IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

3. Gizartearen espazioa
776
PIRINIOAK, EKIALDEA ETA EUSKAL MIN TZOAK
Dialektoen errealitatearen pean, espazioaren izaera dinamiko eta biziberritzailea
ezkuta tzen da; hizkun tza-datuak lagun, iker tzaileak espazioaren arau
eraiki tzaile eta historikoak aurkitu behar ditu. Espazioaren bilakabidea gizartearen
baitako gakoen arabera ulertu behar da, espazioa ez dago betiko finkaturik,
garapen eta bilakabide egoeran baizik. Espazioa ez da euklidearra soilik,
ez da distan tziaren oinarri fisikoan bakarrik fun tsa tzen: leku jakin bat ez da
espazioko puntu bat soilik, gizarte-elkarrekin tza jakin ba tzuen kokagunea da
(Gregory & Urry 1985: 7).
Geografiaren eta dialektologiaren arteko harremana emeki-emeki aldatuz
joan da; lehenik interesgunea geografia fisikoan ze tzan, baina xx. mendeko
ikuspegi berriek galdera nagusiak giza-geografiaren alorrera bideratu dituzte.
Hizkun tzaren tzat benetako behaztopa direnak ez dira batasun geologikoen eta
topografikoen hausturak, batasun ekonomikoaren haustura eta giza-geografiaren
hainbat fenomenoren hausturak baizik. Jende taldeek —eta beraz gizarteak—
ekoizten duten espazioa da dialektologialariaren ardura.
Allan Pred-ek dioen bezala, segurtasun ontologikoa berma tzen dion aldetik,
hemen eta nonahi gizakiak gauza beharra du errutinizazioa, zeina espazioan
gaindi gauza tzen baita. Jendeen eguneroko elkarrekin tzen eta
jokabideen geografia errutinizatua espazioan gauza tzen da. Hizkun tzara etorririk,
norbanako batek edo gizatalde jakin batek darabilen min tzoaren berrizaletasunean
edo gorde tze-mailan, errutinizazioak eragiten du. Errutinen
eta gizarteko sareen geografiak iker tzen baldin baditugu, ikusiko dugu espazialitateak
—zen tzu fisiko, sozial eta oharmenezkoan— eremu fun tzionalak
sor tzen lagun tzen duela, jarduera-erkidegoak eraiki tzen dituela (Britain
2004: 612).
Gizarteko taldeka tzeak egitura tzen diren dimen tsioa baino gehiago ere
bada espazioa: elkarrengandik hurbilago edo urrunago geografian gaindi hedaturik
dauden gizataldeen edo ibarretako jendeen arteko elkarreragite-sistemak
eraiki tzeko lan sor tzaile horretan, espazioari duen garran tzia eta eragina
aitortu behar zaio (Britain 2004: 604, Anthony Giddens aipatuz). Leonard
Bloomfield hizkun tzalariak zioen bezala, min tzo-erkidego baten barreneko
komunikazio-maiztasunaren desberdintasunak ez dira norbanakoaren araberakoak
bakarrik: erkidegoa bera azpitaldeen sistema ba tzuetan banaturik dago.
Esate batera, azpitalde jakin bateko per tsonak, ani tzez gehiago min tza tzen
dira bigarren azpitalde jakin bateko per tsonekin, beste hirugarren azpitalde
jakin bateko per tsonak baino (Moulton 1987: 140).