Manejo de la fertilización en pasifloráceas - Asohofrucol
Manejo de la fertilización en pasifloráceas - Asohofrucol
Manejo de la fertilización en pasifloráceas - Asohofrucol
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Manejo</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>fertilización</strong> <strong>en</strong><br />
<strong>pasifloráceas</strong><br />
Stanis<strong>la</strong>v Magnitskiy, PhD<br />
Facultad Agronomía<br />
Universidad Nacional <strong>de</strong> Colombia
Fertilización <strong>en</strong> el cultivo <strong>de</strong> <strong>pasifloráceas</strong><br />
• Cuando el suelo no cumple<br />
con requerimi<strong>en</strong>tos<br />
nutricionales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas, se<br />
requiere <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong><br />
nutri<strong>en</strong>tes minerales<br />
• La aplicación <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes<br />
<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> remoción <strong>de</strong><br />
nutri<strong>en</strong>tes por el cultivo y el<br />
pot<strong>en</strong>cial nutritivo <strong>de</strong>l suelo<br />
• La <strong>fertilización</strong> <strong>de</strong> <strong>pasifloráceas</strong><br />
<strong>de</strong>be hacerse con base <strong>en</strong> los<br />
resultados <strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong><br />
suelos y <strong>de</strong>l análisis foliar
Las condiciones <strong>de</strong> suelo para el cultivo <strong>de</strong><br />
<strong>pasifloráceas</strong><br />
• Las <strong>pasifloráceas</strong> crec<strong>en</strong> <strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes tipos <strong>de</strong>l suelo, pero los<br />
suelos con alto nivel <strong>de</strong> dr<strong>en</strong>aje, alto nivel <strong>de</strong> materia orgánica y<br />
pH <strong>de</strong> 6,0 a 7,0 son favorables<br />
• Según Morton (1987) los mejores suelos para el cultivo <strong>de</strong><br />
maracuyá son los francos, con bu<strong>en</strong>a capacidad <strong>de</strong> ret<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />
humedad y un pH <strong>en</strong>tre 5,5 y 7,0<br />
• En Colombia ha sido reportado (Chacón, 2004) que el pH <strong>de</strong>l<br />
suelo <strong>en</strong> el cultivo <strong>de</strong> maracuyá pue<strong>de</strong> osci<strong>la</strong>r <strong>en</strong>tre 5,5 y 8,0
Las condiciones <strong>de</strong> suelo para el cultivo <strong>de</strong><br />
<strong>pasifloráceas</strong><br />
• Las raíces <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pasifloras son superficiales<br />
• El sistema radicu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> maracuyá es ramificado, superficial,<br />
distribuido <strong>en</strong> un 90% <strong>en</strong> los primeros 0,15-0,5 m <strong>de</strong> profundidad,<br />
por lo que es importante no realizar <strong>la</strong>bores culturales que<br />
remuevan el suelo. El 70% <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> raíces se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran a una<br />
distancia <strong>de</strong> 0,60 m <strong>de</strong>l tronco, factor a consi<strong>de</strong>rar al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>fertilización</strong> y riego<br />
• Suelos muy pesados y poco permeables susceptibles a<br />
<strong>en</strong>charcami<strong>en</strong>tos facilitan <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s, tal como el<br />
Fusarium sp (pudrición <strong>de</strong> <strong>la</strong> raíz)<br />
Morton, J. 1987. Passionfruit. p. 320–328
Fertilización <strong>en</strong> el cultivo <strong>de</strong> <strong>pasifloráceas</strong><br />
• Para <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong> efici<strong>en</strong>te t<strong>en</strong>er<br />
pres<strong>en</strong>te los sigui<strong>en</strong>tes criterios:<br />
• Análisis químico <strong>de</strong>l suelo<br />
• Requerimi<strong>en</strong>tos nutricionales <strong>de</strong>l cultivo<br />
Dosis fertilizante, kg/ha = Remoción cultivo (kg/ha) – Cont<strong>en</strong>ido<br />
suelo (kg/ha)<br />
• La re<strong>la</strong>ción costo/b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> los <strong>la</strong>bores efectuados<br />
• S<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> conservación y mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l suelo
Requerimi<strong>en</strong>tos nutricionales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
<strong>pasifloráceas</strong><br />
• Los requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes según Ma<strong>la</strong>volta (1994):<br />
• N > K > Ca > S > P > Mg – maracuyá<br />
• N > Ca > K > S > P > Mg – gulupa<br />
• Los requerimi<strong>en</strong>tos totales <strong>de</strong> micronutri<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> maracuyá y<br />
gulupa según Ma<strong>la</strong>volta (1994) son<br />
• Mn > Fe > Zn > B > Cu<br />
• Según otros autores (Cerdas y Garcia, 2003; Chacon, 2004) son:<br />
• Fe > B > Mn > Zn > Cu > Mo<br />
• En <strong>pasifloráceas</strong>, toda <strong>la</strong> producción se ubica <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to<br />
reci<strong>en</strong>te por lo que cualquier reducción <strong>de</strong>l mismo, afectará <strong>la</strong><br />
futura carga <strong>de</strong> frutos<br />
Cerdas y Castro, 2003
Requerimi<strong>en</strong>tos nutricionales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
<strong>pasifloráceas</strong><br />
• El nitróg<strong>en</strong>o se consi<strong>de</strong>ra el nutri<strong>en</strong>te más limitante <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to<br />
y ha sido seña<strong>la</strong>do como el elem<strong>en</strong>to <strong>de</strong> mayor extracción por parte<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>pasifloráceas</strong> (Haag et al., 1973; Ferraz <strong>de</strong> Pau<strong>la</strong> et al., 1974;<br />
Fernan<strong>de</strong>z et al., 1977; Primavesi y Ma<strong>la</strong>volta, 1976)<br />
• La transformación <strong>de</strong>l nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> el suelo está ligada a <strong>la</strong><br />
humedad y temperatura <strong>de</strong>l mismo, así que cuando éstas son<br />
óptimas, los procesos <strong>de</strong> absorción <strong>de</strong>l N por <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas,<br />
amonificación y nitrificación ocurr<strong>en</strong> a una tasa óptima<br />
• El crecimi<strong>en</strong>to vegetativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas se reduce con temperaturas<br />
bajas, lo cual afecta directam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> absorción y utilización <strong>de</strong>l<br />
nitróg<strong>en</strong>o
Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes minerales por<br />
el cultivo <strong>de</strong> maracuyá<br />
• El or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>la</strong> extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes es <strong>de</strong> nitróg<strong>en</strong>o, potasio,<br />
calcio y fosforo, <strong>en</strong> cuanto a elem<strong>en</strong>tos mayores, y el Mn y Fe <strong>en</strong>tre<br />
los m<strong>en</strong>ores. Entre los mayores, el fósforo es el que pres<strong>en</strong>ta el<br />
mayor porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> traslocación a los frutos<br />
En el cuadro se muestra <strong>la</strong> cantidad<br />
<strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes extraídos por una<br />
p<strong>la</strong>ntación <strong>de</strong> 1 año <strong>de</strong> edad, 1500<br />
p<strong>la</strong>ntas por hectárea y el<br />
r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> 13 tone<strong>la</strong>das/ha<br />
según el estudio realizado <strong>en</strong> Brasil<br />
Acumu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />
frutos <strong>de</strong> maracuyá (Ma<strong>la</strong>volta, 1994):<br />
K > N > P > Ca > Mg = S<br />
Acumu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />
frutos <strong>de</strong> gulupa (Ma<strong>la</strong>volta, 1994)<br />
N > K > P > S > Ca = Mg<br />
García Torres, 2002
Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes minerales por<br />
el cultivo <strong>de</strong> maracuyá<br />
• En Colombia se estima que el primer año<br />
<strong>de</strong>l ciclo productivo, un cultivo para producir<br />
20 tone<strong>la</strong>das <strong>de</strong> fruta por hectárea extrae<br />
<strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes cantida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes:<br />
Extracción <strong>de</strong><br />
macronutri<strong>en</strong>tes<br />
, kg/ha<br />
Extracción <strong>de</strong><br />
micronutri<strong>en</strong>tes,<br />
g/ha<br />
Nitróg<strong>en</strong>o 160 Hierro 600<br />
Fosforo 15 Boro 230<br />
Potasio 140 Manganeso 220<br />
Calcio 115 Zinc 200<br />
Magnesio 10 Cobre 150<br />
Azufre 20<br />
Ruggiero (1987) indica que un cultivo <strong>de</strong><br />
maracuyá extrae durante el primer año<br />
(consi<strong>de</strong>rando formación <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta y<br />
producción), <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes cantida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />
nutri<strong>en</strong>tes por hectárea:
Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes minerales por<br />
el cultivo <strong>de</strong> gulupa<br />
Una extracción <strong>de</strong> elem<strong>en</strong>tos minerales<br />
requerida para <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> materia ver<strong>de</strong> y<br />
<strong>de</strong> frutos <strong>de</strong> gulupa <strong>en</strong> Nueva Ze<strong>la</strong>nda, <strong>la</strong><br />
producción es <strong>de</strong> 15 ton por hectárea<br />
Aplicación,<br />
kg/ha<br />
Nitróg<strong>en</strong>o 150-200 50<br />
Fósforo 30 6<br />
Potasio 200 15<br />
Azufre 30 4<br />
http://www.hortnet.co.nz/publications/gui<strong>de</strong>s/fertmanual/passion.htm<br />
Extracción,<br />
kg/ha<br />
N > Ca > K > S > P > Mg –<br />
gulupa (Ma<strong>la</strong>volta, 1994)
Análisis químico <strong>de</strong>l suelo<br />
• La extracción <strong>de</strong>l potasio <strong>de</strong>l suelo por el cultivo <strong>de</strong>l maracuyá es 150 kg/ha con el<br />
r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> 15 ton frutos por hectárea. Para obt<strong>en</strong>er 20 ton frutos por hectárea,<br />
<strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta va a extraer <strong>de</strong>l suelo (20 x 150) / 15 = 200 kg K por hectárea<br />
• Análisis químico <strong>de</strong>l suelo: Conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong>l potasio <strong>en</strong> el suelo disponible para <strong>la</strong><br />
p<strong>la</strong>nta es 0.16 cmol/kg (Acetato <strong>de</strong> Amonio 1N, absorción atómica) = 0.16 meq/100<br />
g = 0.16 x 390 (factor <strong>de</strong> conversión) = 62 ppm K<br />
• El cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> potasio disponible para <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas <strong>en</strong> 1 ha <strong>de</strong>l suelo será = 62 ppm<br />
x 20 cm (profundidad agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong>l suelo) x 0.133 (coefici<strong>en</strong>te que vi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong>l suelo 1.2 g/cm3) = 165 kg K /ha que correspon<strong>de</strong>ría a un nivel bajo<br />
<strong>de</strong>l potasio <strong>en</strong> el suelo<br />
• El coefici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong> potasio <strong>de</strong>l suelo por <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas correspon<strong>de</strong>ría al<br />
60-70%, así que el cultivo utilizaría <strong>de</strong>l suelo 165 x 0.7 = 115 kg K por hectárea<br />
• El cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>l K al aplicar sería: 200 – 115 = 85 kg por hectárea. El coefici<strong>en</strong>te<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> utilización <strong>de</strong>l K <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fertilizantes minerales correspon<strong>de</strong>ría a 60-70%, así<br />
que <strong>de</strong>bería aplicar una dosis <strong>de</strong> 85 x (100 / 70) = 121 kg K por hectárea
La época <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
• La época <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong> fertilizantes <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong>l<br />
cultivo y <strong>de</strong>l comportami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el suelo<br />
• La mayor <strong>de</strong>manda <strong>de</strong>l N ocurre durante el crecimi<strong>en</strong>to activo<br />
vegetativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas, mi<strong>en</strong>tras que K, P y Ca son requeridas<br />
para <strong>la</strong> floración y el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l fruto<br />
• La absorción <strong>de</strong> todos los nutri<strong>en</strong>tes aum<strong>en</strong>ta a partir <strong>de</strong>l inicio <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
floración
Acumu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> materia seca <strong>en</strong> el cultivo<br />
<strong>de</strong> <strong>pasifloráceas</strong><br />
• El patrón <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los órganos vegetativos y <strong>de</strong>l fruto <strong>de</strong><br />
maracuyá sigue <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> una típica sigmoi<strong>de</strong><br />
La fase expon<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />
fruto se pres<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>spués <strong>la</strong> antesis<br />
Ma<strong>la</strong>volta, 1994
Las curvas <strong>de</strong> absorción <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes, durante el<br />
primer año <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l cultivo <strong>de</strong> maracuyá<br />
• Acumu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> cado uno <strong>de</strong> los macronutri<strong>en</strong>tes N, K, Ca, P, Mg y<br />
S <strong>en</strong> etapa <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to expon<strong>en</strong>cial: hojas > tallo > raíces<br />
Materia Seca (Kg ha -1 )<br />
10000,00<br />
1000,00<br />
100,00<br />
10,00<br />
1,00<br />
0,10<br />
45 días<br />
Total<br />
90 días 120 días 240 días<br />
Hojas<br />
Tallo<br />
Raíz<br />
2,01<br />
0,74<br />
0,71 0,56<br />
Es importante consi<strong>de</strong>rar <strong>la</strong> <strong>fertilización</strong> foliar con<br />
elem<strong>en</strong>tos m<strong>en</strong>ores <strong>en</strong> etapa <strong>de</strong>l inicio <strong>de</strong> fructificación<br />
(Mn, Fe, B, Zn)<br />
Etapas <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to<br />
56,97<br />
27,33<br />
20,48<br />
9,16<br />
748,94<br />
393,78<br />
306,61<br />
37,11<br />
4420,60<br />
1888,99<br />
1143,67<br />
Acumu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> materia seca por órganos vegetativos <strong>de</strong> maracuyá Gusqui et al., 2008<br />
69,60
Absorción <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el cultivo<br />
<strong>de</strong> maracuyá<br />
• El cultivo <strong>de</strong> maracuyá <strong>en</strong> Santo<br />
Domingo: el <strong>de</strong>sarrollo radicu<strong>la</strong>r<br />
se efectúa con mayor rapi<strong>de</strong>z a<br />
partir <strong>de</strong> los 90 días; mi<strong>en</strong>tras<br />
que el mayor número <strong>de</strong> hojas<br />
se pres<strong>en</strong>ta a los 240 días. La<br />
emisión <strong>de</strong> flores se observa a<br />
los 120 días y <strong>la</strong> fructificación a<br />
los 240 días <strong>de</strong> establecido el<br />
cultivo. Así mismo se observo<br />
que <strong>la</strong> mayor absorción se<br />
pres<strong>en</strong>to a partir <strong>de</strong> los 120 días<br />
increm<strong>en</strong>tándose a los 240 días<br />
Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes (Kg ha-1)<br />
1000,00<br />
100,00<br />
10,00<br />
1,00<br />
0,10<br />
0,01<br />
0,00<br />
45 días 90 días 120 días 240 días<br />
N<br />
P<br />
K<br />
Ca<br />
Mg<br />
S<br />
0,07<br />
0,042<br />
0,041<br />
0,005<br />
0,0041<br />
0,0037<br />
Etapas <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to<br />
2,61<br />
2,00<br />
1,71<br />
0,19<br />
0,17<br />
0,12<br />
26,83<br />
20,58<br />
7,77<br />
2,42<br />
1,28<br />
1,01<br />
Gusqui et al., 2008<br />
185,17<br />
149,46<br />
127,48<br />
10,62<br />
9,12<br />
7,49<br />
Las p<strong>la</strong>ntas fueron conducidas <strong>en</strong> espal<strong>de</strong>ras verticales <strong>de</strong> 2,5 m<br />
<strong>de</strong> altura, 3,0 m <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s espal<strong>de</strong>ras, para <strong>la</strong> <strong>de</strong>nsidad<br />
pob<strong>la</strong>cional <strong>de</strong> 1.111 p<strong>la</strong>ntas ha -1
Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
• Para asegurarle a <strong>la</strong>s plántu<strong>la</strong>s un bu<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l sistema<br />
radical se recomi<strong>en</strong>da <strong>la</strong> <strong>fertilización</strong> con fórmu<strong>la</strong>s completas altas<br />
<strong>en</strong> fósforo<br />
• En Costa Rica para <strong>la</strong> <strong>fertilización</strong> <strong>de</strong> granadil<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> etapa <strong>de</strong>l<br />
vivero se emplean <strong>la</strong>s fórmu<strong>la</strong>s 10-30-10 ó 12-24-12 hasta que <strong>la</strong>s<br />
plántu<strong>la</strong>s hayan alcanzado 10 cm <strong>de</strong> altura<br />
Cerdas y Castro, 2003
Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
• Des<strong>de</strong> el almácigo <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas <strong>pasifloráceas</strong> <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser germinados y mant<strong>en</strong>idos <strong>en</strong><br />
suelo <strong>en</strong>riquecido con materia orgánica<br />
• Según Chacon (2004) al inicio <strong>de</strong>l cultivo <strong>de</strong>b<strong>en</strong> suministrarse abonos orgánicos y<br />
posteriorm<strong>en</strong>te abonos altos <strong>en</strong> potasio<br />
• Se pue<strong>de</strong> realizar aplicación foliar cada 10 días <strong>en</strong> el almácigo con los sigui<strong>en</strong>tes<br />
productos <strong>en</strong> mezc<strong>la</strong>:<br />
• Úrea 46% 10 g por litro <strong>de</strong> agua<br />
• Nitrato <strong>de</strong> Potasio 10 g por litro <strong>de</strong> agua<br />
• Elem<strong>en</strong>tos m<strong>en</strong>ores 10 ml por litro <strong>de</strong> agua<br />
Carlos Chacón Arango, 2004
Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
• Con 3 a 4 semanas <strong>de</strong> ante<strong>la</strong>ción al transp<strong>la</strong>nte se recomi<strong>en</strong>da<br />
aplicar <strong>de</strong> 2 a 5 kg <strong>de</strong> materia orgánica <strong>en</strong> <strong>de</strong>scomposición<br />
• Antes <strong>de</strong> iniciarse un programa <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong> es necesario<br />
practicar un análisis <strong>de</strong> suelo para conocer su estado <strong>de</strong> fertilidad<br />
• Antes <strong>de</strong> <strong>la</strong> siembra se hace <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> materia orgánica al<br />
suelo, y si hay que corregir el pH se <strong>de</strong>be <strong>en</strong>ca<strong>la</strong>r 1 mes antes <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
siembra <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas<br />
• Los fertilizantes orgánicos están formados por estiércoles <strong>de</strong><br />
animales (bovinaza, cerdaza, gallinaza, cabraza, conejaza, pulpa <strong>de</strong><br />
café <strong>de</strong>scompuesta y otros) <strong>en</strong> combinación con residuos vegetales<br />
<strong>de</strong> cosechas o p<strong>la</strong>ntas cultivadas, como el maní (Arachis pintoi) y<br />
otras leguminosas<br />
• Se comprueba que un abono orgánico o compost está <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
condiciones idóneas para aplicarlo, cuando pres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes<br />
características: color negro, sin olor y <strong>la</strong> temperatura es semejante a<br />
<strong>la</strong> <strong>de</strong>l ambi<strong>en</strong>te y constante
Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
• La <strong>fertilización</strong> edáfica se sugiere realizarse <strong>en</strong> forma periódica, a<br />
partir <strong>de</strong>l 2 mes <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l transp<strong>la</strong>nte, aportándole al cultivo los<br />
elem<strong>en</strong>tos que <strong>de</strong>man<strong>de</strong> con base <strong>en</strong> un análisis <strong>de</strong> suelos<br />
• Según Chacón (2004) <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l transp<strong>la</strong>nte y cada 2 meses<br />
<strong>de</strong>be realizarse <strong>la</strong> <strong>fertilización</strong> radicu<strong>la</strong>r <strong>en</strong> corona incorporado<br />
durante el ciclo:<br />
•<br />
•<br />
Úrea 35%<br />
Sulfato <strong>de</strong> Potasio 35%<br />
Mezc<strong>la</strong> = 100%<br />
Aplicar 20 g <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
• Fosfato Diamónico (DAP) 20%<br />
mezc<strong>la</strong> por p<strong>la</strong>nta<br />
• Elem<strong>en</strong>tos M<strong>en</strong>ores 10% (Agrimins)<br />
• Excesos <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong> edáfica con urea hac<strong>en</strong> que los tejidos se<br />
vuelvan más susceptibles al ataque <strong>de</strong> Phytopthora sp. Caso<br />
contrario ocurre cuando se hac<strong>en</strong> aplicaciones <strong>de</strong> calcio y zinc,<br />
éstas modifican el pH y fortalec<strong>en</strong> <strong>la</strong>s pare<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong> e<br />
impi<strong>de</strong>n ataques <strong>de</strong> Fusarium sp<br />
Carlos Chacón Arango, 2004
Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
Carlos Chacón Arango, 2004
Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
Carlos Chacón Arango, 2004
Forma <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />
Localización <strong>de</strong> fertilizantes <strong>en</strong> maracuyá<br />
<strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l transp<strong>la</strong>nte<br />
Localización <strong>de</strong> fertilizantes <strong>en</strong> p<strong>la</strong>ntas<br />
adultos <strong>de</strong> maracuyá Source: Borges, A.L., unpublished<br />
La colocación <strong>de</strong>l abono <strong>en</strong> curuba se recomi<strong>en</strong>da hacer <strong>en</strong><br />
corona a una distancia <strong>de</strong> 40 a 50 cm <strong>de</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong>l tallo; si el<br />
terr<strong>en</strong>o es p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, <strong>la</strong> colocación <strong>de</strong>l abono se hace a media<br />
luna <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> arriba <strong>de</strong>l píe <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta y a igual distancia<br />
Reina et al., 1995
Análisis foliar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>pasifloráceas</strong><br />
• El diagnostico <strong>de</strong>l estado<br />
nutricional <strong>de</strong>l cultivo se utiliza<br />
para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />
nutri<strong>en</strong>tes con fines <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar<br />
su cont<strong>en</strong>ido necesario para<br />
aplicar<br />
• Análisis <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas y análisis <strong>de</strong><br />
suelo<br />
SÍNTOMAS<br />
VISUALES<br />
HAMBRE<br />
ESCONDIDA<br />
SÍNTOMAS<br />
VISUALES
Análisis foliar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>pasifloráceas</strong><br />
• Se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> realizar análisis foliares para <strong>de</strong>tectar <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />
nutricionales y así po<strong>de</strong>r hacer <strong>la</strong>s correcciones necesarias<br />
• Las muestras para el análisis lo constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong> cuarta o quinta hoja,<br />
contadas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el ápice, <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ntas vigorosas, sanas, tomando<br />
cuatro hojas por p<strong>la</strong>nta, para un total <strong>de</strong> 80-100 por hectárea<br />
• Las muestras foliares <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser tomadas antes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s aplicaciones<br />
<strong>de</strong> fertilizantes vía edáfica, lo que correspon<strong>de</strong> a <strong>la</strong>s épocas <strong>de</strong>l<br />
crecimi<strong>en</strong>to activo vegetativo y <strong>de</strong> pre-fructificación
Conc<strong>en</strong>traciones óptimas <strong>de</strong> macro- y<br />
micronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> hojas <strong>de</strong> maracuyá<br />
García Torres, 2002
Conc<strong>en</strong>traciones óptimas <strong>de</strong> macro- y<br />
micronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> hojas <strong>de</strong> gulupa<br />
Macronutri<strong>en</strong>tes (%)<br />
Nitróg<strong>en</strong>o<br />
Fósforo<br />
Potasio<br />
Calcio<br />
Magnesio<br />
Sodio<br />
Cloro<br />
Micronutri<strong>en</strong>tes (ppm)<br />
Manganeso<br />
Hierro<br />
Zinc<br />
Cobre<br />
Defici<strong>en</strong>te<br />
< 4,75<br />
< 0,25<br />
< 2,0<br />
< 0,5<br />
< 0,25<br />
< 0,1<br />
< 0,6<br />
< 50<br />
< 100<br />
< 45<br />
< 5<br />
Optimo<br />
4,75-5,25<br />
0,25-0,35<br />
2,0-2,5<br />
0,5-1,5<br />
0,25-0,35<br />
0,1-0,2<br />
0,6-1,6<br />
50-200<br />
100-200<br />
45-80<br />
5-20<br />
Exceso<br />
> 5,25<br />
> 0,35<br />
> 2,5<br />
> 1,5<br />
> 0,35<br />
> 0,2<br />
> 1,6<br />
> 200<br />
> 200<br />
> 80<br />
> 20<br />
http://www.hortnet.co.nz/publications/gui<strong>de</strong>s/fertmanual/passion.htm
Interpretación <strong>de</strong> los resultados <strong>de</strong> análisis<br />
foliar<br />
• Corregir <strong>la</strong> dosis <strong>de</strong>l fertilizante calcu<strong>la</strong>da inicialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> un<br />
p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong><br />
Dosis cor = Dosis reg x Concopt, %/Concmedida, %<br />
• Aplicar <strong>la</strong> dosis <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Cada nutri<strong>en</strong>te es es<strong>en</strong>cial para <strong>la</strong> integridad <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta y <strong>de</strong>l fruto; <strong>la</strong> falta <strong>de</strong><br />
cualquiera <strong>de</strong> éstos crea un <strong>de</strong>sba<strong>la</strong>nce nutricional que afecta <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong>l fruto<br />
• Los síntomas visuales <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias no se difier<strong>en</strong> mucho <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l g<strong>en</strong>ero, son<br />
parecidos según Ma<strong>la</strong>volta (1989) para todas <strong>pasifloráceas</strong> cultivados<br />
• Los síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia es observar fácilm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los periodos <strong>de</strong> mayor<br />
<strong>de</strong>manda <strong>de</strong> los nutri<strong>en</strong>tes, así que alta necesidad <strong>de</strong> K es evi<strong>de</strong>nte durante <strong>la</strong><br />
floración, el Ca <strong>en</strong> etapas iniciales <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l fruto, el N y P son requeridas<br />
cuando <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas ti<strong>en</strong><strong>en</strong> activo crecimi<strong>en</strong>to vegetativo<br />
Valores promedios <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> frutos <strong>de</strong> maracuyá<br />
Gómez et al., 1999
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Nitróg<strong>en</strong>o<br />
• Las p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong> maracuyá son<br />
pequeñas y se pres<strong>en</strong>ta un m<strong>en</strong>or<br />
número <strong>de</strong> ramas, <strong>la</strong>s cuales son<br />
muy finas con t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia a<br />
crecimi<strong>en</strong>to apical<br />
• Se manifiesta un amaril<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to<br />
g<strong>en</strong>eralizado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hojas por falta<br />
<strong>de</strong> clorofi<strong>la</strong>, <strong>la</strong>s más viejas se<br />
secan y se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong>n<br />
• Debido a <strong>la</strong> movilidad <strong>de</strong>l<br />
nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta, este<br />
síntoma se inicia <strong>en</strong> <strong>la</strong>s hojas más<br />
viejas<br />
García Torres, 2002<br />
E. Ma<strong>la</strong>volta<br />
http://www.ipni.net
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Nitróg<strong>en</strong>o<br />
• Hojas maduras <strong>de</strong> color<br />
ver<strong>de</strong> más c<strong>la</strong>ro<br />
Knight y Sauls, 2005
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Fosforo<br />
Hojas viejas <strong>de</strong> color ver<strong>de</strong><br />
oscuro, <strong>de</strong>spués pres<strong>en</strong>tan<br />
manchas cloróticas que se<br />
un<strong>en</strong> y toda <strong>la</strong> lámina se<br />
vuelve amaril<strong>la</strong>, con pecíolos<br />
y nervaduras <strong>de</strong> color rojo<br />
c<strong>la</strong>ro<br />
• Las hojas son más distantes<br />
unas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s otras<br />
• Ramas débiles, <strong>de</strong>lgadas y<br />
más cortas<br />
E. Ma<strong>la</strong>volta<br />
http://www.ipni.net
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Potasio<br />
Clorosis y <strong>de</strong>spués<br />
necrosis <strong>en</strong> los bor<strong>de</strong>s y<br />
ápices <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hojas<br />
viejas,<br />
• Las hojas ti<strong>en</strong><strong>de</strong>n a<br />
curvarse hacia abajo<br />
• Reducción <strong>en</strong> el número<br />
y diámetro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s ramas<br />
• Los zarcillos <strong>de</strong>l tercio<br />
inferior y medio se<br />
marchita y se secan, los<br />
<strong>de</strong>l tercio superior<br />
permanec<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>s y<br />
son <strong>de</strong> apari<strong>en</strong>cia leñosa<br />
E. Ma<strong>la</strong>volta<br />
http://www.ipni.net
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Magnesio<br />
• Clorosis <strong>en</strong> hojas maduras<br />
<strong>de</strong> P. coriacea<br />
• Los síntomas se v<strong>en</strong> más<br />
pronunciadas <strong>en</strong> hojas<br />
expuestas al sol directa<br />
http://www.passionflow.co.uk/pigm<strong>en</strong>ts21.htm
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Calcio y <strong>de</strong>l Boro<br />
Fruto <strong>de</strong> maracuyá con lesiones sobre su superficie,<br />
el síntoma <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Calcio<br />
www.sian.inia.gob.ve<br />
Peso medio <strong>de</strong>l fruto do maracuyá<br />
<strong>en</strong> función <strong>de</strong> <strong>la</strong> dosis <strong>de</strong>l Boro<br />
Borges et al., 2010
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• En suelos ar<strong>en</strong>osos, pobres <strong>en</strong> materia orgánica, ocurr<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> elem<strong>en</strong>tos m<strong>en</strong>ores, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> boro y zinc<br />
• Cuando se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> el suelo niveles <strong>de</strong> boro inferiores a 0,20<br />
mg/dm3 y <strong>de</strong> zinc <strong>de</strong> 0.5 mg/dm3 se recomi<strong>en</strong>da hacer 3<br />
aplicaciones anuales <strong>de</strong> ácido bórico al 0,1% y 3 <strong>de</strong> sulfato <strong>de</strong> zinc<br />
al 0,3 %
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Cuajado <strong>de</strong>l fruto <strong>en</strong> granadil<strong>la</strong> pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>ber a <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />
nutricionales, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> calcio, pero <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntaciones <strong>de</strong><br />
frutas oblongas su inci<strong>de</strong>ncia es mínima, algunos consi<strong>de</strong>ran que<br />
los cambios bruscos <strong>de</strong> temperatura son los causantes<br />
• Evitar siembras <strong>de</strong> frutos <strong>de</strong> forma achatada, los cuales son los más<br />
susceptibles al cuajado<br />
MANUAL TECNICO DEL CULTIVO DE GRANADILLA, 2006
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l hierro<br />
E. Ma<strong>la</strong>volta<br />
http://www.ipni.net
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l manganeso<br />
• La <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> manganeso primero se<br />
manifiesta como un amaril<strong>la</strong>m<strong>en</strong>to interv<strong>en</strong>al<br />
• Niveles m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 25 mg/kg Mn <strong>en</strong> hojas<br />
frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te causan los síntomas <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia<br />
• La conc<strong>en</strong>tración critica <strong>de</strong> Mn <strong>en</strong> hojas <strong>de</strong><br />
maracuyá varía <strong>en</strong>tre 10 y 20 mg/kg<br />
• La forma común <strong>de</strong> corregir <strong>la</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />
es aplicar una solución <strong>de</strong> 0,3% sulfato <strong>de</strong><br />
manganeso MnSO4 una ves por semana, el<br />
pH <strong>de</strong> <strong>la</strong> solución nutritiva <strong>de</strong>be ser <strong>en</strong>tre 5,5<br />
y 5,6<br />
Duarte, 2004<br />
http://www.ufrgs.br/agrofitossan/galeria/tipos_<strong>de</strong>talhes.asp?id_registro=174&id_nome=68
Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />
• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l manganeso <strong>en</strong> Passiflora edulis Sims<br />
http://www.agnet.org/library/bc/51004/#picp13