inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
inclusión de la moral en el derecho y otros ensayos de teoría jurídica
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
El mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong>l juez literario también se opone al mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong>l juez<br />
que quiere <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>la</strong> ley según <strong>el</strong> mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias naturales<br />
(juez ci<strong>en</strong>tífico). Este mo<strong>de</strong>lo consi<strong>de</strong>ra que <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho adquiere cierta<br />
dignidad int<strong>el</strong>ectual si pue<strong>de</strong> ser calificado <strong>de</strong> ci<strong>en</strong>tífico, pero tal visión<br />
<strong>de</strong>ja a un <strong>la</strong>do <strong>el</strong> hecho <strong>de</strong> que <strong>la</strong> ley es un campo humanista a<strong>de</strong>más<br />
<strong>de</strong> ci<strong>en</strong>tífico, un campo que como lo había seña<strong>la</strong>do Aristót<strong>el</strong>es cae <strong>en</strong><br />
<strong>el</strong> ámbito <strong>de</strong> <strong>la</strong> ética y <strong>la</strong> política, que no es <strong>el</strong> campo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>ducciones<br />
sino <strong>de</strong> <strong>la</strong> razón práctica (Nussbaum, 1997, 121-122).<br />
Finalm<strong>en</strong>te, contrario al juez neutral, para <strong>el</strong> juez literario los<br />
datos sociales e históricos son una fu<strong>en</strong>te invaluable que <strong>de</strong>be tratar<br />
<strong>de</strong> conocer <strong>en</strong> todos sus <strong>de</strong>talles y particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s para compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r<br />
<strong>la</strong> situación <strong>de</strong> los afectados, sin que por <strong>el</strong>lo <strong>de</strong>ba sucumbir a<br />
inclinaciones personales o <strong>de</strong>jarse influir por <strong>la</strong>s exig<strong>en</strong>cias y presiones<br />
<strong>de</strong> los grupos sociales (Nussbaum, 1997: 123). El juez literario indaga<br />
por esas realida<strong>de</strong>s permiti<strong>en</strong>do que surjan, incluso, <strong>la</strong>s emociones<br />
propias <strong>de</strong> un espectador juicioso o <strong>de</strong> su sustituto, <strong>el</strong> lector <strong>de</strong><br />
nove<strong>la</strong>s, advirti<strong>en</strong>do que <strong>la</strong>s emociones <strong>de</strong> un espectador juicioso no<br />
se i<strong>de</strong>ntifican con <strong>la</strong> <strong>de</strong> los actores ni son emociones que surjan <strong>de</strong> sus<br />
intereses personales <strong>en</strong> <strong>el</strong> caso concreto. El juez literario trasci<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> simple empatía como lo hace <strong>el</strong> espectador juicioso, y evalúa <strong>la</strong>s<br />
particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s y sufrimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> los afectados <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su punto <strong>de</strong><br />
vista (Nussbaum, 1997: 127).<br />
7.5. Conclusiones<br />
Como hemos visto, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> sus oríg<strong>en</strong>es <strong>en</strong> Roma <strong>la</strong> jurispru<strong>de</strong>ncia<br />
tuvo un carácter práctico que <strong>la</strong> empar<strong>en</strong>taba con <strong>la</strong> phrónesis (saber<br />
práctico), con <strong>la</strong> tópica (retórica) y <strong>la</strong> dialéctica griega. Este carácter<br />
práctico también está pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> jurista medieval hasta los inicios<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> mo<strong>de</strong>rnidad, cuando influ<strong>en</strong>ciado por <strong>el</strong> espíritu matemático<br />
galileano y cartesiano empieza a re<strong>la</strong>cionarse <strong>la</strong> jurispru<strong>de</strong>ncia<br />
con <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido mo<strong>de</strong>rno. En <strong>el</strong> siglo XIX, influ<strong>en</strong>ciado<br />
por <strong>el</strong> paradigma positivista, <strong>la</strong> racionalidad <strong>jurídica</strong> osci<strong>la</strong>rá <strong>en</strong>tre<br />
<strong>la</strong> concepción formalista que <strong>de</strong>f<strong>en</strong><strong>de</strong>rá un mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> racionalidad<br />
analítica-<strong>de</strong>ductiva (exégesis, jurispru<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> concepto) y <strong>el</strong> mo<strong>de</strong>lo<br />
antiformalista, que asume <strong>el</strong> mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> racionalidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ci<strong>en</strong>cias<br />
sociales, culminado con un giro hacia <strong>el</strong> voluntarismo o <strong>de</strong>cisionismo<br />
judicial que rechazan <strong>la</strong> concepción mecánica, <strong>de</strong>ductiva y formalista<br />
<strong>de</strong>l razonami<strong>en</strong>to jurídico y <strong>de</strong>fi<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>la</strong> tesis <strong>de</strong> que <strong>la</strong> interpretación<br />
y aplicación <strong>de</strong>l <strong>de</strong>recho no es un proceso lógico ni racional sino un<br />
acto <strong>de</strong> voluntad y, por <strong>el</strong>lo, <strong>el</strong> pap<strong>el</strong> <strong>de</strong>l juez es <strong>de</strong> carácter creativo y<br />
productivo.<br />
1