Ronald Glossop: LA KULTURO DE ESPERANTO - ILEI

kiel konvinki aŭtoritatulojn pri tio. Pliaj celkonscia malfermiĝo al la cetera
mondo kaj integriĝo en ĝiajn evolufluojn estas bezonataj.
Longa estas la vojo inter la Zamenhofa “interna ideo” kaj ĝiaj eksteraj
aplikoj. Sur tiu vojo elkreskis la diaspora E-komunumo kies plej videbla
tavolo, laŭ J. Lindstedt [3], estas ĝia originala kulturo. E-o havas origine
kaj oficiale perisman rolon de neŭtrala komunikilo inter popoloj kaj
kulturoj jam ekzistantaj, “en kiu povus esti publikigataj tiuj verkoj, kiuj
havas egalan intereson por ĉiuj popoloj“, difinitan per la Bulonja
Deklaracio [4]. Sed ĝi fariĝis ankaŭ portanto de “novtipa internacia
kulturo” kaj siaspeca esperantista identeco, kion plej eksplicite emfazas la
Manifesto de Raŭmo.
Tiu socia ento kiu elkreskis “sur neŭtrala lingva fundamento” havas
sian deklaran respondon al alarmoj de lingvaj kaj kulturaj ekologistoj fine
de la pasinta jarcento. Ĝi estas resumita en la Praga Manifesto [5] aprobita
dum UK en la jaro 1996. La manifesto reasertas la funkcikapablon de E-o
en translingva kaj transkultura komunikado kaj emfazas la intereson de
esperantistaro pri justa kaj efika lingva ordo. Samtempe kaj samloke la
Nitobe-Simpozio, laŭ [6], starigis tri principojn surbaze de kiuj atingeblas
“justa, efika kaj vivinda lingva ordo en la mondo”:
a) la konservado de lingva kaj kultura diverseco;
b) la garantiado de lingvaj homrajtoj, inkluzive de adekvata edukado
en la denaska lingvo kaj efika instruado de aliaj lingvoj;
c) altkvalita, reciproka, vaste alirebla lingva komunikado inter grupoj
malsamkulturaj kaj malsamlingvaj.
Ne estas malfacile rekoni tiujn principojn en la 5 jarojn posta
Universala Deklaracio pri Kultura Diverseco kaj aliaj dokumentoj de
Unesko kaj UN celantaj konservadon de kultura kaj lingva diverseco kaj
difinantaj celojn de vivinnda homara evoluo. Tio ŝovas fokuson de la
esperantismo al pli aktiva rolo ol estas la “penado disvastigi en la tuta
mondo la uzadon de lingvo neŭtrale homa”, kiel ĝin difinas la Bulonja
Deklaracio. Por multaj esperantistoj ĝi hodiaŭ signifas strebadon al lingva
ordo kiun Jonathan Pool kaj Mark Fettes [7, 8] nomas interlingvismo kaj
proponas jenajn postulojn pri trajtoj kiujn ĝi havu: diverseco (prospero de
multaj lingvoj en ĝi), integriĝo (komunikado kaj kunlaboro trans lingvaj
IPR 05/49