7. - Euskerazaintza

D. JUI.IO DE UHQUIJO 393
URKIXO'TAR DON JULIO, EUSKEROLOGIAN
DON JULIO DE URQUIJO EN LA EUSKEROLOGIA
BlZICAITARROK
Urkixo'tar Don Julio'ren jaiotzako 100 urte betetze ontan, nik, Jaun
beronen adiskide —adiskide txiki— izan nintzan onek, nere lanengo
Don Julio'ren irudia berritu nai dizuet.
Don Julio, neretzat, aspaldi artan, zaldun argi-argi bat zan.
Iru anai ziran urkixotarrok : iru anai, zein-baiño-zein zaldunago :
Don Adolfo, Don Jose Maria, eta Don Julio, irurok zerbait aundi izateko
jaioak. Don Adolfo, Bizkai'aren "zaldun" izan zan; Don Jose Maria,
Elizaren "zaldun"; eta gure Don Julio, Euskeraren "zaldun".
Don Julio'ren zalduntasuna garai artan, besteak beste, Euskeraren
aldeko burruka bizkor batean azaldu zitzaigun. Justa-burruka bat izau
zan, "a florete" esan oi zan oietakoa; bañan naiko bizi ta bizkor. Bi gizon
burrukalari, bata Euskeraren mendratzalle —Don Pio Baroja—, eta
bestea, Euskeraren goratzalle —Don Julio—,
elkartu ziran
Beotibar'en pelean.
Bilbao'n izandako itzaldi batean, Don Pio'k Euskera mendratu egin
zuan, Euskera, kultura-gaietarako "gai" ez izateaz gañera, euskaldunen
kulturarako bidean beaztopa, galga ta estropozo bezela azaldu zigun.
Don Julio, ordurako, Euskeraren alorrean oso sarturik zegon. Eta,
ola, bere burua bearturik arkitu zuan, Baroja'ren aurka lantza bat zatitzeko.
Eta, esan-da-egin, egun aietako periodiku batean, Baroja'ren esate
mendratzalle aren aurka azaldu zuan bere burua.
Ekintza arraixku aundikoa zan, Don Julio'rena. Don Pio Baroja,
erderazko nobelagillerik onenetakotzat jotzen zan orduan —eta, izan,
irakurrienetakoa ba zan—. Ala ere, Don Julio'k ausartatsu ekin zion
Baroja'ren esaundari... Eta guretzat eta guztiontzat, Don Julio'ren iduria,
benetan maitagarri azaldu zan egun artan.