10.05.2013 Views

“Las instituciones terciarias de formación docente en la Argentina”

“Las instituciones terciarias de formación docente en la Argentina”

“Las instituciones terciarias de formación docente en la Argentina”

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Introducción<br />

La mayoría <strong>de</strong> los programas <strong>de</strong> mejora <strong>de</strong> los sistemas educativos <strong>en</strong> América Latina ha<br />

incluido <strong>en</strong> los años ‘90 iniciativas específicas <strong>de</strong>stinadas a fortalecer el <strong>de</strong>sarrollo profesional<br />

tanto <strong>de</strong> los futuros <strong>doc<strong>en</strong>te</strong>s como <strong>de</strong> aquellos que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> actividad. Des<strong>de</strong> hace un<br />

par <strong>de</strong> décadas <strong>la</strong> cuestión <strong>doc<strong>en</strong>te</strong>, su <strong>formación</strong> inicial, el <strong>de</strong>sarrollo profesional continuo y <strong>la</strong><br />

jerarquización <strong>de</strong>l profesorado han sido ubicados como elem<strong>en</strong>tos c<strong>en</strong>trales <strong>de</strong> los<br />

diagnósticos educativos y foco <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción privilegiado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s políticas <strong>de</strong> reforma, así<br />

como <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrategias <strong>de</strong>stinadas a <strong>la</strong> elevación <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad y equidad educativas.<br />

Varios trabajos seña<strong>la</strong>n <strong>la</strong> creci<strong>en</strong>te complejidad que pres<strong>en</strong>ta el oficio <strong>de</strong>l <strong>doc<strong>en</strong>te</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

actualidad y cómo se han alterado <strong>la</strong>s matrices fundantes que configuraron <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntidad, el<br />

s<strong>en</strong>tido y los rasgos nodales que adquirió <strong>la</strong> doc<strong>en</strong>cia a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> mo<strong>de</strong>rnidad (Alliaud, Antelo,<br />

2005; Duschatzky, 2001; Dubet, 2004; Esteve, 2006; Te<strong>de</strong>sco, 2006; Birgin, 2006, Vezub,<br />

2005).<br />

La creci<strong>en</strong>te importancia dada al tema <strong>doc<strong>en</strong>te</strong> contrasta aún con <strong>la</strong> escasa difusión y <strong>la</strong> falta<br />

<strong>de</strong> disponibilidad <strong>de</strong> datos y sistemas <strong>de</strong> in<strong>formación</strong> que proporcion<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />

diagnóstico para <strong>la</strong> toma <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones y <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong> políticas sobre el sector,<br />

especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> lo que atañe a <strong>la</strong> <strong>formación</strong> inicial y continua. Hay un escaso conocimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> los rasgos que caracterizan a los profesores formadores, se <strong>de</strong>sconoc<strong>en</strong> sus características<br />

socio<strong>de</strong>mográficas, así como su nivel académico, profesional y experi<strong>en</strong>cia <strong>doc<strong>en</strong>te</strong> previa. A<br />

esto se agrega <strong>la</strong> car<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> investigaciones con base empírica y alcance nacional<br />

prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l campo académico – ci<strong>en</strong>tífico. En nuestro país son frecu<strong>en</strong>tes los estudios <strong>de</strong><br />

tipo cualitativo realizados sobre pocos casos que proporcionan un panorama <strong>en</strong> profundidad –<br />

pero no <strong>en</strong> ext<strong>en</strong>sión- <strong>de</strong> aspectos y problemas re<strong>la</strong>tivos a <strong>la</strong> <strong>formación</strong> <strong>doc<strong>en</strong>te</strong>. Pero es raro<br />

<strong>en</strong>contrar investigaciones educativas que abor<strong>de</strong>n <strong>la</strong> problemática <strong>doc<strong>en</strong>te</strong> realizadas a partir<br />

<strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong> in<strong>formación</strong> estadística y que conform<strong>en</strong> bases <strong>de</strong> datos que <strong>de</strong>n cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

variables seleccionadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong>l territorio nacional. Esta investigación se ha<br />

propuesta avanzar <strong>en</strong> este camino.<br />

El estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s características personales <strong>de</strong> los formadores, sus trayectorias, su titu<strong>la</strong>ción,<br />

su producción pedagógica, <strong>la</strong>s tareas que realizan, sus intereses fr<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> capacitación, etc.,<br />

permite contar con un conjunto <strong>de</strong> datos para <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> criterios <strong>de</strong> mejora y <strong>de</strong>sarrollo<br />

profesional <strong>de</strong> este conjunto <strong>de</strong> <strong>doc<strong>en</strong>te</strong>s. El análisis que se pres<strong>en</strong>ta a continuación ha sido<br />

realizado a partir <strong>de</strong> los datos <strong>de</strong>l C<strong>en</strong>so Nacional <strong>de</strong> Doc<strong>en</strong>tes 2004 y <strong>de</strong> <strong>la</strong> in<strong>formación</strong><br />

surgida <strong>de</strong>l Relevami<strong>en</strong>to Anual <strong>de</strong> Establecimi<strong>en</strong>tos y Matrícu<strong>la</strong> 2004 e<strong>la</strong>borados por <strong>la</strong><br />

DINIECE, Ministerio <strong>de</strong> Educación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Nación lo que ha permitido analizar <strong>la</strong>s características<br />

y tipos <strong>de</strong> <strong>instituciones</strong> <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con <strong>la</strong>s trayectorias <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo profesional <strong>de</strong> los<br />

formadores.<br />

El Informe se divi<strong>de</strong> <strong>en</strong> dos Partes, cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s con cinco capítulos. La Parte I <strong>de</strong>scribe y<br />

analiza los datos referidos a los institutos formadores <strong>de</strong> <strong>doc<strong>en</strong>te</strong>s prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l<br />

Relevami<strong>en</strong>to Anual 2004. La Parte II hace lo propio con los datos <strong>de</strong> los formadores <strong>de</strong><br />

<strong>doc<strong>en</strong>te</strong>s que aparec<strong>en</strong> <strong>en</strong> el C<strong>en</strong>so Nacional <strong>de</strong> Doc<strong>en</strong>tes 2004.<br />

Los cinco capítulos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Parte I ti<strong>en</strong><strong>en</strong> como unidad <strong>de</strong> análisis a <strong>la</strong>s <strong>instituciones</strong> formadoras.<br />

En el Capítulo 1 se <strong>de</strong>scrib<strong>en</strong> <strong>la</strong>s características básicas <strong>de</strong> los Institutos <strong>de</strong> Formación<br />

Doc<strong>en</strong>te, comparándo<strong>la</strong>s con <strong>la</strong>s <strong>de</strong> los institutos terciarios no <strong>doc<strong>en</strong>te</strong>s. Se establece <strong>la</strong><br />

importancia <strong>de</strong> algunas variables <strong>de</strong> contexto, como el tamaño y <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> infraestructura<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> localización territorial que servirán <strong>de</strong> analizadores a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> todo el trabajo. En el<br />

Capítulo 2 se aborda <strong>la</strong> <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> tres funciones <strong>de</strong> los IFD: <strong>la</strong> <strong>formación</strong> inicial, <strong>la</strong><br />

capacitación y <strong>la</strong> investigación, <strong>de</strong>terminando <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s <strong>en</strong> los<br />

difer<strong>en</strong>tes tipos <strong>de</strong> <strong>instituciones</strong>. El Capítulo 3 se re<strong>la</strong>ciona con los alumnos, y explora algunas<br />

cuestiones re<strong>la</strong>tivas al r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to institucional y al ritmo <strong>de</strong> cursada <strong>de</strong> los estudiantes /<br />

futuros profesores. En el Capítulo 4 se conc<strong>en</strong>tran los temas re<strong>la</strong>tivos a <strong>la</strong>s condiciones<br />

institucionales como <strong>la</strong>s características <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta funcional y <strong>la</strong> condición <strong>de</strong> los cargos<br />

<strong>doc<strong>en</strong>te</strong>s. El Capítulo 5 se refiere a <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> equipami<strong>en</strong>to audiovisual, informático y<br />

su uso.<br />

La Parte II <strong>de</strong> este trabajo ti<strong>en</strong>e como unidad <strong>de</strong> análisis a los formadores. El Capítulo 1<br />

<strong>de</strong>scribe los rasgos socio<strong>de</strong>mográficos <strong>de</strong> los profesores <strong>de</strong>l nivel superior no universitario y<br />

compara los <strong>de</strong> <strong>formación</strong> <strong>doc<strong>en</strong>te</strong> con los <strong>de</strong> <strong>formación</strong> técnico-profesional. El Capítulo 2 se<br />

c<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> el perfil académico <strong>de</strong> los formadores; <strong>de</strong>scribe el tipo <strong>de</strong> titu<strong>la</strong>ción que ti<strong>en</strong><strong>en</strong>, su<br />

<strong>de</strong>sarrollo profesional posterior a <strong>la</strong> graduación, y su producción académica. El Capítulo 3 se<br />

refiere a <strong>la</strong> trayectoria profesional y <strong>la</strong>boral <strong>de</strong> los formadores <strong>en</strong> términos <strong>de</strong> antigüedad pero

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!