B'UCH'UJ YOL MAYA' B'A'AJ TZAN TOKEN
B'UCH'UJ YOL MAYA' B'A'AJ TZAN TOKEN B'UCH'UJ YOL MAYA' B'A'AJ TZAN TOKEN
158 7 ( Valorar Tzimsa’ Tzim = valor -sa’ = sufijo Te tij tzimsa’ tib’. El señor está valorando. Vara Q’ab’il Q’ab’ = brazada -b’il = instrumentalizador Nmalon te tij xtx’otx’ tuky’i q’ab’al. El señor mide su terreno con la vara. Vaso Uk’b’il Uk’ = tomar -b’il = instrumentalizador Wa’nch nuka’n tuj uk’b’il. Juan usa el vaso para tomar . Vehículo Kamob’il Kamo = abeja -b’il = instrumentalizador Tu kamob’il otzaj tiqatz te tij. El señor trajo la carga en el vehículo. Ventilador Kyaq’iq’on Kyaq’iq’ = aire -on = agentivo At jun kyaq’iq’on tu jay. En la casa está el ventilador. Verbigracia Ikxon Ikx = igual -on = agentivo Te ikxon b’a’n tzan tk’ulet. La verbigracia ejemplifica. Actualización Lexical Tektiteko
Verbo Yak’b’il Yak’ = acción -b’il = instrumentalizador Te xnaq’tzon ntyoli’ mim yakb’il. El maestro escribe muchos verbos. Verificar Xmila’ Xmil = ver -a’ = sufijo Te aq’unon nxmilan taq’un. El trabajador verifica su trabajo. Veterinaria Xaq’kyi txkup Xnaq’ = estudio Kyi = de Txkup = animales Tuj te xnaq’kyitxkup ti’chq at tq’aen txkup. En la veterinaria solo hay medicamento para animales. Vidrio Wotz’ Te wotz’ ma pax. El vidrio se quebró. Violar B’aq’u B’aq’ = forzar -u = sufijo K’on chb’aq’un te oklenj. No es bueno violar los derechos humanos. Violineta Q’ilb’il Eq’i’ tq’ilb’il te tij. El señor lleva su violineta. Visor Witzb’il Witz = ojo -b’il = instrumentalizador B’uch’uj Yol Tzan Token B’a’aj 7 ) 159
- Page 104 and 105: 108 5 8 Wutz = ojo Te smujwutz jun
- Page 106 and 107: 110 5 0 Te xjaleyon n’e’en xjal
- Page 108 and 109: 112 5 " At jun tenej b’eyul tejul
- Page 110 and 111: 114 5 $ Te u’jb’ilj nim u’j a
- Page 112 and 113: 116 5 & Lob’ul tpalajul tq’otx
- Page 114 and 115: 118 5 ( Mecano (juguete) Saxb’il
- Page 116 and 117: 120 6 = Mesa Wab’il Wa = comer -b
- Page 118 and 119: 122 6 2 Motosierra Qesb’il Qes =
- Page 120 and 121: 124 6 4 Nervio® Lutx’b’il Lutx
- Page 122 and 123: 126 6 Tz’ak xhchab’il te tij. E
- Page 124 and 125: 128 6 8 Paquete B’achaj Te tz’i
- Page 126 and 127: 130 6 0 Pedagogía Limsxnaq’tz Li
- Page 128 and 129: 132 6 " Periodista Tx’olb’on Tx
- Page 130 and 131: 134 6 $ Iq’i jun u’lb’il ti t
- Page 132 and 133: 136 6 & Plasmar Itzlab’a’ Itzla
- Page 134 and 135: 138 6 ( Poligrafía Tz’ib’xomaj
- Page 136 and 137: 140 7 = Prendedor Tx’apb’il Tx
- Page 138 and 139: 142 7 2 Psicología Xnaq’tzonab
- Page 140 and 141: 144 7 4 Regador Alb’il Al = regar
- Page 142 and 143: 146 7 6 Romana Tzojomb’il Tzojo
- Page 144 and 145: 148 7 8 -b’il = instrumentalizado
- Page 146 and 147: 150 7 0 Atqet te xupon twi’ q’a
- Page 148 and 149: 152 7 " Tarima Wit’b’il Wit’
- Page 150 and 151: 154 7 $ El señor se cortó el tend
- Page 152 and 153: 156 7 & Transparencia Tzoqpixhk’a
- Page 156 and 157: 160 8 = Nim tajb’en te witzb’il
- Page 158 and 159: 8 2
- Page 160 and 161: 164 8 4 Castigo Rimb’il Rim = cas
- Page 162 and 163: 166 8 6 Ikxtumelil okyjoyoj kye xja
- Page 165 and 166: Q’anb’il Salud 8 9
- Page 167 and 168: Anemia Smi’q Smi’q = debilidad
- Page 169 and 170: Convulsiones Kyaq’iq’ Kyaq’iq
- Page 171 and 172: N’el tniky te q’anon tuky’i t
- Page 173 and 174: Jik = estar Ntxamjik toq te ichan.
- Page 175 and 176: Tétano Xtxe´kxul Xtxe’k = su re
- Page 177 and 178: Aq’umb’ilj tu Tz’ib’ilj b
- Page 179 and 180: Archivo K’ub’il K’ub’ = gua
- Page 181 and 182: -b’l = instrumentalizador Njoson
- Page 183 and 184: Refrigeradora Xhb’ajsb’il Xhb
- Page 186: 9 0
Verbo Yak’b’il<br />
Yak’ = acción<br />
-b’il = instrumentalizador<br />
Te xnaq’tzon ntyoli’ mim yakb’il.<br />
El maestro escribe muchos verbos.<br />
Verificar Xmila’<br />
Xmil = ver<br />
-a’ = sufijo<br />
Te aq’unon nxmilan taq’un.<br />
El trabajador verifica su trabajo.<br />
Veterinaria Xaq’kyi txkup<br />
Xnaq’ = estudio<br />
Kyi = de<br />
Txkup = animales<br />
Tuj te xnaq’kyitxkup ti’chq at tq’aen txkup.<br />
En la veterinaria solo hay medicamento para animales.<br />
Vidrio Wotz’<br />
Te wotz’ ma pax.<br />
El vidrio se quebró.<br />
Violar B’aq’u<br />
B’aq’ = forzar<br />
-u = sufijo<br />
K’on chb’aq’un te oklenj.<br />
No es bueno violar los derechos humanos.<br />
Violineta Q’ilb’il<br />
Eq’i’ tq’ilb’il te tij.<br />
El señor lleva su violineta.<br />
Visor Witzb’il<br />
Witz = ojo<br />
-b’il = instrumentalizador<br />
B’uch’uj Yol Tzan Token B’a’aj<br />
7<br />
)<br />
159