7. - Euskerazaintza

ÍSO MANUEL DE LEKUONA. OBRAS COMPLETAS
"INDIANOA" ZER DA?
Danok dakizute, gure artean, beste lekutan "Amerikanoa" esaten
zaionari, emen "Indianoa" esaten zaiola.
Oyartzun'en ba degu, aŕn zuzen, "Indianonia" izena duan etxe bat
—ederra etxea, gorri-gorria— bere sarjin galantarekin.
Ameriketa'ra joatea, Ameriketa'k Kristobal Kolon'ek "arkitu" zítuanezkero,
oso gauza korrientea izan da gure artean. Amabostgarren
Gizaldiaren bukaeran izan bait zan. Orduan oraindik "Ameriketa" izena
sortu gabe zegon. Eta Kolon'ek aurldtutako lurralde aieri, "Indiak" esaten
zitzaien. Ortatik sortutako izena da "Indianoa" esaten deguna. Izen
zaarra. Gero sortu zan "Ameriketa" esatea : eta ortatik "Amerikanp"
izena ere.
* * *
Indietara joatea, orduan gauza bidezkoa zan. Indietako aberastasunak
izen aundia artu zuten berealakc batean. Ori alde batetik; eta
emen bertako bizibideak naiko urriak izaki bestetik, bereala sortu zan
emendik arako "errekesta" ta zorabioa.
Nondik barrera joaten ziran, nola joaten ziran, esan bearrik ez dago.
Itxasoz. Ontzi galantetan. Kadiz'tik eta Sebilla'tik.
Espaiñia'ko Gobernuak bereala ezarri zuan Sebilla'n, ara joan nai
zutenentzat Kontratazioko Etxea, itxu itxuan joan etzitezen, ara zijoazenak,
kontrol on baten bai-raan baizik.
Joaten ziranak, eskuerki, bi gauzetarako asmotan joaten ziran : batzuek,
"txispaz armaturik", gerra-usaiean, konkistak egitera; eta besteak,
Jan-egiñez bizi izatera eta ango jendea kolonizatzera. Bi izaera oso ezberdiñak
sortu bait ziran berealaxe : conquisttídores batzuek, eta colonizadores
besteak, guretarrak, euskaldunak, geienean bigarren bide ortatik
joaten bait ziran (gogoratu, Migel López de Legazpi zumarragatarra,
Filipiñatako Kolonizatzallea, beste askoren artean); erdaldunak —extremeñoak
batez ere—• konkista-bidstik joaten ziran bezela (gogoratu,
Pizarro ta Almagro bat, beste askoren artean): konkista-bidetik, agintebidetik,
gobernu-bidetik. Aurrera baño leen, esan dezagun, gure Urdiñola
etzala joan konkista-bidetik, kolonizatzalle-bidetik baizik, naiz ta