IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

MIKEL ZALBIDE
zuen Siadecok, Euskal tzaindiaren enkarguz, eta datu­neurketa horren emaitzak
landu zituen berak. 1967­1977 hamarkadako liburugin tzari buruz,
konkretuki, ondoko emai tzok eskaini zituen Joan Mari Torrealdaik:
Jakin tza-gaia
Euskara
batua
Aldaera bakoi tzaren %
Gipuzkera Bizkaiera
Ipar
euskalkiak
Zehaztu
gabe
Oro har 55,2 18,4 13,2 13,2 0
Literatura 41,8 27,6 16,4 11,9 2,3
Irakaskun tza 71,1 10,5 15,8 2,6
Natur zien tziak 80,0 13,3 6,7
Bistan zegoen kontua: euskara batua nagusi tzen ari zen oro har, baina
euskalkiek (guztira, ez banaka) presen tzia ohargarria zuten oraindik. Jardungune
batetik bestera bazegoen alderik, nagusi tze­erritmo horri zegokionez.
Irakaskun tzan egin zuen euskara batuak aurrera, beste inon baino nabarmenago,
hamarkada horretan 50 . Ikasmaterialen hiru laurden inguru euskara batuan
argitaratu ziren hamarkada horretan. Literatura­lanetan, aldiz, pausatuago zihoazen
gauzak. Eredu bateratua zen hor ere nagusi (nagusitasun erlatiboz, ez
irakaskun tzan bezala absolutuz), baina gipuzkerak (eta, beste neurri batean,
bizkaierak eta iparraldeko eredu osatuak) indar bizia ageri zuten oraindik. Urterik
urteko bilakaera ikusiz, berriz, argi zegoen batez besteko joera: gero eta
euskara batuaren aldera makurtuago zegoen liburugin tza, kopuruz eta tiradaz.
b) Irakaskun tza
Gauza bat zen, noski, testu­liburuak idazteko zer hizkun tza­eredu aukeratzen
zen. Bestea, aldiz, irakasleek ikasleekin (hi tzez eta ida tziz) nola egiten
zuten. Berariazko galdeketa egin zi tzaion, horretarako, hainbat maisu­maistrari.
Irakasle horiei pasatako inkestaren emai tzak Xabier Mendigurenek landu
eta aurkeztu zituen. Ahozko jardunari zegokionez ez zen argi esaten, Gipuzkoako
irakasleak zer neurritan ari izaten ziren ikasgelan hizkun tza­aldaera
batuan eta zer neurritan gipuzkeraz. Bizkaian, aldiz, ikasleen e txetikako aldae­
50 Natur zien tzien lerroa hor sar tzekoa da, jakina.
359