IKER 26 Pirinioetako hizkuntzak: lehena eta oraina - Euskaltzaindia

270
AUÑEMENDI MENDIAK XIX. MENDEKO EUSKAL NARRATIBAN
tsonaia nagusi guztiak legendazkoak edo historikoak dira eta hauetan ez dago
ohikotasunaren gurpilaren jira­biran bizi den per tsonaia nagusi arruntik. Batek,
Euskal Herria sortu zuen, beste batek, “Aurrera mutillak” deiadarra eginaz,
aurre egin zion “Karlo­Manen jendeari”, hurrengoak kristautasunaren
garaipena ekarri zuen Auñemendira eta, azkenik, abilezia apartaren jabe direnek
beren trebezia erakusten dute.
Azken finean, badirudi, gertaera­lekuaren mailan leudekeen per tsonaiak
hauta tzera jo tzen dutela: per tsonaia bereziak, apartak, leku berezi baterako.
Izan ere, lekua bera ere, berezia da edo berezi ikusten dute per tsonaiek. Hala,
Ararateko mendietatik zetorren Aitorrek Pirinioak aukeratu zituen bizileku
eta hilobi; Auñemendiko Loreako zenbait per tsonaiek “Euskal Mendia” deitzen
dute. “Euskal mendi” hori da, hain zuzen ere, kanpotik datozkion
berrikun tzei oztoporik handiena jar tzen diena: “fede zarretik” kristau federa
igaro ezinik dabil tza bertako bizilagunak, gainon tzeko euskaldunak igaro eta
gero. Pirinioak leku berezi moduan ikustea ez da lehen aldi urrun batean
—dela legendazkoa, dela historikoa— bizi izan ziren per tsonaietara mugatzen,
lehen aldi hurbilekoek ere ikuspegi bera baitute. Daskonagerrek honako
hi tz hauek jar tzen ditu Burrunba kapitainaren ahotan:
La princesse de Beira est chez Ganich. Dans quelques heures l’un et l’autre
seront en notre pouvoir.
Solda ts: vous ne faillirez pas à votre devoir; songez que du haut de ces Pyrénées
quarante siècles vous contemplent! (74. or.).
Burrunba kapitainaren tzat ez daude edonon, gizaldiak igaro tzen ikusi dituen
leku batean baino eta horregatik ez li tzateke egokia hu ts egitea. xix. mendeko
kontalariek ere, Auñemendira begiratu zutenean, beren egitekoan hu tsik
egiten ez zuten per tsonaia nagusiak aurkitu zituzten.