inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho como un todo unitario, completo y coher<strong>en</strong>te<br />
(dim<strong>en</strong>sión lógico-epistemológica) y, por otra, le otorga vali<strong>de</strong>z a una<br />
norma <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r y <strong>de</strong>fine su naturaleza y su estatuto ontológico<br />
(dim<strong>en</strong>sión ontológica). 52 K<strong>el</strong>s<strong>en</strong> distingue <strong>en</strong>tre sistemas nomoestáticos<br />
y sistemas nomo-dinámicos. En los primeros, <strong>en</strong> los que<br />
incluye <strong>el</strong> iusnaturalismo, <strong>la</strong> vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> <strong>la</strong> norma vi<strong>en</strong>e dado por <strong>el</strong><br />
cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> éstas, que pue<strong>de</strong> subsumirse o <strong>de</strong>ducirse <strong>de</strong> otras normas<br />
hasta llegar a <strong>la</strong> norma básica que fundam<strong>en</strong>ta todo <strong>el</strong> sistema; por<br />
<strong>el</strong> contrario, <strong>en</strong> los sistemas normativos dinámicos, como <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho,<br />
<strong>la</strong>s normas pue<strong>de</strong>n t<strong>en</strong>er <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>moral</strong> que quieran pero val<strong>en</strong><br />
si han sido autorizadas o promulgadas por <strong>el</strong> órgano compet<strong>en</strong>te<br />
conforme a un procedimi<strong>en</strong>to prescrito por una norma superior y<br />
anterior 53 . K<strong>el</strong>s<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ra, con arreglo a <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación anterior que<br />
<strong>la</strong>s fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran jerárquicam<strong>en</strong>te subordinadas<br />
<strong>en</strong> torno a una fu<strong>en</strong>te suprema que atribuye directa o indirectam<strong>en</strong>te<br />
carácter jurídico a todo <strong>el</strong> conjunto <strong>de</strong> normas y que <strong>el</strong> l<strong>la</strong>ma <strong>la</strong> norma<br />
fundam<strong>en</strong>tal. Ésta no sólo permite otorgarle vali<strong>de</strong>z a <strong>la</strong> primera<br />
norma <strong>jurídica</strong> <strong>de</strong>l sistema (Constitución), sino también, interpretar <strong>la</strong>s<br />
normas como objetivam<strong>en</strong>te válida in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />
<strong>de</strong> fuerza explicables causalm<strong>en</strong>te, pues <strong>el</strong><strong>la</strong> no ha sido dictada por<br />
algún legis<strong>la</strong>dor humano o divino, es una hipótesis básica <strong>de</strong> <strong>la</strong> que<br />
<strong>de</strong>riva <strong>la</strong> vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución y <strong>la</strong>s <strong>de</strong>más normas. 54 Ahora bi<strong>en</strong>,<br />
<strong>la</strong> norma fundam<strong>en</strong>tal tuvo muchas variaciones y muchas críticas 55 ;<br />
especialm<strong>en</strong>te <strong>el</strong> carácter no normativo <strong>de</strong> <strong>la</strong> norma fundam<strong>en</strong>tal,<br />
pues si fuese norma <strong>de</strong>bería estar fundam<strong>en</strong>tada a su vez <strong>en</strong> otra<br />
norma que estaría a su vez fundam<strong>en</strong>tada <strong>en</strong> otra norma <strong>en</strong> un<br />
regreso al infinito, pero lo que se aprecia es que únicam<strong>en</strong>te si esta<br />
norma ti<strong>en</strong>e un carácter suprapositivo pue<strong>de</strong> operar como punto <strong>de</strong><br />
cierre <strong>de</strong>l sistema jurídico; por tanto, al no estar <strong>la</strong> norma fundam<strong>en</strong>tal<br />
apoyada <strong>en</strong> ninguna otra instancia se hal<strong>la</strong>ría por fuera <strong>de</strong>l sistema y<br />
no t<strong>en</strong>dría ni <strong>el</strong> carácter <strong>de</strong> norma ni <strong>de</strong> <strong>jurídica</strong>. 56 T<strong>en</strong>emos, <strong>en</strong>tonces,<br />
que <strong>la</strong> norma fundam<strong>en</strong>tal no es norma ni es <strong>jurídica</strong>, no obstante,<br />
sin <strong>el</strong><strong>la</strong> no operaría <strong>la</strong> traducción <strong>de</strong> los actos subjetivos <strong>de</strong>l po<strong>de</strong>r a<br />
<strong>de</strong>recho, <strong>el</strong> paso <strong>de</strong> <strong>la</strong> mera causalidad (ser) a normatividad (<strong>de</strong>ber<br />
52 Carrillo De <strong>la</strong> rosa, Y. p. cit. pp. 270 y ss.<br />
53 Soriano, Ramón. Comp<strong>en</strong>dio <strong>de</strong> <strong>teoría</strong> <strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho, Ari<strong>el</strong> Derecho, Barc<strong>el</strong>ona, 2ª edición, 1993,<br />
p. 122. y Martínez Roldan, Luis y otro. Curso <strong>de</strong> <strong>teoría</strong> <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho y metodoloía <strong>jurídica</strong>, editorial Ari<strong>el</strong>,<br />
S. A. 199 , p. 87 y K<strong>el</strong>s<strong>en</strong>, H. Teoría pura <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho. p. cit., pp. 109-110.<br />
5 K<strong>el</strong>s<strong>en</strong>, H. Teoría pura <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho. p. cit., p. 111-112 y ss.<br />
55 Carrillo De <strong>la</strong> rosa, Y. p. cit., pp.<br />
56 Bastida Freixedo, Xacobe. El sil<strong>en</strong>cio <strong>de</strong>l emperador. Ediciones Universidad Nacional <strong>de</strong> Colombia,<br />
Bogota, D. C. 2001. p. 87.