IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

LOURDES OTAEGI IMAZ
terreur, parmi les cendres des dernières lettres, et tout ne laissa bientôt plus qu’un
petit amas de poussière noire, éteignant la flambée claire des branches”.
Ondorioz, suak garbi tzen du bekatuaren eta desohorearen oroimena eta
bere amaren izen ona ere suak garbi tzen eta mendeka tzen du. Lotik bere barruko
fantasmekiko epaia egiten du: bere semeek atera egingo dute beren bizitzetatik
eta Lotik berak ere bere aita atera egin nahi luke bere bizi tzatik, harekikoak
kitatu, haren erruz heldu bai tzen Viaud familiaren tzat desohorea herri
diruak lapur tzeaz eta oker erabil tzeaz salatua izan zenean eta emazteen eta semeen
etorkizuna ohoregabetu zuenean. Lotik Franchita, Ramun txoren amarengan,
Crucita amorantearen eta Nadine amaren ohorea garbitu nahi zuen.
Aitaren abizenik gabeko haur horien gorrotoa liberatu behar zuen eta horretarako
suak aita ohoregabearen oroimena erre zezan u tzi behar zuen, amen tzat
izen ona berreskuratuz, semeen ekimenez. Iraganarekikoak kitatu eta ailleurs
horietaran tz joko du, azkenik Ramun txok, Lotik berak egin zuen moduan:
“Au fond de son âme de grand garçon inculte, recommence, pour le faire
davantage souffrir, le combat de ces deux sentimen ts d’homme trop ané, qui
sont un héritage de son père inconnu; un attachement presque maladif à la demeure,
au pays de l’enfance, et un effroi de revenir s’y enfermer, quand on sait
qu’il existe par le monde de si vastes et libres ailleurs...” (832).
Ramun txo per tsonaia, topikoa iruditu ala ez, argitasun, edertasun eta indar
prototipo bat baino gehiago da, ez da klixe bat gehiago. Larzabalek esan
bezala euskaldun kontrabandistaren arketipoa izateko sobera dudati eta hausnarketari,
ez da eredu hu tsa eta bai, ordainez, gatazka moderno baten adierazle:
bere gizartearen araua hau tsi beharraren eta ezinaren aurrean jarririko gazte
ahuldua. Interesgarria da honen harira Emilia Pardo Bazanek espainierazko
i tzulpenaren hi tzaurrean esandakoa, Ramun txo mundu ikuskera guztiz katolikoa
darion eleberria zela. [Ikus Pierre Loti, Ramun txo, Editorial La Gran
Enciclopedia Vasca, Bilbao, 1973]
3. MARTIN ZALAKINEN OINORDEKO TZA
Barojaren Zalacain zain tsua eta piztia kontrajar tzen zaio Ramun txoren
ezinari eta ahultasun induzituari. Martinek ez baitio gizarte mailaketari eta
moralari men egingo: an tzeko zereginetan nahastua bada ere, jarrera ezberdina
izango du erabat, Ramun txok ez bezala bahitu egingo du maite duen neska txa
komentutik ateraraziz, eta jazarri egiten zaio gizarte arauari. Ez hori bakarrik,
315