08.05.2013 Views

Manejo de fertilización en especies cultivados de ... - Asohofrucol

Manejo de fertilización en especies cultivados de ... - Asohofrucol

Manejo de fertilización en especies cultivados de ... - Asohofrucol

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>Manejo</strong> <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>especies</strong> <strong>cultivados</strong> <strong>de</strong><br />

pasifloráceas<br />

Stanislav Magnitskiy, PhD<br />

Facultad Agronomía<br />

Universidad Nacional <strong>de</strong> Colombia


Fertilización <strong>en</strong> un cultivo <strong>de</strong> pasifloráceas<br />

• Cuando el suelo no cumple<br />

con los requerimi<strong>en</strong>tos<br />

nutricionales <strong>de</strong> las plantas, se<br />

requiere la aplicación <strong>de</strong><br />

nutri<strong>en</strong>tes minerales<br />

• La aplicación <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes<br />

<strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la remoción <strong>de</strong><br />

nutri<strong>en</strong>tes por el cultivo y el<br />

pot<strong>en</strong>cial nutritivo <strong>de</strong>l suelo<br />

• La <strong>fertilización</strong> <strong>de</strong> pasifloráceas<br />

<strong>de</strong>be hacerse con base <strong>en</strong> los<br />

resultados <strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong><br />

suelos o foliar y <strong>de</strong> los<br />

requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>l cultivo


Las condiciones <strong>de</strong> suelo para un cultivo <strong>de</strong><br />

pasifloráceas<br />

• Las pasifloráceas crec<strong>en</strong> <strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes tipos <strong>de</strong>l suelo, pero los<br />

suelos con alto nivel <strong>de</strong> dr<strong>en</strong>aje, alto nivel <strong>de</strong> materia orgánica y<br />

pH <strong>de</strong> 6,0 a 7,0 son favorables<br />

• Según Morton (1987) los mejores suelos para el cultivo <strong>de</strong><br />

maracuyá son los francos, con bu<strong>en</strong>a capacidad <strong>de</strong> ret<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

humedad y un pH <strong>en</strong>tre 5,5 y 7,0<br />

• En Colombia ha sido reportado (Chacón, 2004) que el pH <strong>de</strong>l<br />

suelo <strong>en</strong> el cultivo <strong>de</strong> maracuyá pue<strong>de</strong> oscilar <strong>en</strong>tre 5,5 y 8,0


Las condiciones <strong>de</strong> suelo para un cultivo <strong>de</strong><br />

pasifloráceas<br />

• Las raíces <strong>de</strong> las pasifloras son superficiales<br />

• El sistema radicular <strong>de</strong> maracuyá es ramificado, superficial,<br />

distribuido <strong>en</strong> un 90% <strong>en</strong> los primeros 0.15-0.5 m <strong>de</strong> profundidad,<br />

por lo que es importante no realizar labores culturales que<br />

remuevan el suelo. El 70% <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> raíces se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran a una<br />

distancia <strong>de</strong> 0.60 m <strong>de</strong>l tronco, factor a consi<strong>de</strong>rar al mom<strong>en</strong>to <strong>de</strong> la<br />

<strong>fertilización</strong> y riego<br />

• Suelos muy pesados y poco permeables susceptibles a<br />

<strong>en</strong>charcami<strong>en</strong>tos facilitan la aparición <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s, tal como el<br />

Fusarium sp<br />

Morton, J. 1987. Passionfruit. p. 320–328


Fertilización <strong>en</strong> un cultivo <strong>de</strong> pasifloráceas<br />

• Para la elaboración <strong>de</strong> un plan <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong> efici<strong>en</strong>te t<strong>en</strong>er<br />

pres<strong>en</strong>te los sigui<strong>en</strong>tes criterios:<br />

• Análisis químico <strong>de</strong>l suelo<br />

• Requerimi<strong>en</strong>tos nutricionales <strong>de</strong>l cultivo<br />

Dosis fertilizante, kg/ha = Remoción cultivo (kg/ha) – Cont<strong>en</strong>ido<br />

suelo (kg/ha)<br />

• La relación costo/b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> los labores efectuados<br />

• S<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> conservación y mejorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l suelo


Requerimi<strong>en</strong>tos nutricionales <strong>de</strong> las<br />

pasifloráceas<br />

• Los requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes según Malavolta (1994):<br />

• N > K > Ca > S > P > Mg – maracuyá<br />

• N > Ca > K > S > P > Mg – gulupa<br />

• Los requerimi<strong>en</strong>tos totales <strong>de</strong> micronutri<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> maracuyá y<br />

gulupa según Malavolta (1994) son<br />

• Mn > Fe > Zn > B > Cu<br />

• Según otros autores (Cerdas y Garcia, 2003; Chacon, 2004) son:<br />

• Fe > B > Mn > Zn > Cu > Mo<br />

• En pasifloráceas, toda la producción se ubica <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to<br />

reci<strong>en</strong>te por lo que cualquier reducción <strong>de</strong>l mismo, afectará la<br />

futura carga <strong>de</strong> frutos<br />

Cerdas y Castro, 2003


Requerimi<strong>en</strong>tos nutricionales <strong>de</strong> las<br />

pasifloráceas<br />

• El nitróg<strong>en</strong>o se consi<strong>de</strong>ra el nutri<strong>en</strong>te más limitante <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to<br />

y ha sido señalado como el elem<strong>en</strong>to <strong>de</strong> mayor extracción por parte<br />

<strong>de</strong> las pasifloráceas (Haag et al., 1973; Ferraz <strong>de</strong> Paula et al., 1974;<br />

Fernan<strong>de</strong>z et al., 1977; Primavesi y Malavolta, 1976)<br />

• La transformación <strong>de</strong>l nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> el suelo está ligada a la<br />

humedad y temperatura <strong>de</strong>l mismo, así que cuando éstas son<br />

óptimas, los procesos <strong>de</strong> absorción <strong>de</strong>l N por las plantas,<br />

amonificación y nitrificación ocurr<strong>en</strong> a una tasa óptima<br />

• El crecimi<strong>en</strong>to vegetativo <strong>de</strong> la plantas se reduce con temperaturas<br />

bajas, lo cual afecta directam<strong>en</strong>te la absorción y utilización <strong>de</strong>l<br />

nitróg<strong>en</strong>o


Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes minerales por<br />

el cultivo <strong>de</strong> maracuyá<br />

• El or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> la extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes es <strong>de</strong> potasio, nitróg<strong>en</strong>o,<br />

fósforo y calcio, <strong>en</strong> cuanto a elem<strong>en</strong>tos mayores, y el Mn y Fe <strong>en</strong>tre<br />

los m<strong>en</strong>ores. Entre los mayores, el fósforo es el que pres<strong>en</strong>ta el<br />

mayor porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> traslocación a los frutos<br />

En el cuadro se muestra la cantidad<br />

<strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes extraídos por una<br />

plantación <strong>de</strong> 1 año <strong>de</strong> edad, 1500<br />

plantas por hectárea y el<br />

r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> 13 toneladas/ha<br />

según el estudio realizado <strong>en</strong> Brasil<br />

Acumulación <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

frutos <strong>de</strong> maracuyá (Malavolta, 1994):<br />

K > N > P > Ca > Mg = S<br />

Acumulación <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

frutos <strong>de</strong> gulupa (Malavolta, 1994)<br />

N > K > P > S > Ca = Mg<br />

García Torres, 2002


Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes minerales por<br />

el cultivo <strong>de</strong> maracuyá<br />

• En Colombia se estima que el primer año<br />

<strong>de</strong>l ciclo productivo, un cultivo para producir<br />

20 toneladas <strong>de</strong> fruta por hectárea extrae<br />

las sigui<strong>en</strong>tes cantida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes:<br />

Extracción <strong>de</strong><br />

macronutri<strong>en</strong>tes<br />

, kg/ha<br />

Extracción <strong>de</strong><br />

micronutri<strong>en</strong>tes,<br />

g/ha<br />

Nitróg<strong>en</strong>o 160 Hierro 600<br />

Fosforo 15 Boro 230<br />

Potasio 140 Manganeso 220<br />

Calcio 115 Zinc 200<br />

Magnesio 10 Cobre 150<br />

Azufre 20<br />

Ruggiero (1987) indica que un cultivo <strong>de</strong><br />

maracuyá extrae durante el primer año<br />

(consi<strong>de</strong>rando formación <strong>de</strong> la planta y<br />

producción), las sigui<strong>en</strong>tes cantida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

nutri<strong>en</strong>tes por hectárea:


Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes minerales por<br />

el cultivo <strong>de</strong> gulupa<br />

Una extracción <strong>de</strong> elem<strong>en</strong>tos minerales<br />

requerida para la formación <strong>de</strong> materia ver<strong>de</strong> y<br />

<strong>de</strong> frutos <strong>de</strong> gulupa <strong>en</strong> Nueva Zelanda, la<br />

producción es <strong>de</strong> 15 ton por hectárea<br />

Aplicación,<br />

kg/ha<br />

Nitróg<strong>en</strong>o 150-200 50<br />

Fósforo 30 6<br />

Potasio 200 15<br />

Azufre 30 4<br />

http://www.hortnet.co.nz/publications/gui<strong>de</strong>s/fertmanual/passion.htm<br />

Extracción,<br />

kg/ha<br />

N > Ca > K > S > P > Mg –<br />

gulupa (Malavolta, 1994)


Análisis químico <strong>de</strong>l suelo<br />

• La extracción <strong>de</strong>l potasio <strong>de</strong>l suelo por el cultivo <strong>de</strong>l maracuyá es 150 kg/ha con el<br />

r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> 15 ton frutos por hectárea. Para obt<strong>en</strong>er 20 ton frutos por hectárea,<br />

la planta va a extraer <strong>de</strong>l suelo (20 x 150) / 15 = 200 kg K por hectárea<br />

• Análisis químico <strong>de</strong>l suelo: Conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong>l potasio <strong>en</strong> el suelo disponible para la<br />

planta es 0.16 cmol/kg (Acetato <strong>de</strong> Amonio 1N, absorción atómica) = 0.16 meq/100<br />

g = 0.16 x 390 (factor <strong>de</strong> conversión) = 62 ppm K<br />

• El cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> potasio disponible para las plantas <strong>en</strong> 1 ha <strong>de</strong>l suelo será = 62 ppm<br />

x 20 cm (profundidad agrícola <strong>de</strong>l suelo) x 0.133 (coefici<strong>en</strong>te que vi<strong>en</strong>e <strong>de</strong> la<br />

<strong>de</strong>nsidad <strong>de</strong>l suelo 1.2 g/cm3) = 165 kg K /ha que correspon<strong>de</strong>ría a un nivel bajo<br />

<strong>de</strong>l potasio <strong>en</strong> el suelo<br />

• El coefici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> la utilización <strong>de</strong> potasio <strong>de</strong>l suelo por las plantas correspon<strong>de</strong>ría al<br />

60-70%, así que el cultivo utilizaría <strong>de</strong>l suelo 165 x 0.7 = 115 kg K por hectárea<br />

• El cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong>l K al aplicar sería: 200 – 115 = 85 kg por hectárea. El coefici<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> la utilización <strong>de</strong>l K <strong>de</strong> las fertilizantes minerales correspon<strong>de</strong>ría a 60-70%, así<br />

que <strong>de</strong>bería aplicar una dosis <strong>de</strong> 85 x (100 / 70) = 121 kg K por hectárea


La época <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

• La época <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong> fertilizantes <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> la <strong>de</strong>manda <strong>de</strong><br />

nutri<strong>en</strong>tes por el cultivo y <strong>de</strong>l comportami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el<br />

suelo<br />

• La mayor <strong>de</strong>manda <strong>de</strong>l N ocurre durante el crecimi<strong>en</strong>to activo<br />

vegetativo <strong>de</strong> las plantas, mi<strong>en</strong>tras que K, P y Ca son requeridas<br />

para la floración y el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l fruto<br />

• La absorción <strong>de</strong> todos los nutri<strong>en</strong>tes aum<strong>en</strong>ta a partir <strong>de</strong>l inicio <strong>de</strong> la<br />

floración


Acumulación <strong>de</strong> materia seca <strong>en</strong> el cultivo<br />

<strong>de</strong> pasifloráceas<br />

• El patrón <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los órganos vegetativos y <strong>de</strong>l fruto <strong>de</strong><br />

maracuyá sigue la forma <strong>de</strong> una típica sigmoi<strong>de</strong><br />

La fase expon<strong>en</strong>cial <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

fruto se pres<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>spués la antesis<br />

Malavolta, 1994


Las curvas <strong>de</strong> absorción <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes, durante el<br />

primer año <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l cultivo <strong>de</strong> maracuyá<br />

• Acumulación <strong>de</strong> cado uno <strong>de</strong> los macronutri<strong>en</strong>tes N, K, Ca, P, Mg y<br />

S <strong>en</strong> etapa <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to expon<strong>en</strong>cial: hojas > tallo > raíces<br />

Materia Seca (Kg ha -1 )<br />

10000,00<br />

1000,00<br />

100,00<br />

10,00<br />

1,00<br />

0,10<br />

45 días<br />

Total<br />

90 días 120 días 240 días<br />

Hojas<br />

Tallo<br />

Raíz<br />

2,01<br />

0,74<br />

0,71 0,56<br />

Es importante consi<strong>de</strong>rar la <strong>fertilización</strong> foliar con<br />

elem<strong>en</strong>tos m<strong>en</strong>ores <strong>en</strong> etapa <strong>de</strong>l inicio <strong>de</strong> fructificación<br />

(Mn, Fe, B, Zn)<br />

Etapas <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to<br />

56,97<br />

27,33<br />

20,48<br />

9,16<br />

748,94<br />

393,78<br />

306,61<br />

37,11<br />

4420,60<br />

1888,99<br />

1143,67<br />

Acumulación <strong>de</strong> materia seca por órganos vegetativos <strong>de</strong> maracuyá Gusqui et al., 2008<br />

69,60


Absorción <strong>de</strong> macronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> el cultivo<br />

<strong>de</strong> maracuyá<br />

• En Santo Domingo <strong>en</strong> cultivo <strong>de</strong><br />

maracuyá las fertilizaciones<br />

fueron divididas <strong>en</strong> tres<br />

aplicaciones, la primera a los<br />

treinta días <strong>de</strong>l transplante, la<br />

segunda a los nov<strong>en</strong>ta días y la<br />

ultima a los 180 días <strong>de</strong> acuerdo<br />

a las etapas f<strong>en</strong>ológicas<br />

• El <strong>de</strong>sarrollo radicular se efectúa<br />

con mayor rapi<strong>de</strong>z a partir <strong>de</strong> los<br />

90 días; mi<strong>en</strong>tras que el mayor<br />

número <strong>de</strong> hojas se pres<strong>en</strong>ta a<br />

los 240 días. La emisión <strong>de</strong><br />

flores se observa a los 120 días<br />

y la fructificación a los 240 días<br />

<strong>de</strong> establecido el cultivo. Así<br />

mismo se observo que la mayor<br />

absorción se pres<strong>en</strong>to a partir <strong>de</strong><br />

los 120 días increm<strong>en</strong>tándose a<br />

los 240 días<br />

Extracción <strong>de</strong> nutri<strong>en</strong>tes (Kg ha-1)<br />

1000,00<br />

100,00<br />

10,00<br />

1,00<br />

0,10<br />

0,01<br />

0,00<br />

45 días 90 días 120 días 240 días<br />

N<br />

P<br />

K<br />

Ca<br />

Mg<br />

S<br />

0,07<br />

0,042<br />

0,041<br />

0,005<br />

0,0041<br />

0,0037<br />

Etapas <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to<br />

2,61<br />

2,00<br />

1,71<br />

0,19<br />

0,17<br />

0,12<br />

26,83<br />

20,58<br />

7,77<br />

2,42<br />

1,28<br />

1,01<br />

Gusqui et al., 2008<br />

185,17<br />

149,46<br />

127,48<br />

10,62<br />

9,12<br />

7,49<br />

Las plantas fueron conducidas <strong>en</strong> espal<strong>de</strong>ras verticales <strong>de</strong> 2,5 m<br />

<strong>de</strong> altura, 3,0 m <strong>en</strong>tre las espal<strong>de</strong>ras, para la <strong>de</strong>nsidad<br />

poblacional <strong>de</strong> 1.111 plantas ha -1


Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

• Para asegurarle a las plántulas un bu<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l sistema<br />

radical se recomi<strong>en</strong>da la <strong>fertilización</strong> con fórmulas completas altas<br />

<strong>en</strong> fósforo<br />

• En Costa Rica para la <strong>fertilización</strong> <strong>de</strong> granadilla <strong>en</strong> la etapa <strong>de</strong>l<br />

vivero se emplean las fórmulas 10-30-10 ó 12-24-12 hasta que las<br />

plántulas hayan alcanzado 10 cm <strong>de</strong> altura<br />

Cerdas y Castro, 2003


Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

• Des<strong>de</strong> el almácigo las plantas pasifloráceas <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser germinados y mant<strong>en</strong>idos <strong>en</strong><br />

suelo <strong>en</strong>riquecido con materia orgánica<br />

• Según Chacon (2004) al inicio <strong>de</strong>l cultivo <strong>de</strong>b<strong>en</strong> suministrarse abonos orgánicos y<br />

posteriorm<strong>en</strong>te abonos altos <strong>en</strong> potasio<br />

• Se pue<strong>de</strong> realizar aplicación foliar cada 10 días <strong>en</strong> el almácigo con los sigui<strong>en</strong>tes<br />

productos <strong>en</strong> mezcla:<br />

• Úrea 46% 10 g por litro <strong>de</strong> agua<br />

• Nitrato <strong>de</strong> Potasio 10 g por litro <strong>de</strong> agua<br />

• Elem<strong>en</strong>tos m<strong>en</strong>ores 10 ml por litro <strong>de</strong> agua<br />

Carlos Chacón Arango, 2004


Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

• Con 3 a 4 semanas <strong>de</strong> antelación al transplante se recomi<strong>en</strong>da<br />

aplicar <strong>de</strong> 2 a 5 kg <strong>de</strong> materia orgánica <strong>en</strong> <strong>de</strong>scomposición<br />

• Antes <strong>de</strong> iniciarse un programa <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong> es necesario<br />

practicar un análisis <strong>de</strong> suelo para conocer su estado <strong>de</strong> fertilidad<br />

• Antes <strong>de</strong> la siembra se hace la aplicación <strong>de</strong> materia orgánica al<br />

suelo, y si hay que corregir el pH se <strong>de</strong>be <strong>en</strong>calar 1 mes antes <strong>de</strong> la<br />

siembra <strong>de</strong> las plantas<br />

• Los fertilizantes orgánicos están formados por estiércoles <strong>de</strong><br />

animales (bovinaza, cerdaza, gallinaza, cabraza, conejaza, pulpa <strong>de</strong><br />

café <strong>de</strong>scompuesta y otros) <strong>en</strong> combinación con residuos vegetales<br />

<strong>de</strong> cosechas o plantas cultivadas, como el maní (Arachis pintoi) y<br />

otras leguminosas<br />

• Se comprueba que un abono orgánico o compost está <strong>en</strong> las<br />

condiciones idóneas para aplicarlo, cuando pres<strong>en</strong>ta las sigui<strong>en</strong>tes<br />

características: color negro, sin olor y la temperatura es semejante a<br />

la <strong>de</strong>l ambi<strong>en</strong>te y constante


Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

• La <strong>fertilización</strong> edáfica se sugiere realizarse <strong>en</strong> forma periódica, a<br />

partir <strong>de</strong>l 2 mes <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l transplante, aportándole al cultivo los<br />

elem<strong>en</strong>tos que <strong>de</strong>man<strong>de</strong> con base <strong>en</strong> un análisis <strong>de</strong> suelos<br />

• Según Chacón (2004) <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l transplante y cada 2 meses<br />

<strong>de</strong>be realizarse la <strong>fertilización</strong> radicular <strong>en</strong> corona incorporado<br />

durante el ciclo:<br />

•<br />

•<br />

Úrea 35%<br />

Sulfato <strong>de</strong> Potasio 35%<br />

Mezcla = 100%<br />

Aplicar 20 g <strong>de</strong> la<br />

• Fosfato Diamónico (DAP) 20%<br />

mezcla por planta<br />

• Elem<strong>en</strong>tos M<strong>en</strong>ores 10% (Agrimins)<br />

• Excesos <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong> edáfica con urea hac<strong>en</strong> que los tejidos se<br />

vuelvan más susceptibles al ataque <strong>de</strong> Phytopthora sp. Caso<br />

contrario ocurre cuando se hac<strong>en</strong> aplicaciones <strong>de</strong> calcio y zinc,<br />

éstas modifican el pH y fortalec<strong>en</strong> las pare<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la célula e<br />

impi<strong>de</strong>n ataques <strong>de</strong> Fusarium sp<br />

Carlos Chacón Arango, 2004


Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

Carlos Chacón Arango, 2004


Aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

Carlos Chacón Arango, 2004


Forma <strong>de</strong> aplicación <strong>de</strong> fertilizantes<br />

Localización <strong>de</strong> fertilizantes <strong>en</strong> maracuyá<br />

<strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l transplante<br />

Localización <strong>de</strong> fertilizantes <strong>en</strong> plantas<br />

adultos maracuyá Source: Borges, A.L., unpublished<br />

La colocación <strong>de</strong>l abono <strong>en</strong> curuba se recomi<strong>en</strong>da hacer <strong>en</strong><br />

corona a una distancia <strong>de</strong> 40 a 50 cm <strong>de</strong> la base <strong>de</strong>l tallo; si el<br />

terr<strong>en</strong>o es p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te, la colocación <strong>de</strong>l abono se hace a media<br />

luna <strong>en</strong> la parte <strong>de</strong> arriba <strong>de</strong>l píe <strong>de</strong> la planta y a igual distancia<br />

Reina et al., 1995


Análisis foliar <strong>en</strong> las pasifloráceas<br />

• El diagnostico <strong>de</strong>l estado<br />

nutricional <strong>de</strong>l cultivo se utiliza<br />

para <strong>de</strong>terminar la <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

nutri<strong>en</strong>tes con fines <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminar<br />

su cont<strong>en</strong>ido necesario para<br />

aplicar<br />

• Análisis <strong>de</strong> plantas y análisis <strong>de</strong><br />

suelo<br />

SÍNTOMAS<br />

VISUALES<br />

HAMBRE<br />

ESCONDIDA<br />

SÍNTOMAS<br />

VISUALES


Análisis foliar <strong>en</strong> las pasifloráceas<br />

• Se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> realizar análisis foliares para <strong>de</strong>tectar <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />

nutricionales y así po<strong>de</strong>r hacer las correcciones necesarias<br />

• Las muestras para el análisis lo constituy<strong>en</strong> la cuarta o quinta hoja,<br />

contadas <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el ápice, <strong>de</strong> plantas vigorosas, sanas, tomando<br />

cuatro hojas por planta, para un total <strong>de</strong> 80-100 por hectárea<br />

• Las muestras foliares <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser tomadas antes <strong>de</strong> las aplicaciones<br />

<strong>de</strong> fertilizantes vía edáfica, lo que correspon<strong>de</strong> a las épocas <strong>de</strong>l<br />

crecimi<strong>en</strong>to activo vegetativo y <strong>de</strong> pre-fructificación


Conc<strong>en</strong>traciones óptimas <strong>de</strong> macro- y<br />

micronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> hojas <strong>de</strong> maracuyá<br />

García Torres, 2002


Conc<strong>en</strong>traciones óptimas <strong>de</strong> macro- y<br />

micronutri<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> hojas <strong>de</strong> gulupa<br />

Macronutri<strong>en</strong>tes (%)<br />

Nitróg<strong>en</strong>o<br />

Fósforo<br />

Potasio<br />

Calcio<br />

Magnesio<br />

Sodio<br />

Cloro<br />

Micronutri<strong>en</strong>tes (ppm)<br />

Manganeso<br />

Hierro<br />

Zinc<br />

Cobre<br />

Defici<strong>en</strong>te<br />

< 4,75<br />

< 0,25<br />

< 2,0<br />

< 0,5<br />

< 0,25<br />

< 0,1<br />

< 0,6<br />

< 50<br />

< 100<br />

< 45<br />

< 5<br />

Optimo<br />

4,75-5,25<br />

0,25-0,35<br />

2,0-2,5<br />

0,5-1,5<br />

0,25-0,35<br />

0,1-0,2<br />

0,6-1,6<br />

50-200<br />

100-200<br />

45-80<br />

5-20<br />

Exceso<br />

> 5,25<br />

> 0,35<br />

> 2,5<br />

> 1,5<br />

> 0,35<br />

> 0,2<br />

> 1,6<br />

> 200<br />

> 200<br />

> 80<br />

> 20<br />

http://www.hortnet.co.nz/publications/gui<strong>de</strong>s/fertmanual/passion.htm


Interpretación <strong>de</strong> los resultados <strong>de</strong> análisis<br />

foliar<br />

• Corregir la dosis <strong>de</strong>l fertilizante calculada inicialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> un<br />

plan <strong>de</strong> <strong>fertilización</strong><br />

Dosis cor = Dosis reg x Concopt, %/Concmedida, %<br />

• Aplicar la dosis <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Cada nutri<strong>en</strong>te es es<strong>en</strong>cial para la integridad <strong>de</strong> la planta y <strong>de</strong>l fruto; la falta <strong>de</strong><br />

cualquiera <strong>de</strong> éstos crea un <strong>de</strong>sbalance nutricional que afecta la calidad <strong>de</strong>l fruto<br />

• Los síntomas visuales <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias no se difier<strong>en</strong> mucho <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l g<strong>en</strong>ero, son<br />

parecidos según Malavolta (1989) para todas pasifloráceas <strong>cultivados</strong><br />

• Los síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia es observar fácilm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los periodos <strong>de</strong> mayor<br />

<strong>de</strong>manda <strong>de</strong> los nutri<strong>en</strong>tes, así que alta necesidad <strong>de</strong> K es evi<strong>de</strong>nte durante la<br />

floración, el Ca <strong>en</strong> etapas iniciales <strong>de</strong>l <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l fruto, el N y P son requeridas<br />

cuando las plantas ti<strong>en</strong><strong>en</strong> activo crecimi<strong>en</strong>to vegetativo<br />

Valores promedios <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> frutos <strong>de</strong> maracuyá<br />

Gómez et al., 1999


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Nitróg<strong>en</strong>o<br />

• Las plantas <strong>de</strong> maracuyá son<br />

pequeñas y se pres<strong>en</strong>ta un m<strong>en</strong>or<br />

número <strong>de</strong> ramas, las cuales son<br />

muy finas con t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia a<br />

crecimi<strong>en</strong>to apical<br />

• Se manifiesta un amarillami<strong>en</strong>to<br />

g<strong>en</strong>eralizado <strong>de</strong> las hojas por falta<br />

<strong>de</strong> clorofila, las más viejas se<br />

secan y se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong>n<br />

• Debido a la movilidad <strong>de</strong>l<br />

nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> la planta, este<br />

síntoma se inicia <strong>en</strong> las hojas más<br />

viejas<br />

García Torres, 2002<br />

E. Malavolta<br />

http://www.ipni.net


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Nitróg<strong>en</strong>o<br />

• Hojas maduras <strong>de</strong> color<br />

ver<strong>de</strong> más claro<br />

Knight y Sauls, 2005


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Fosforo<br />

Hojas viejas <strong>de</strong> color ver<strong>de</strong><br />

oscuro, <strong>de</strong>spués pres<strong>en</strong>tan<br />

manchas cloróticas que se<br />

un<strong>en</strong> y toda la lámina se<br />

vuelve amarilla, con pecíolos<br />

y nervaduras <strong>de</strong> color rojo<br />

claro<br />

• Las hojas son más distantes<br />

unas <strong>de</strong> las otras<br />

• Ramas débiles, <strong>de</strong>lgadas y<br />

más cortas<br />

E. Malavolta<br />

http://www.ipni.net


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Potasio<br />

Clorosis y <strong>de</strong>spués<br />

necrosis <strong>en</strong> los bor<strong>de</strong>s y<br />

ápices <strong>de</strong> las hojas<br />

viejas,<br />

• Las hojas ti<strong>en</strong><strong>de</strong>n a<br />

curvarse hacia abajo<br />

• Reducción <strong>en</strong> el número<br />

y diámetro <strong>de</strong> las ramas<br />

• Los zarcillos <strong>de</strong>l tercio<br />

inferior y medio se<br />

marchita y se secan, los<br />

<strong>de</strong>l tercio superior<br />

permanec<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>s y<br />

son <strong>de</strong> apari<strong>en</strong>cia leñosa<br />

E. Malavolta<br />

http://www.ipni.net


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l Magnesio<br />

• Clorosis <strong>en</strong> hojas maduras<br />

<strong>de</strong> P. coriacea<br />

• Los síntomas se v<strong>en</strong> más<br />

pronunciadas <strong>en</strong> hojas<br />

expuestas al sol directa<br />

http://www.passionflow.co.uk/pigm<strong>en</strong>ts21.htm


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

•Defici<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Calcio y <strong>de</strong>l Boro<br />

Fruto <strong>de</strong> maracuyá con lesiones sobre su superficie,<br />

el síntoma <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l Calcio<br />

www.sian.inia.gob.ve<br />

Peso medio <strong>de</strong>l fruto do maracuyá<br />

<strong>en</strong> función <strong>de</strong> la dosis <strong>de</strong>l Boro<br />

Borges et al., 2010


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• En suelos ar<strong>en</strong>osos, pobres <strong>en</strong> materia orgánica, ocurr<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> elem<strong>en</strong>tos m<strong>en</strong>ores, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> boro y zinc<br />

• Cuando se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> el suelo niveles <strong>de</strong> boro inferiores a 0,20<br />

mg/dm3 y <strong>de</strong> zinc <strong>de</strong> 0.5 mg/dm3 se recomi<strong>en</strong>da hacer 3<br />

aplicaciones anuales <strong>de</strong> ácido bórico al 0,1% y 3 <strong>de</strong> sulfato <strong>de</strong> zinc<br />

al 0,3 %


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Cuajado <strong>de</strong>l fruto <strong>en</strong> granadilla pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>ber a <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />

nutricionales, especialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> calcio, pero <strong>en</strong> las plantaciones <strong>de</strong><br />

frutas oblongas su inci<strong>de</strong>ncia es mínima, algunos consi<strong>de</strong>ran que<br />

los cambios bruscos <strong>de</strong> temperatura son los causantes<br />

• Evitar siembras <strong>de</strong> frutos <strong>de</strong> forma achatada, los cuales son los más<br />

susceptibles al cuajado<br />

MANUAL TECNICO DEL CULTIVO DE GRANADILLA, 2006


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l hierro<br />

E. Malavolta<br />

http://www.ipni.net


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l manganeso<br />

• La <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> manganeso primero se<br />

manifiesta como un amarillam<strong>en</strong>to interv<strong>en</strong>al<br />

• Niveles m<strong>en</strong>ores <strong>de</strong> 25 mg/kg Mn <strong>en</strong> hojas<br />

frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te causan los síntomas <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia<br />

• La conc<strong>en</strong>tración critica <strong>de</strong> Mn <strong>en</strong> hojas <strong>de</strong><br />

maracuyá varía <strong>en</strong>tre 10 y 20 mg/kg<br />

• La forma común <strong>de</strong> corregir la <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias<br />

es aplicar una solución <strong>de</strong> 0,3% sulfato <strong>de</strong><br />

manganeso MnSO4 una ves por semana, el<br />

pH <strong>de</strong> la solución nutritiva <strong>de</strong>be ser <strong>en</strong>tre 5,5<br />

y 5,6<br />

Duarte, 2004<br />

http://www.ufrgs.br/agrofitossan/galeria/tipos_<strong>de</strong>talhes.asp?id_registro=174&id_nome=68


Síntomas <strong>de</strong> <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias nutricionales<br />

• Defici<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l manganeso <strong>en</strong> Passiflora edulis Sims<br />

http://www.agnet.org/library/bc/51004/#picp13

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!