07.05.2013 Views

El texto en el espacio Magdalena Cueto Pérez - Asociación de ...

El texto en el espacio Magdalena Cueto Pérez - Asociación de ...

El texto en el espacio Magdalena Cueto Pérez - Asociación de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Doña <strong>El</strong>vira, imagínate Euskadi, <strong>de</strong> Ignacio Amestoy. Dirigida por Antonio Malonda. Lonja <strong>de</strong> las Terneras, 1986.<br />

Golop<strong>en</strong>tia). No faltan <strong>en</strong> la literatura dramática<br />

anterior al siglo XVIII, <strong>en</strong> la que rara<br />

vez <strong>en</strong>contramos acotaciones <strong>de</strong> otro tipo,<br />

y los <strong>texto</strong>s arcaicos, sin acotaciones, las incluy<strong>en</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> diálogo o <strong>en</strong> <strong>el</strong> monólogo, como<br />

suce<strong>de</strong> tantas veces <strong>en</strong> La C<strong>el</strong>estina.<br />

Si no nos <strong>en</strong>gañamos, la congru<strong>en</strong>cia<br />

<strong>en</strong>tre <strong>el</strong> <strong>texto</strong> dialogado y <strong>el</strong> <strong>espacio</strong> escénico<br />

es total: todo lo que los personajes<br />

dic<strong>en</strong> y hac<strong>en</strong>, todo lo que está <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>texto</strong><br />

principal, está d<strong>en</strong>tro d<strong>el</strong> <strong>espacio</strong> escénico,<br />

se dice y se hace d<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> él. Es cierto que<br />

no todo <strong>el</strong> universo ficcional <strong>de</strong> la diégesis<br />

dramática se circunscribe a los límites d<strong>el</strong><br />

<strong>espacio</strong> escénico: también fuera suced<strong>en</strong><br />

cosas, a veces <strong>de</strong>cisivas, como <strong>el</strong> suicidio<br />

<strong>de</strong> Yocasta <strong>en</strong> Edipo rey, o <strong>el</strong> <strong>de</strong> Tréplev <strong>en</strong><br />

La gaviota. Pero <strong>el</strong> estatuto textual y escénico<br />

es <strong>el</strong> <strong>de</strong> «r<strong>el</strong>ato d<strong>el</strong> m<strong>en</strong>sajero», <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

primer caso, y palabras <strong>de</strong> Dorn dirigidas<br />

a Trigorin, <strong>en</strong> <strong>el</strong> segundo: «(Bajando la voz)<br />

¿Hace usted <strong>el</strong> favor <strong>de</strong> llevarse a la señora<br />

Arkadin a otra habitación? Es que su hijo<br />

se ha pegado un tiro. (T<strong>el</strong>ón.)» (cfr. Nabokov,<br />

1981: 491-514). Adviértase, <strong>de</strong> paso,<br />

que <strong>en</strong> los dramatis personae únicam<strong>en</strong>te<br />

figuran los personajes que <strong>en</strong>tran a formar<br />

parte d<strong>el</strong> <strong>espacio</strong> escénico, y por lo tanto<br />

serán <strong>en</strong>carnados por actores <strong>en</strong> <strong>el</strong> curso<br />

<strong>de</strong> la repres<strong>en</strong>tación, y nunca los personajes<br />

«invisibles», aunque <strong>de</strong>sempeñ<strong>en</strong> una<br />

función <strong>de</strong>cisiva <strong>en</strong> <strong>el</strong> conflicto, como Pepe<br />

<strong>el</strong> Romano <strong>en</strong> La casa <strong>de</strong> Bernarda Alba<br />

(<strong>Cueto</strong>, 1990: 97-115).<br />

No ignoro la importancia <strong>de</strong> los <strong>espacio</strong>s<br />

contiguos lat<strong>en</strong>tes y la <strong>de</strong> los <strong>espacio</strong>s aludidos,<br />

pero no forman parte d<strong>el</strong> <strong>espacio</strong> escénico<br />

(d<strong>en</strong>tro), aunque sí, lógicam<strong>en</strong>te, d<strong>el</strong><br />

<strong>espacio</strong> dramático <strong>de</strong> la ficción (justam<strong>en</strong>te<br />

como <strong>espacio</strong>s contiguos o como <strong>espacio</strong>s<br />

aludidos) y <strong>de</strong> las expectativas <strong>de</strong> recepción<br />

d<strong>el</strong> lector o espectador <strong>de</strong> la obra.<br />

En la repres<strong>en</strong>tación, <strong>el</strong> <strong>espacio</strong> escénico<br />

se materializa <strong>en</strong> un ámbito físico acotado<br />

para <strong>el</strong> juego <strong>de</strong> los actores. Pue<strong>de</strong><br />

estar d<strong>el</strong>imitado y construido previam<strong>en</strong>te<br />

para esta finalidad específica, y <strong>en</strong> este caso<br />

hablaremos <strong>de</strong> «esc<strong>en</strong>a» o «esc<strong>en</strong>ario», o<br />

bi<strong>en</strong> pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>finirse <strong>en</strong> la misma repres<strong>en</strong>tación,<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> comi<strong>en</strong>zo o <strong>en</strong> su transcurso,<br />

por medios esc<strong>en</strong>ográficos o por <strong>el</strong><br />

propio juego <strong>de</strong> los actores, a través d<strong>el</strong><br />

gesto, <strong>el</strong> movimi<strong>en</strong>to, la voz o la palabra<br />

(como suce<strong>de</strong> siempre, por lo <strong>de</strong>más, <strong>en</strong> los<br />

<strong>espacio</strong>s teatrales improvisados). La esc<strong>en</strong>a,<br />

pues, es un <strong>espacio</strong> físico que funciona<br />

como propuesta <strong>de</strong> <strong>espacio</strong> escénico. Las<br />

conv<strong>en</strong>ciones teatrales implican que <strong>en</strong><br />

Los <strong>espacio</strong>s d<strong>el</strong> teatro 9<br />

© Chicho

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!