</strong> Chile y Bosque<br />

Nativo Ltda., según consta <strong>en</strong> el<br />

conv<strong>en</strong>io firmado para estos efectos.<br />

Debido a las condiciones climáticas (verano lluvioso<br />

y frío),el año 2010 no fue un<br />

bu<strong>en</strong>o para el crecimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> altura <strong>de</strong> las plantas.<br />

Eso significó una producción<br />

m<strong>en</strong>or para la v<strong>en</strong>ta respecto <strong>de</strong> lo presupuestado.<br />

La producción fue <strong>de</strong> 18.000 plantas <strong>de</strong> Raulí,<br />

7.500 <strong>de</strong> Roble y 1.500 <strong>de</strong> Ulmo <strong>en</strong><br />

cont<strong>en</strong>edor. A raíz <strong>de</strong>snuda la producción fue <strong>de</strong><br />

3.400 plantas <strong>de</strong> las especies ya<br />

m<strong>en</strong>cionadas.<br />

Se v<strong>en</strong>dió alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> un 80% <strong>de</strong> la producción,<br />

y las plantas que no cumplieron<br />

el estándar <strong>de</strong> tamaño, se prepararon <strong>en</strong> el vivero<br />

para la temporada 2011.<br />

Las v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong>l año 2010, fueron alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> $11<br />

millones, monto que permitió<br />

cubrir los costos <strong>de</strong> operación <strong>en</strong> personal e<br />

insumos y preparar la siembra para<br />

2011, no g<strong>en</strong>erando utilida<strong>de</strong>s a repartir.<br />

AIFBN<br />

<strong>Agrupación</strong> <strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>ieros<br />

<strong>Forestales</strong> por el Bosque Nativo<br />

Para este nuevo período se espera comercializar<br />

alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> 40.000 plantas,<br />

alcanzando una a<strong>de</strong>cuada difer<strong>en</strong>ciación <strong>de</strong><br />

productos, tanto <strong>en</strong> especies<br />

ornam<strong>en</strong>tales como forestales.<br />

3.Plantación con especies nativas<br />

Este año se realizó una plantación con especies<br />

nativas a un particular <strong>en</strong> el fundo<br />

Riñihue, <strong>en</strong> una superficie <strong>de</strong> 38,1 ha. Las especies<br />

utilizadas fueron Roble, Raulí,<br />

Coihue, Ciprés <strong>de</strong> la Cordillera, Alerce y Canelo.<br />

Las plantas fueron adquiridas <strong>en</strong> distintos viveros<br />

<strong>de</strong> la región y la d<strong>en</strong>sidad <strong>de</strong><br />

plantación fue <strong>de</strong> 1.100 por ha.<br />

La plantación fue realizada por el socio <strong>de</strong> la<br />

AIFBN y consultor forestal Patricio<br />

Barría.<br />

El objetivo es incursionar <strong>en</strong> otros rubros <strong>de</strong> la<br />

unidad <strong>de</strong> autofinanciami<strong>en</strong>to, para<br />

evaluar su pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>sarrollo.<br />

Más información:<br />

rodrigopedraza@bosqu<strong>en</strong>ativo.cl<br />

http://viverobosques<strong>de</strong>lsur.blogspot.com/<br />

viverov<strong>en</strong>tas@gmail.com<br />

www.bosqu<strong>en</strong>ativo.cl

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!