IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

362
HIZKUN TZA-ALDAEREN LEKUA ETA ERAGINA EAEKO ESKOLA-MUNDUAN
delakoa baino zerbait gehiago behar zela ganorazko corpus­plangin tza diseinatu,
aplikatu eta, batez ere, emai tza onik eskuratu ahal izateko. Halakorik ez
zen Aran tzazun berariaz landu. Pragako paradigman oinarritua zegoen Mitxelenaren
txostena: ikuspegi linguistikoa zen han nagusi, nahiz eta zen tzu
handiko ohar soziolinguistikoz hornitua etorri txostena. Estatus­plangin tzarik
ez zen Aran tzazun landu: are gu txiago acquisition­plangin tza zeha tzik. Heldu
beharra zegoen ordea puntu horiei ere. Bigarrenari, hizkun tza­ereduaren eskola­esparruko
plangin tzari, berehala eran tzun beharra zegoen batez ere:
umeak pila tzen ari ziren ikastoletan, eta herri­ikaste txeen zein bestelakoen ordua
ere hurbil tzen ari zen nabarmen. Ez zen horri buruzko iri tzi­azalpenik
falta izan, horrexegatik, euskararen batasun­bidearen hamargarren urteurren
hartan.
Iri tzi kontrajarriak, ugari eta bero, en tzun ziren Bergaran 1978an. Ez zen,
urrundik ere, adostasun­girorik lortu bertan. Datu enpirikoek garbi azal tzen
zuten euskara batuak bere bidea egina zuela eta halako locus bat eskuratua
zeukala jadanik. Aski leku zabala, gero eta nagusitasun handiagokoa, plano
ida tzi­formalean. Alor horretan egindako bidea onuragarria eta arrakasta tsua
izan zelako iri tzia nagusitu zen argi Bergaran. Ahozkoan eta eskolaumeekiko
jardunean, aldiz, ezer gu txi aurreratu ahal izan zen: iri tziak ondo txoz urrunago
zeuden elkarrengandik, eta zail zen emai tza bateratu gotorrik azaldu ahal
izatea: kasuak eta kasuak zeuden hor, det/dot esparruen banalerro.
Iri tzi­batasun argirik lortu ez izanak ez du esan nahi, iri tzi­molde batek edo
bestek bere bidea egin ez zuenik. Mikel Zarateren testigan tza eta ikuspegia izan
zen, eskuartean dugun gaiaren aldetik, osatuena eta gerora begira pisuzkoena 52 .
Lehenengo hamar urteetan euskara batuaren alde egindako lana ain tzako tzat
hartuz, baina hasierako helburuen iturrietara i tzuliz, bestelako enfasia eta bestelako
formulazio malgu orotarikoagoa ekarri zuen bere argudio­bideak. Erdibide
baterako zenbait elementu konkretu eskaini zituen bertan. Gerora aski
hurbiletik jarraitu diren zenbait elementu, hain zuzen: ortografia bakarra, euskal
adi tz batuaren ondoan substandard dialektal baturanzkoa 53 (bizkaieraren­
52 Ikus EUSKERA 1978­2: 557­77 or.
53 Hona Mikel Zarateren proposamena (Zarate, 1978: 567): “adi tz substandard bat,
baturan tzako maila bat egitea eskatuko nuke bizkaitarren tzat eta lapurtar eta zuberotarren tzat
ere bai agian, euskera bizitik euskara batu biziran tz goazelarik ahalbait arinen eta egokiro joateko”.
Fishman­Lovas­en terminoa gurera egokituz oker handirik gabe esan liteke Transitional
bivarietal education formularako definizio­saioa izan zela Zaraterena, fun tsean. Gu txitan
akorda tzen bagara ere horretaz, Mi txelenaren Aran tzazuko txostenak berak bazuen hartarako
aurreikuspen espresa. Horra Errenteriako maisuaren hi tzak: “ez letorke kalte handirik oraingoz,