Antonio Casares e a cátedra de química aplicadas ás - Enciga

68
Boletín das Ciencias
dalgún local en San Clemente e das rendas do priorato de Sar4 . A finais de 1835, trala exclaustración,
a Sociedade recupera unha habitación en San Martiño e alí retornan as clases5 ; sen embargo,
o 19 de decembro de 1836, as cátedras xa están instaladas no edificio de Fonseca, sede na
que as cátedras se mantiveron ata a súa desaparición6 .
En oficio dirixido ao Concello de Santiago con data do 1 de decembro de 1833, dáse conta do
nomeamento dos primeiros profesores das cátedras aplicadas ás Artes: Domingo Fontán para a
de Xeometría e mecánica e Luis Pose para a de Química7 . O 11 de abril de 1835 Luís Pose, ata
aquela catedrático de química, foi nomeado profesor da materia Mecánica aplicada ás artes como
consecuencia dunha petición propia realizada trala baixa de Domingo Fontán8 . Vacante así a cátedra
de Química, o 5 de marzo de 1836 Antonio Casares Rodríguez oposita no Conservatorio de
Artes de Madrid, e gaña a praza de catedrático de Química aplicada ás Artes en Santiago.
Aínda que o 23 de abril de 1840 o Claustro da Universidade nomeouno profesor interino da nova
cátedra de Historia Natural, compatibilizouna coa que viña desempeñando como catedrático de
Química aplicada ás Artes, o mesmo que aconteceu, aínda que por escaso tempo, cando por Real
Orde do 25 de setembro de 1845 foi nomeado catedrático de Química Xeral na Universidade.
En 1850 foi elixido director da Sociedade Económica e posteriormente impartiría leccións de
química elemental no Ateneo popular, fundado pola económica para o ensino da clase obreira 9 .
A matrícula nas cátedras tivo un progresivo medre, tal e como pode observarse no seguinte
cadro. Este incremento é unha boa medida do interese social e da utilidade pública con que ían
sendo consideradas as cátedras aplicadas:
Número de alumnos matriculados/aprobados nas cátedras de aplicación de Santiago10 1834 35-36 36-37 37-38 38-39 39-40 40-41 41-42 42-43 43-44 44-45
Química -/2 23/2 38/- 75/24 90/-
Mecánica 65/8 11/5 -/27 24/- 22/- 27/-
Segundo a documentación consultada, débese considerar que ademais era moi alto o número de
alumnos que asistían ás clases como oíntes, sen estar matriculados. Tamén chama moito a atención
o feito de que entre os alumnos matriculados no curso 1840-41 figuren Antonio Fernández
Carril ou Tomás Martínez Servida, que acadarían unha importante relevancia científica ou, aínda
máis, que no curso seguinte aparezan nomes como o de José Mª Lastres, que despois sería
durante bastante tempo axudante das cátedras de ciencias na Universidade. Outra curiosidade
significativa é que o propio Antonio Casares (catedrático de Química aplicada ás Artes) asistiu
durante o curso 1839-40 a outra cátedra aplicada, á de Mecánica impartida por Pose, o que tamén
di bastante da extraordinaria actitude de Antonio Casares.
A conclusión evidente é que non estamos a falar dunhas cátedras de baixo nivel nin dun ensino
só profesional para artesáns. Ademais do prestixio que as cátedras tiñan por ser obtidas mediante
oposición realizada en Madrid, non cabe dúbida que conxugaban un saber teórico base cun compoñente
práctico e aplicado de grande prestixio, e que ofertaban unha preparación semellante,
ou superior incluso en moitos aspectos, ás ensinanzas universitarias con anterioridade a 1845.
Dos libros de texto empregados só temos noticia pola convocatoria de premios feita pola
Sociedade Económica para os alumnos das cátedras. A de Química adxudicaba ao “artesán”
máis sobresaínte dos matriculados un exemplar da obra Elementos de química aplicada á las
artes de Francisco Álvarez, mentres que a cátedra de Mecánica concedía a tradución castelá
do libro de Dupin Geometría y mecánica de las artes11 . A política de premios da Sociedade en
relación coas artes e a industria, premiaba tamén o mellor artefacto ou manufactura, así como os
instrumentos ou máquinas de nova invención e utilidade.