7. - Euskerazaintza

URDIÑOLA INDIANOA .185
doain'go Eliza galanta, oso-osorik Indiano bakar baten diruz egiña; eta,
ála berean Usurbil'go torre luze apaña; eta nik al dakit zenbat geiago?
Bañan batez ere Nafarroa'n, Estella-lurrean, erri bat oso-osorik, fameli
bakoitzarentzat bere etxea, Indiano baten diruz, berak ala agindurik
egiña...
Benetan esan bait diteke, leen esan deguna : "Indianoa gure artean,
Instituzio bat izan dala". Eta aren dirua gure Ekonomiaren euskarri
sustengarri izan dala (1). Gaur oraindik bai bait ditugu, olako Indiano
(1) Gure Ekonomiaren indargarri, Ameriketa'ko urreaz gaifiera, ba genituan
beste ekonomi-iturriak ere:
1) Apaiz-karrera;
2) Sekretario-karrera;
3) Armetako karrera;
4) Konbentnak.
1) Apaiz-karrera. Elizako karrera. Erri bakoitzean onenbeste Apaiz Benefiziadu
izaten bait ziran, beren bizibidea Elizak seguratzen zienak. Bi baziran, bi; sei baziran,
sei. Erriko bi edo sei familirentzat ekonomi-iturri politak. Erretore-etxeaz gañera,
onenbeste anega-gari, arto, babarrun, onenbeste gaztain, onenbeste gazta, arkunie
etab. Ia beti, norberaz gaiñera, familiakoentzat laguntasun aundi ziranak: Apaizaren
illobaren batentzat estudiotarako laguntzak, etb. etb.
Ortaz gaiñera, Erri-lan asko egiten bait ziran, Apaizen erregaliz, zirala Elizen
apain-gai, zirala Gaxotegi, Eskola etb. etb.
2) Sekretario-karrera. Eskribau-karrera. Errietako Eskribau eta Korteetako Secretarios
de Estado. Cervantes'ek-eta ainbeste aipatzen dituzten euskaldun Secretario
izen aundikoak, alegia.
3) Armetako karrera. Italia'ko eta Flandeseta'ko kanpañetarako soldadozka, alegia.
Soldadozka boluntarioa eta pagatua. Ekonomi-iturri bat geiago.
4) Konbentuak. Monjaen Konbentuak; Fraileen Konbentuak.
Konbentuak, geienetan Eliz-gauza bezela juzgatzen eta ixtimatzen dira. Bañan
ba zuten alderdi ekonomiko bat ere; eta alderdi soziala gaiñera. Monjaen Konbentuak,
errian ezkontzen etziran emakumeentzako beren bizitzarako soluzio bat ziran;
familianentzat ekonomi-soluzio bat. Dote polit batekin Konbentura erretiratu, eta familari
karga aundi bat gaiñetik kentzeko bide ederra. Gipuzkoa'n ogei-bat olako Konbentu
bai baít zan, bakoitza bere 30-bat Monjakin. 600-bat familirentzat ekonomiaringarri
polita. Konbentuak, fundamentalki Pietatezko Sorkunak ziran arren, ba zu
ten beste ekonomi-alderdi ori. Naiko interesgarria. Sozialki, eta ekonomiki.
Fraileen aldetik, berriz, zer-esanik ez, Aiek, ez dote ta ez ezer, esku-utsik joaten
bait ziran Konbentura, etxearen Ekonomiari kargarik ezarri gabe.
Eta denbora bateko Ekonomia neurtzeko, gizonak bere lanez lortzen zuan probetxuaz
gaifiera, ba genduan beste ekcnon_i-itmri bat ere: lurrak berez ematen zuan