inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
E<strong>la</strong> <strong>teoría</strong> <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho colombiana no ha sido aj<strong>en</strong>a a este<br />
<strong>de</strong>bate. Es evi<strong>de</strong>nte, que <strong>la</strong> autocompresión que jueces, abogados,<br />
académicos, ciudadanos y <strong>de</strong>más operadores t<strong>en</strong>ían <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho <strong>en</strong><br />
Colombia se ha modificado luego <strong>de</strong> <strong>la</strong> expedición <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución<br />
Política <strong>de</strong> 1991 y su <strong>de</strong>sarrollo jurispru<strong>de</strong>ncial posterior, que ha hecho<br />
que mi<strong>en</strong>tras sus <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sores afirm<strong>en</strong> que estamos <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />
un nuevo <strong>de</strong>recho más dinámico y acor<strong>de</strong> a <strong>la</strong> realidad social y a <strong>la</strong><br />
justicia 202 , sus críticos 203 nos alert<strong>en</strong> por <strong>la</strong> pérdida <strong>de</strong> seguridad <strong>jurídica</strong><br />
que existía <strong>en</strong> <strong>el</strong> país bajo <strong>el</strong> mo<strong>de</strong>lo y paradigma anterior. Bernal<br />
Pulido, sugiere que <strong>la</strong> expedición <strong>de</strong> <strong>la</strong> nueva carta constitucional<br />
<strong>de</strong>terminó <strong>en</strong> Colombia <strong>la</strong> <strong>en</strong>trada <strong>de</strong>l neoconstitucionalismo, algunos<br />
<strong>otros</strong> han <strong>de</strong>nominado ha este f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o “<strong>el</strong> nuevo <strong>de</strong>recho”, <strong>otros</strong>,<br />
simplem<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> constitucionalización <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho ordinario; este<br />
f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o que no es ni nuevo ni única y exclusivam<strong>en</strong>te colombiano,<br />
se caracteriza, principalm<strong>en</strong>te, por <strong>la</strong> vincu<strong>la</strong>ción o <strong>el</strong> acercami<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho a <strong>la</strong> <strong>moral</strong>, repres<strong>en</strong>tada esta ultima por <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia con<br />
fuerza vincu<strong>la</strong>nte <strong>de</strong> los <strong>de</strong>rechos fundam<strong>en</strong>tales, <strong>la</strong> re<strong>la</strong>tiva unidad<br />
y p<strong>en</strong>etración mutua <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho constitucional, <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho<br />
privado y <strong>la</strong> filosofía práctica, <strong>la</strong> aplicación directa <strong>de</strong> <strong>la</strong> constitución<br />
y <strong>la</strong> superior jerarquía <strong>de</strong> ésta, <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> un razonami<strong>en</strong>to retórico o<br />
tópico a<strong>de</strong>cuado al ba<strong>la</strong>nce <strong>de</strong> razones y a <strong>la</strong> argum<strong>en</strong>tación <strong>jurídica</strong>,<br />
<strong>el</strong> reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> estándares normativos distintos a <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s<br />
positivas como los principios, <strong>el</strong> pap<strong>el</strong> prepon<strong>de</strong>rante <strong>de</strong>l juez y <strong>de</strong>l<br />
estado como realizador <strong>de</strong> <strong>la</strong> justicia material o sustantiva y ya no<br />
únicam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> seguridad <strong>jurídica</strong> 204 .<br />
Esta situación ha g<strong>en</strong>erado varios <strong>de</strong>bates uno <strong>de</strong> <strong>el</strong>los a<br />
<strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tado a qui<strong>en</strong>es se consi<strong>de</strong>raban partidarios <strong>de</strong> un nuevo <strong>de</strong>recho<br />
más justo y dinámico y aqu<strong>el</strong>los que advertían <strong>la</strong> perdida <strong>de</strong> seguridad<br />
<strong>jurídica</strong>, usualm<strong>en</strong>te los primeros se auto<strong>de</strong>nominaban anti-formalistas<br />
y a los segundos formalista, es por todos conocidos <strong>el</strong> <strong>de</strong>bate que<br />
se <strong>de</strong>sarrolló <strong>en</strong>tre López Medina y Tamayo Jaramillo. Un segundo<br />
foco <strong>de</strong> <strong>de</strong>bate se ha suscitado <strong>en</strong>tre qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>fi<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>la</strong> creación<br />
judicial <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho como algo novedoso y positivo y qui<strong>en</strong>es v<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>el</strong>lo una extralimitación <strong>de</strong>l juez constitucional; usualm<strong>en</strong>te qui<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>fi<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong> creación judicial están <strong>de</strong> acuerdo con <strong>el</strong> prece<strong>de</strong>nte como<br />
202 Uprimny Yepes, Rodrigo. (1997). “Estado social <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho y <strong>de</strong>cisión judicial correcta: un int<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
recapitu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> los gran<strong>de</strong>s mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> interpretación <strong>jurídica</strong>”, En, Herm<strong>en</strong>éutica <strong>jurídica</strong>. Hom<strong>en</strong>aje<br />
al maestro Darío Echandía. Santafé <strong>de</strong> Bogotá: Ediciones Rosaristas, p. 11 .<br />
203 Tamayo Jaramillo, Javier. (2008). “Crítica al nuevo <strong>de</strong>recho y a <strong>la</strong> interpretación constitucional <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
corte constitucional”, En, Goyes Mor<strong>en</strong>o, Isab<strong>el</strong> (comp.). (2008) 3er Conreso Nacional y 1er internacional<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>recho constitucional. T<strong>en</strong>siones contemporáneas <strong>de</strong>l constitucionalismo. Pasto-Colombia: C<strong>en</strong>tro<br />
<strong>de</strong> investigaciones y estudios socio-jurídicos, p. 139 y ss.<br />
20 López Medina, Diego E. Derecho <strong>de</strong> los jueces. Legis, Bogotá, 2000, pp. 191-192.<br />
0