07.05.2013 Views

El texto en el espacio Magdalena Cueto Pérez - Asociación de ...

El texto en el espacio Magdalena Cueto Pérez - Asociación de ...

El texto en el espacio Magdalena Cueto Pérez - Asociación de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

para su esc<strong>en</strong>ificación». De acuerdo con<br />

García Barri<strong>en</strong>tos, las dos posibilida<strong>de</strong>s básicas<br />

para <strong>el</strong> <strong>espacio</strong> dramático son <strong>el</strong> <strong>espacio</strong><br />

«único», que <strong>en</strong> la dramaturgia clasicista<br />

remite a la unidad <strong>de</strong> lugar, y <strong>el</strong> <strong>espacio</strong> «múltiple»,<br />

que pue<strong>de</strong> ser sucesivo (<strong>el</strong> caso más<br />

habitual, por ejemplo, <strong>en</strong> <strong>el</strong> teatro shakespeareano)<br />

o «simultáneo».<br />

Ubersf<strong>el</strong>d ha distinguido, a su vez, tres<br />

tipos <strong>de</strong> <strong>espacio</strong>s: los construidos «a partir<br />

d<strong>el</strong> espectador», muy condicionados por la<br />

arquitectura escénica, <strong>de</strong>jan un pap<strong>el</strong> r<strong>el</strong>evante<br />

a su participación <strong>en</strong> la concretización<br />

d<strong>el</strong> espectáculo (Mich<strong>el</strong> Corvin ha<br />

llegado a afirmar que <strong>el</strong> verda<strong>de</strong>ro creador<br />

d<strong>el</strong> <strong>espacio</strong> teatral es <strong>el</strong> espectador); los<br />

construidos «a partir d<strong>el</strong> refer<strong>en</strong>te» buscan<br />

la homog<strong>en</strong>eidad y <strong>en</strong>ti<strong>en</strong>d<strong>en</strong> la esc<strong>en</strong>a<br />

como espejo <strong>de</strong> la vida (<strong>el</strong> funcionami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> lo icónico es, así, más int<strong>en</strong>so); los construidos<br />

«<strong>en</strong> función d<strong>el</strong> actor», <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te<br />

por lo tanto <strong>de</strong> las r<strong>el</strong>aciones quinésicas y<br />

proxémicas <strong>en</strong>tre los personajes o d<strong>el</strong> <strong>espacio</strong><br />

lúdico que estos produc<strong>en</strong>. Manfred<br />

Pfister ha hablado <strong>de</strong> tres concepciones básicas<br />

d<strong>el</strong> <strong>espacio</strong>: la «neutralidad», por la<br />

que <strong>el</strong> esc<strong>en</strong>ario se vu<strong>el</strong>ve abstracto y utópico;<br />

la «estilización», que juega metonímicam<strong>en</strong>te<br />

con los <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

una repres<strong>en</strong>tación; y la «realización», que<br />

opta por dar al espectador una versión rea -<br />

lista, id<strong>en</strong>tificable con un <strong>espacio</strong> concreto,<br />

<strong>de</strong> la acción dramática.<br />

En un s<strong>en</strong>tido amplio, <strong>el</strong> <strong>espacio</strong> teatral<br />

pert<strong>en</strong>ece con todo <strong>de</strong>recho al dominio <strong>de</strong><br />

lo «icónico», aunque esta afirmación <strong>de</strong>be<br />

ser inmediatam<strong>en</strong>te problematizada. Como<br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>to configurador <strong>de</strong> <strong>espacio</strong>, <strong>el</strong> objeto<br />

teatral se basa, <strong>en</strong> la tradición occid<strong>en</strong>tal,<br />

<strong>en</strong> la similitud o, mejor aún, <strong>en</strong> la id<strong>en</strong>tidad<br />

<strong>en</strong>tre <strong>el</strong> signo y <strong>el</strong> refer<strong>en</strong>te: la imag<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

una silla es una silla, por más que esté sometida<br />

a un proceso <strong>de</strong> d<strong>en</strong>egación. Para <strong>el</strong><br />

teatro burgués europeo (p<strong>en</strong>semos, a modo<br />

<strong>de</strong> ejemplo, <strong>en</strong> <strong>el</strong> teatro <strong>de</strong> boulevard o <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

tea tro realista-naturalista, que <strong>de</strong>vu<strong>el</strong>v<strong>en</strong> al<br />

espectador una imag<strong>en</strong> familiar <strong>de</strong> su <strong>en</strong>torno<br />

más cercano), Ubersf<strong>el</strong>d <strong>de</strong>fi<strong>en</strong><strong>de</strong> la<br />

i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> que <strong>el</strong> <strong>espacio</strong> teatral no es icono<br />

sino «réplica», dada la id<strong>en</strong>tidad <strong>en</strong>tre repres<strong>en</strong>tado<br />

y repres<strong>en</strong>tante. Para otras tradiciones,<br />

como la extremo-ori<strong>en</strong>tal (<strong>el</strong> noh o<br />

<strong>el</strong> kabuki), <strong>el</strong> grado <strong>de</strong> «id<strong>en</strong>tidad icónica»<br />

(cfr. Carlson, 1990) pue<strong>de</strong> variar y lo mimético<br />

<strong>de</strong>jar paso <strong>en</strong> mayor medida a lo lúdico,<br />

igual que ocurre <strong>en</strong> otras formas teatrales<br />

que no precisan <strong>en</strong> absoluto <strong>de</strong> un «<strong>espacio</strong>-imitación»<br />

y ap<strong>el</strong>an por lo tanto a un <strong>espacio</strong><br />

vacío que solo <strong>el</strong> actor (y <strong>el</strong> espectador)<br />

es capaz <strong>de</strong> ll<strong>en</strong>ar <strong>de</strong> s<strong>en</strong>tido (Jerzy Grotowski<br />

o Peter Brook). La i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> «mímesis»<br />

<strong>de</strong>jaría paso a la <strong>de</strong> «ost<strong>en</strong>sión»: no se trataría<br />

<strong>de</strong> imitar, sino <strong>de</strong> «mostrar una realidad».<br />

De este modo, se abriría camino a los<br />

<strong>espacio</strong>s teatrales absolutam<strong>en</strong>te imaginarios,<br />

los <strong>espacio</strong>s d<strong>el</strong> sueño o <strong>de</strong> la m<strong>en</strong>te,<br />

<strong>en</strong> los que indaga <strong>el</strong> teatro contemporáneo<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> simbolismo (Maetterlinck), <strong>el</strong> expresionismo<br />

(Strindberg) o <strong>el</strong> surrealismo y<br />

dadaísmo (Tristan Tzara).<br />

Como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />

configurador <strong>de</strong> <strong>espacio</strong>,<br />

<strong>el</strong> objeto teatral se basa,<br />

<strong>en</strong> la tradición occid<strong>en</strong>tal,<br />

<strong>en</strong> la similitud […].<br />

Para otras tradiciones,<br />

como la extremo-ori<strong>en</strong>tal<br />

<strong>el</strong> grado <strong>de</strong> «id<strong>en</strong>tidad<br />

icónica» pue<strong>de</strong> variar.<br />

COLECCIONE LAS PUERTAS DEL DRAMA<br />

Encua<strong>de</strong>rne sus revistas utilizando las grapas omega<br />

Breve contribución al estudio d<strong>el</strong> <strong>espacio</strong> teatral 21<br />

Ω

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!