IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

LOURDES OTAEGI IMAZ
idazle belaunaldiaren kideko. II. mundu gerraz geroztik ordea, eta exotismoaren
zaletasuna gal tzearekin batean, behera egin du haren estimazioak,
harik eta Roland Barthesek “idazle trabestista” izendatu zuelarik Aziyade
eleberria azter tzen zuen saioa ida tzi zuen arte (Nouveaux, 1, 402). Hark
iradoki zuen orduz geroztik kritika postokolonialaren iri tzi aski hedatua
dena, ho ts, garaiko zen tsura moralaren zirrikituez baliatu zela Loti maitasun
homosexuala zeharka iradoki tzeko. Hala esan zuen zehazki Roland Barthesek
20 , Lotiren trabestismoak aukera eskain tzen ziola bere burua objektu
deskribagarri bihur tzeko, “en objet descriptible — et non en sujet introspectible”.
Ispilu baten markoan kokaturik, Loti ez dago disfrazatua, antzaldatua
baizik, aktore da “dans un tableau vivant”, klixez osatua, nahi
bada, baina irudimenean bizia. Ildo beretik, Suzanne Lafont­ek ere “Les
suprêmes clichés de Pierre Loti” 21 artikuluan aztertu du haren eleberrietako
lekuen eta egoera topikoen sail zabala. Halere, exotismo mota horren
erakarmena gaur egun eraginkor ez bada ere, ez dago esaterik hori eta horrenbestez
agortua denik Lotiren liburuen irakurketa. Lafontek, Barthesek
bezala, gatazka ikusten du Lotiren obran modernitatearen etorreraren eta
klixe erromantikoen artean. Bere per tsonaiek hautematen dute mundu exotiko
hori nostalgiaz eta malenkoliaz gal tzera doan “ezberdintasuna” dela,
zibilizazioak bereganatuko duen mundu eder eta galkorra, baina ez du galduko
denaren aldeko aukera erromantikoa egiten iraunarazteko, erremediorik
gabe mendebaldeko mul tzo homogeneo horretan sar tzean gertatuko den
galera deitora tzen du, beste gabe.
Pierre Lotiren Ramuntchoren arrakastak zerikusi handia du garaiko literatura
exotikoaren zaletasunarekin, urrutirako bidaiak gaur egun bezain arruntak
ez ziren garaian gizarte eta bizimodu bi txietan koka tzen ziren istorioak
irakur tzeko gustuarekin. Koldo Izagirrek ‘Tristes Topiques’ artikuluan jarrera
kritikoa ager tzen du euskal herritarren kanpo­irudian eta auto­irudian eragin­
20 Roland Barthesen iri tziz, Julien Viaudek “Pierre Loti” per tsonaiaren mozorroa har tzean
nortasun krisia adierazten zuen eta bere herrialdeko erakunde moralei, bere kulturari eta herraldeari
ihes egin nahi zien. Maite zuen beste bat zela fantasea tzea eta mozorro tzea, argazkietan
turko otomanoz, i tsas marinelez, albanoz edota dervish­ez apainduta erretrata tzea Barthes, (R.,
“Pierre Loti: Aziyadé.” Le Degré zéro de l’écriture suivi de Nouveaux essais critiques. Paris: Seuil,
1972. 170­187) http://ae­lib.org.ua/tex ts/barthes__nouveaux_essais_critiques__fr.htm [Azken
ikustaldia: 2011/02/22] Testuinguru historiko hartan bere lana, eta haren ondokoa den Proustena
bereziki, adierazgarri tzat har tzen ditu kritika mota batek, interes bereziaz aurkitu dute
besteak beste Claude J. Summers­ek (1995) “the gay and lesbian literary heritage”, deitu duen
korronteak hain zuzen ere.
21 Toulouse: Presses Univérsitaires du Mirail, 1993.
309