IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

780
PIRINIOAK, EKIALDEA ETA EUSKAL MIN TZOAK
garia zeramaten zuberotarrak harrapatu zituzten 1628an zeukatena ken tzeko;
halaber, mugazainek neskato izabarrak harrapatu zituzten 1595ean, zeramaten
garia zuberotarrei sal tzeko zelakoan (Lopez-Mugar tza 2008: 81, 107).
Gau-lanaren bidez Garazitik ga tza zekarten Aezkoako bi abaurrepetar zigortu
behar izan zituen Aezkoa ibarreko alkateak 1805ean (E txegoien 2009: 95).
xx. mendearen hasierako O tsagiko emaztekiek Zuberoako Larrainerat jo tzen
zuten artile sal tzera eta Erronkarira sagar sal tzera.
e) Zuberotarren eta goi-nafarren arteko truke harremanak aspaldikoak
dira: xiv. mendean, esaterako, zuberotarrek ez bide zuten nekazari tza handirik
eta ondorioz, ardoa eta garia Nafarroa Garaitik ekarri behar zituzten, bertara
trukean zerriak eta gazta eramanik. Zuberotarrak historian gaindi Zaraitzu-Erronkarira
gazta egitera joan ohi dira. Zoilo Moso o tsagabiarrak 1972an
zioen en tzun zuela gazta egiten erakustera O tsagira “fran tsek” jo ohi zutela
(Estornés Lasa 1985: 37). xx. mendearen hasierako urzainkiarrak ar tzain zuberotarrekin
euskaraz molda tzen ziren; hauek bordak eraiki tzera eta gazta egitera
jo ohi zuten Erronkarira; zuberotarrek uskara galdu izana kargu har tzen
omen zieten kallesei (Urzainqui 1975: 55).
f) Bilguneei dagokienez, Donapaleuko, Mauleko, Atharra tzeko edo
O tsagabiko merkatuak aipa daitezke; bestalde, O tsagabiko Abodi mendian
abere-feria egin ohi zen; orobat, Eraizeko lepoan, Santa Graziko mugan, zuberotarrak,
erronkariarrak eta biarnesak bilarazten zituen abere-feria egin ohi
zen urteoro. Eraizen berean du elkarren arteko bazkaleku edo fazeria Erronkarik
Zuberoarekin (Fairén Guillén 1955: 521); abereak direla eta, Zuberoako
basabürütarrek Belagua alderdiko bazkaguneetan erronkariarrekin gizarte
hartu-emana izan dute. Ansorekin ere fazeria du Erronkarik; Zarai tzuk Zuberoarekin
Malgorra Txikina izeneko alderdian dauka eta Garazirekin Iratisoron;
Aezkoa eta Erronkari ibarrekin ere baditu fazeriak Zarai tzuk. Aezkoak
Zuberoarekin Zabaleta-Lizardoia edo La Cuestión oihanaren inguruan fazeria
eduki zuen: ae tzak aziendaren bila Zuberoako zein herritaraino sar zitezkeen
eta xuberatarrek Aezkoako zein herritaraino jo zezaketen zehazten du itun idatzi
batek. Ae tz eta zuberotarren artean salerosgoa ere haizu dela dio 1536ko
idazki batek: garai bateko euskal auzoen arteko interes partekatuak eta ohiturak
agerian uzten ditu (E txegoien 2009: 140).
g) Nafarroako Erriberara uzta bil tzera ere joan izan dira zuberotarrak eta
baita ar tzain ere: 1598an azienda auzi batean Graçian Esart santagraztarra eta
Eneo Arrondo ipartarra ageri zaizkigu (Lopez-Mugar tza 2008: 113); erriberanesekin
batean, zuberotarrak, zarai tzuarrak eta erronkariarrak elkar tzen
zituen ar tzain tzak.