Toponimia e cartografía - Consello da Cultura Galega

Xosé Lois Vilar Pedreira
O baleirado das fontes gráficas e escritas levounos á consulta de libros e revistas
sobre toponimia, talasonimia e historia, teses de doutoramento, portolanos,
mapas, cartas náuticas, derroteiros, libros de faros, libros e artigos periodísticos
sobre naufraxios.
2. O UNiVERSO MARiñEiRO
Do tratamento documental e do contacto cos mariñeiros tiramos que os
membros da sociedade tradicional que traballaban sobre a tona de auga necesariamente
debían combinar, polo menos, cinco saberes para volver con éxito
do traballo. O primeiro saber baséase na etoloxía animal, no coñecemento dos
animais que viven no medio mariño, o seu hábitat, os seus hábitos para poder —
segundo saber— inventar e elaborar as trampas para cazar os habitantes do mar:
nasas, poteiras, anzois, tramallos, mediomundos, etc. Para achegárense ás fontes
de recursos, que non sempre estaban accesibles dende a costa, había que empregar
embarcacións —terceiro saber— deseñadas especificamente para unhas zonas
e cantidades de produto dependentes do tamaño da explotación, que ppodía ir
desde unha explotación familiar ata unha de pesca capitalista que empregaba
máis forza de traballo e consumía máis recursos.
Un mariñeiro tiña que ter certos coñecementos de meteoroloxía —cuarto
saber— xa que o mar é un medio móbil, cambiante e por veces adverso e violento.
O quinto saber, imprescindible para triunfar no mar, é o coñecemento da
orografía marítima da área de traballo, tanto da liña de costa como do fondo do
mar; é aquí onde entra a talasonimia. Van emparelladas orografía e toponimia.
3. OS tALASóNiMOS
Os nomes do mar designan os lugares para a pesca, a extracción de percebes
e a recollida de argazo; por outra banda, indican os lugares que supoñen un
perigo para a navegación, nomeadamente pedras, e tamén os puntos en terra
empregados para as marcas de pesca ou de navegación. Estas marcas establecíanse
cruzando dúas liñas imaxinarias nun ángulo aproximadamente de 90°, o lugar
do cruzamento é o punto que indica a existencia dun pesqueiro ou dun perigo
orográfico para a navegación. Cada unha destas liñas establécese a partir de dous
312